Lubelska Fabryka Samochodów Ciężarowych (nazwa nadana 1 stycznia 1951 r.) - razem ze świdnicką Wytwórnią Sprzętu Komunikacyjnego były największymi zakładami przemysłowymi na Lubelszczyźnie . Lubelska FSC pod względem ilości i wartości produkcji zajmowała jedno z pierwszych miejsc w kraju w branży motoryzacyjnej .

Początki fabryki

FSC Lublin-51

FSC Żuk A-07

FSC Żuk A-07 - tył samochodu

FS Lublin w Czechach

Daewoo Lublin 3

Intrall Lublin 3Mi

Honker 2000

Decyzję o powstaniu lubelskiej fabryki podjęto już na kongresie Zjednoczeniowym PPS i PPR w 1948 r. Jednak pomysł utworzenia w tym miejscu (północno-wschodnia część Lublina ) fabryki samochodów nie jest nowy. Już przed wojną we wrześniu 1938 roku rozpoczęto na przedmieściu Tatary budowę hali produkcyjnej warszawskiej firmy Lilpop, Rau i Loewenstein , która zamierzała tu produkować podzespoły do samochodów osobowych i ciężarowych – na licencji amerykańskiego Chevroleta (źródła podają także błędnie włoską firmę FIAT ). Planowano rozpoczęcie produkcji silników , mostów napędowych przednich i tylnych , układów kierowniczych , a także sprzęgieł i skrzyni przekładniowych . Silniki miały być wytwarzane w liczbie do 10 000 sztuk rocznie, a ich produkcja przeznaczona na potrzeby krajowe. Wskutek wybuchu II wojny światowej inwestycja została przerwana.

Do realizacji wcześniejszych założeń powrócono po 1945 roku, kiedy to ocalała część zakładów w Lublinie stała się podstawą dla tworzonej "Fabryki Samochodów Ciężarowych".

Powstanie lubelskiej fabryki na wiele lat znacząco wpłynęło na kształtowanie się nowego, rodzącego się po wojnie miasta. FSC wywarła bezpośredni wpływ na rozwój otaczających ją dzielnic mieszkalnych – Tatar, Bronowic. Nowe trakcje komunikacyjne był wytyczane z myślą o zakładzie produkcyjnym.

Pierwsze prace nad FSC rozpoczęły się dość szybko, bo już w grudniu 1950 roku. Jeszcze nie wszędzie zostały uprzątnięte zgliszcza powojenne, a już na lubelskich Tatarach powstawał, nowoczesny jak na owe czasy, zakład produkcyjny na licencji radzieckiej. Inżynierowie z zaprzyjaźnionego ZSRR sprawowali nadzór nad całością prac budowlanych i montażowych. Także u naszego sąsiada zostali wyszkoleni pierwsi pracownicy lubelskiej FSC. Następnie przystąpiono do kompletowania załogi. W szeregi FSC zaczęto przyjmować ludzi mało bądź wcale nie związanych z motoryzacją. Z ZSRR zaczęły nadchodzić dokumentacja techniczna i oprzyrządowanie. Jednym z pierwszych obiektów oddanych do użytku był wydział montażu głównego razem ze spawalnią i lakiernią.

Zgodnie z ówczesną modą produkcję zakład uruchomił 7 listopada 1951 , czyli w 34. rocznicę rewolucji październikowej . Z taśm zjechały, już wówczas mocno przestarzałe, Gazy 51 z plakietką FSC i dumnie brzmiącą dla załogi nazwą " FSC Lublin-51 " (równocześnie w Warszawie rozpoczęto produkcję M-20 Pobiedy ). Lubelskie ciężarówki miały 2,5 T ładowności, silnik benzynowy i drewnianą kabinę kierowcy. 2 tys. zgromadzonych oficjeli towarzyszyło temu wydarzeniu, a było co świętować, gdyż w tak krótkim czasie udało się w rolniczym regionie lubelskim stworzyć zakład pracy jakiego jeszcze na tych terenach nie było.

W roku 1951 wyprodukowano 88 "Lublinów 51". W roku następnym zwiększono produkcje i to znacznie, bo aż do 2200 sztuk. Projekt wstępny przewidywał wzrost produkcji do 12 tys. aut rocznie. Ogółem z linii montażowej w Lublinie zjechało 17 500 polskich Gazów 51. Produkcję licencyjną zakończono w 1958 roku. Kierownictwo starało się wprowadzać co raz więcej podzespołów krajowej produkcji. Od 22 lipca 1952 roku całość elementów drewnianych (kabina) pochodziła już z lubelskich zakładów.

Po pierwszych ciężkich latach FSC zaczęło się rozwijać. W kwietniu 1954 roku uruchomiono wydział normalii i zaczęto produkcję. Dwa lata później w roku 1956 oddano do użytku kuźnię , a w 1959 rozpoczęła się produkcja w wydziale kół i resorów. W wyniku ciągłego rozwoju fabryki, majątek trwały w roku 1973 szacowano na 3 mld zł. W późniejszym czasie produkcja felg dla innych zakładów stała się specjalnością fabryki.

Po nieudanym wprowadzeniu na rynek polski Lublina-51, w roku 1959 rozpoczęto produkcję flagowego modelu w ponad 50 letniej historii FSC – Żuka . Lubelski Żuk był już w całości wytworem polskiej myśli technicznej, polskiej inżynierii. Głównymi autorami nowego produktu FSC byli inżynierowie Stanisław Tański i Alojzy Skwarek. Skonstruowany przez przyzakładowe biuro konstrukcyjne i przy wykorzystaniu silnika i zespołów napędowych z Warszawy ruszył na podbój polskich dróg. W roku 1959 wyprodukowano 1084 Żuki, a w roku 1973 już 16,2 tys. sztuk. Tym samym udział lubelskiej FSC w rynku krajowym wzrósł z 30,2% w roku 1965 do 44,5% w 1973.

Lubelskie Żuki były eksportowane do wielu państw świata. Szczególnie dobrą markę FSC wyrobiła sobie w Egipcie , gdzie Arabowie podobno porównywali lubelskie pojazdy do piramid – "są stare, sypią się ale są".

Oprócz samochodów w FSC powstawało wiele komponentów dla wytwórni krajowych; kół, resorów , odlewów z żeliwa, odkuwek, wyrobów śrubowych, mostów napędowych etc. Do głównych odbiorców dostaw kooperacyjnych należały fabryki w Warszawie , Starachowicach , Bielsku–Białej . Szczyt liczby zatrudnionych FSC uzyskała w latach 70 XX w. (tabela poniżej). Znaczna część pracowników wykształciła się w przyfabrycznym Zespole Szkół Zawodowych, w skład którego wchodziło Technikum Mechaniczne , Zasadnicza szkoła zawodowa i Średnie Studium Zawodowe . Fabryka stale się rozrastała, czego efektem było wchłonięcie w roku 1973 Zakładów Samochodów Rolniczych z Poznania-Antoninka (woj. wielkopolskie) i praw do produkcji Tarpana .

Lubelska FSC im. Bolesława Bieruta była wielokrotnie odznaczana wyróżnieniami państwowymi i odznaczeniami . Pięciokrotnie Sztandarem Prezesa Rady Ministrów , Orderem Sztandaru Pracy I klasy 20 lutego 1975 roku przez samego tow . I Sekr. KC PZPR Edwarda Gierka , co było wielkim wyróżnieniem dla lubelskiej załogi.

Historia najnowsza

W 1993 roku w ramach spółki joint-venture przedsiębiorstwo podjęło montaż samochodu osobowego Peugeot 405 . W kolejnych latach zmontowano: 1993 - 1100 szt., 1994 - 1679 szt., 1995 - 1023 sztuki. W 1995 roku większość akcji wykupił koncern Daewoo z Republiki Korei , zmieniając nazwę przedsiębiorstwa na "Daewoo Motor Polska". W standardzie SKD montowano tu m.in. modele Nexia (listopad 1995 - kwiecień 1998), Musso (lipiec 1998 - 2000 lub 2001) i Korando (koniec 1998 - 2000 lub 2001). W latach 1998 - 2001 50% akcji brytyjskiej firmy LDV należało do Daewoo Motor Poland. Wspólnie z brytyjskim biurem projektowym (ex IAD) rozpoczęto prace nad następcą Lublina 3 , w wyniku której powstał prototyp LD 100, do którego prawa i oprzyrządowanie zakupiła później firma LDV , nadając mu nazwę LDV Maxus.

Po upadku Daewoo na polskim rynku w 2001 roku fabrykę przejęła od syndyka w dzierżawę spółka Andoria Motors . Projekt gotowego do produkcji Maxusa trzeba było sprzedać (nabywcą okazał się brytyjska firma LDV , która do tej pory ma ten samochód w ofercie), aby spłacić długi. W latach 2003-2007 istniała tu spółka "Intrall Polska Sp. z o.o.", należąca do brytyjsko-rosyjskiego koncernu Intrall .

W 2007 roku w dawnej FSC zatrudnionych było blisko 500 osób. Produkowano wówczas model Intrall Lublin 3Mi – wcześniej były wytwarzane Lubliny II i 3. Powrót do nazewnictwa z lat 50 XX w. jest nieprzypadkowy. Mocno zaawansowane były prace nad następcą Lublina o wdzięcznej nazwie Lubo . Dnia 15 października 2007 roku sąd rejonowy ogłosił upadłość firmy Intrall Polska. Obecnie na terenie fabryki są spółki, które produkują między innymi koła do samochodów osobowych firmy Fiat Auto Poland oraz inne spółki. W połowie kwietnia 2008 r. rozpoczęto starania o produkcję Honkera oraz Lublina .

W styczniu 2009 roku do przetargu zgłosiły się warszawska firma „Igma - pojazdy specjalne i opancerzone" oraz DZT Tymińscy. Negocjacje trwały kilka miesięcy, w tym czasie z rozmów wycofała się Igma. Ostatecznie umowę syndyk podpisał ze spółką spod Siemiatycz , która ma zapłacić za mienie po Daewoo 43 mln złotych . Wraz z prawem do samochodu spółka zakupiła również m.in. montażownię, lakiernię, spawalnię, tłocznię i ośrodek badawczo-rozwojowy^[1].

W ogłoszeniu o przetargu na zakup praw do produkcji Honkera i majątku po DMP postawiono przyszłemu nabywcy kilka warunków, m.in.: kontynuowanie produkcji Honkera na terenie Polski, w oparciu o przedsiębiorców krajowych; kontynuowanie produkcji samochodów w zakładzie w Lublinie; przejęcie pracowników związanych z produkcją samochodów; realizację umów na dostawy oraz umów gwarancyjnych zawartych z odbiorcami (znaczny odbiorca - Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej ) przez dotychczasowego producenta ; zapewnienie dostaw części zamiennych i zespołów w ilościach zamawianych przez odbiorców w okresie 10 lat eksploatacji pojazdów ; przejęcie materiałów i półfabrykatów do produkcji Honkera i narzędzi do produkcji samochodów^[1].

Po podpisaniu przedwstępnej umowy produkcja Honkera ruszyła pełną parą. Poza produkcją jednego pojazdu na zamówienie i sześciu kolejnych dla celów promocyjnych, zakład przygotowuje również specjalistyczny samochód dla kopalni rud miedzi | KGHM ^[1].

Kalendarium FSC Lublin

• 1938 – wrzesień, rozpoczęcie budowy nowego obiektu przedsiębiorstwa Lilpop, Rau i Loewenstein na przedmieściach Lublina, w którym przewidywano uruchomienie produkcji silników, tylnych mostów i układów kierowniczych; (wybuch wojny przekreślił te zamiary) powstanie hali montażowej samochodów osobowych i ciężarowych – opartej na licencji amerykańskiej firmy Chevrolet ( General Motors ).
• 1948 – decyzja o powstaniu lubelskiej fabryki na kongresie Zjednoczeniowym PPS i PPR.
• 1950 – powstanie Fabryki Samochodów Ciężarowych w Lublinie.
• 1951 – 7 listopada powstają pierwsze pojazdy w lubelskiej fabryce.
• 1954 – w kwietniu uruchomiono wydział normalii i zaczęto produkcję.
• 1956 – oddano do użytku kuźnię.
• 1959 – uruchomienie produkcji samochodów FSC Żuk .
• 1959 – rozpoczęła się produkcja w wydziale kół i resorów.
• 1963 – w październiku we współpracy z czeskim przedsiębiorstwem Avia rozpoczęto produkcję w transporterów opancerzonych SKOT .
• 1973 – włączenie do FSC Zakładów Samochodów Rolniczych z Antoninka (woj. wielkopolskie) i praw do produkcji Tarpana .
• 1973 – wzrost udziału FSC w krajowym rynku do 44,5%.
• 1980 – pracownicy FSC Lublin biorą udział w strajkach Lubelskiego Lipca.
• 1993 – podpisano umowę z koncernem Peugeot , na mocy której rozpoczęto montaż w systemie SKD samochodów osobowych Peugeot 405 . Rozpoczęto produkcję następcy samochodu FSC Żuk, któremu nadano nazwę "FS Lublin 33".
• 1995 – po zmontowaniu 3 802 egzemplarzy samochodów Peugeot 405 zakończono współpracę z koncernem Peugeot. W czerwcu FS Lublin podpisuje z przedsiębiorstwami " Daewoo Corporation " i "Daewoo Heavy Industries Co." z Korei Południowej umowę joint-venture. W październiku zarejestrowano spółkę "Daewoo Motor Polska Sp. z o.o.", która kontynuowała produkcję samochodów FSC Żuk i FS Lublin. Jednocześnie podjęto prace modernizacyjne samochodów Lublin. W listopadzie spółka rozpoczęła montaż, w systemie SKD, koreańskich samochodów osobowych Daewoo Nexia .

Peugeot 405

Daewoo Nexia

Daewoo Musso (SsangYong Musso)

Daewoo Korando (SsangYong Korando)

Avia A-75

• 1996 – rozpoczęto montaż w systemie SKD samochodów Avia i LDV , odkupiono od FSR Poznań prawo do przemysłowej produkcji samochodu Honker .
• 1997 – uruchomiono produkcję samochodów Lublin w wersji furgon, rozpoczęto produkcję samochodu Daewoo Lublin II oraz Honker,
• 1998 – 13 lutego zakończono produkcję samochodów FSC Żuk , w sumie wyprodukowano 587 500 samochodów. W pierwszym kwartale zakończono montaż samochodów Nexia, w sumie zmontowano 40 880 samochodów. Rozpoczęto w systemie SKD montaż samochodów osobowo-terenowych Musso i Korando (do 2001 roku zmontowano ich 1059 sztuk).
• 1999 – zakończono montaż samochodów Avia i LDV, w sumie zmontowano 3500 samochodów. Rozpoczęto produkcję samochodów " Daewoo Lublin 3".
• 2001 – upadłość Daewoo Motor Polska Sp. z o.o.
• 2002 – Wytwórnia Silników Wysokoprężnych ANDORIA S.A. z Andrychowa wydzierżawia infrastrukturę produkcyjną w zakresie wytwarzania samochodów, wznowiono produkcję samochodów Lublin 3 i Honker z silnikami 4C90 z Andrychowa.
• 2003 – 22 września International Truck Alliance Limited z siedzibą w Londynie w Wielkiej Brytanii nabywa prawa sprzedaży i produkcji samochodów dostawczych, a w dniu 28 listopada powołuje i rejestruje "Intrall Polska Sp. z o.o.".
• 2004 – 1 stycznia wznowiono produkcję samochodów Lublin 3 i Honker.
• 2005 – rozpoczęto sprzedaż samochodu Intrall Lublin 3Mi.
• 2006 – 15 września na terenie zakładu odbyła się prapremiera nowego samochodu dostawczego Lubo
• 2006 – w lutym powstaje nowy model samochodu terenowego Honker 2006.
• 2006 – w kwietniu "International Truck Alliance Ltd.", właściciel "INTRALL Polska Sp. z o.o." nabywa aktywa, prawa intelektualne i znak towarowy "PRAGA Časlov" oraz prawa sprzedaży i produkcji samochodów ciężarowych Praga . We wrześniu, na targach motoryzacyjnych Internationale Automobil Ausstellung 2006 w niemieckim mieście Hanowerze , "Intrall Polska Sp. z o.o." prezentuje nową rodzinę samochodów dostawczych Lubo zaprojektowaną i stworzoną przez Ośrodek Badawczo-Rozwojowy "Intrall Polska Sp. z o.o.".
• 2007 - wiosną zakończono produkcję, zaś 15 października Sąd Rejonowy w Lublinie ogłosił upadłość spółki "Intrall Polska", która produkowała samochody dostawcze Lublin 3Mi oraz samochody terenowe Honker .
• 2009 - firma DZT Tymińscy podjęła się produkcji samochodów Honker .

Dyrektorzy naczelni FSC w Lublin

• 1950-1954 K. Gielewski
• 1954-1956 H. Sztraj
• 1956-1957 B. Brajte
• 1957-1958 Z. Nawrocki
• 1958-1959 A. Brykalski
• 1960-1962 W. Kwiatkowski
• 1962-1974 G. Krupa
• 1974- (b.d.) H. Pawłowski

Zatrudnienie w FSC (prognoza zakładała nawet 20 tys. osób)

• 1966 – 8 tys.
• 1969 – 10 tys.
• 1973 – 13 tys. (1300 inżynierów i techników )
• 1974 – 11 tys.
• 1980 – 12 tys.
• 1984 – 10 tys.
• 2001 - 1725

Do samochodów, które zostały stworzone i były produkowane w lubelskiej fabryce należą:

• FSC Lublin-51
• FSC Żuk
• FS Lublin (FS Lublin, Daewoo Lublin, Intrall Lublin)
• Honker
• Intrall Lubo
• DZT Pasagon

Bibliografia

• A. Kierk, red. Dzieje Lubelszczyzny. Tom II, Warszawa 1979.
• Stanisław Szelichowski, Sto lat polskiej motoryzacji, Wyd. Krakowska Oficyna SAB, Kraków 2003.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• DZT Tymińscy - Zakład produkcji samochodów Honker w Lublinie