Tygodnik Ilustrowany –
warszawskie
ilustrowane czasopismo kulturalno-społeczne, wydawane w latach 1859–1939, założone przez Józefa Ungera[1]. Pismo nie było związane z żadną opcją polityczną, publikowało wiele materiałów historycznych i utworów literackich, zamieszczało również reprodukcje dzieł plastycznych. Z pismem współpracowało wielu pisarzy, m.in.
Wincenty Pol
,
Henryk Sienkiewicz
i
Eliza Orzeszkowa
. W okresie
pozytywizmu
był to najpopularniejszy w Polsce tygodnik ilustrowany[2].
Historia pisma
"Tygodnik Ilustrowany" powstał z inicjatywy
Franciszka Maksymiliana Sobieszczańskiego
, natomiast założył go Józef Ungier. Pierwszym redaktorem pisma był
Ludwik Jenike
, wspomagany przez komitet redakcyjny (skład komitetu ulegał licznym zmianom, należeli do niego m.in.
Julian Bartoszewicz
,
Kazimierz Kaszewski
,
Wacław Szymanowski
, Jan Konstanty Chęciński,
Karol Estreicher
i
Piotr Chmielowski
). W 1886 roku redakcję przejął Józef Wolff. W okresie
dwudziestolecia
redakcja pisma wielokrotnie się zmieniała (redaktorami byli wtedy m.in.
Artur Oppman
,
Stanisław Lam
i Zdzisław Dębicki).
Pismo było rozprowadzane na całym terenie Polski, popularny był również wśród mieszkających w Rosji Polaków. Jego czytelnikami byli głównie ludzie starsi, przeważnie o konserwatywnych poglądach[3]. Popularność zyskała mu głównie, pionierska wtedy na terenach polskich, technika
drzeworytnicza
(wydawca założył własną drzeworytnię na potrzeby pisma), pozwalająca zamieszczać w "Tygodniku" liczne reprodukcje malarstwa (m.in. obrazów
Matejki
,
Chełmońskiego
,
Stanisława Witkiewicza
i
Gierymskiego
). Zamieszczano również humorystyczne szkice
Franciszka Kostrzewskiego
, a z inicjatywy
Juliusza Kossaka
(kierownika artystycznego pisma w latach 1862–1868) wprowadzono stałą rubrykę pt. Dawne ubiory i uzbrojenie. Pismo wyróżniało się także nietypowym jak na owe czasy formatem (27 x 35 cm) i nowoczesnym sposobem redagowania[3]. Posiadało też bogaty dział historyczny (zawierający m.in. życiorysy polityków, pisarzy i ludzi nauki oraz omówienia ważnych rocznic narodowych). Najbogatszym działem pisma był dział literacki[4] w którym, oprócz recenzji, biografii pisarzy, ikonografii dotyczącej życia i twórczości dawnych i współczesnych pisarzy, publikowano liczne utwory literackie – w "Tygodniku Ilustrowanym" ukazywały się m.in.
Ogniem i mieczem
Henryka Sienkiewicza
,
Nad Niemnem
Elizy Orzeszkowej
i
Faraon
Bolesława Prusa
. Wydawano także liczne przekłady z języków obcych (do grona tłumaczy związanych z czasopismem należeli m.in.
Maria Konopnicka
,
Zenon Przesmycki
i
Czesław Jankowski
) i relacje z życia literackiego i artystycznego za granicą.
Pismo utrzymywało się z prenumeraty. W 1859 roku liczba prenumeratorów wynosiła 3000, natomiast pod koniec wieku zbliżyła się do 11 000[3]. W okresie dwudziestolecia popularność pisma stopniowo malała, aż stało się ono niewyróżniającym się magazynem literackim.
Akcje społeczne i wydawnicze
Oprócz wydawania czasopisma, redakcja podejmowała szereg akcji wydawniczych. Składały się na nie dołączane do pisma dodatki powieściowe (głównie z literatury obcej), a także serie wydawnicze (m.in. 10-tomowy zbiór utworów
Karola Szajnochy
oraz zbiorowe wydanie utworów
Kraszewskiego
).
Redakcja organizowała również liczne akcje społeczne, m.in. zbiórki na pomoc dla rodzin pisarzy, a także na rozmaite inicjatywy narodowe (m.in. na budowę pomnika
Adama Mickiewicza
w
Krakowie
, utworzenie muzeum
Kopernika
w
Rzymie
i utworzenie stypendium jego imienia).
Przypisy
- ↑ zgodnie z pisowanią obecną, w XIX w. dopełniacz Ungra
- ↑ Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 43. .
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Cecylia Gajkowska Tygodnik Ilustrowany. W: Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002, s. 963. .
- ↑ Cecylia Gajkowska Tygodnik Ilustrowany. W: Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002, s. 964. .
Bibliografia
- Cecylia Gajkowska Tygodnik Ilustrowany. W: Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002. .
- Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004. .
Linki zewnętrzne
