Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Unia Europejska

Unia Europejska

Unia Europejska
Flaga Unii Europejskiej
Flaga Unii Europejskiej
Dewiza : In varietate concordia
( Jedność w różnorodności )
Hymn : Oda do radości
(wersja instrumentalna)
Położenie Unii Europejskiej
Konstytucja Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Państwa członkowskie
Język urzędowy
Centra polityczne Bruksela (egzekutywa i legislatywa)
Strasburg (legislatywa)
Luksemburg (trybunał sądowy, izba kontroli)
Frankfurt (bank centralny)
Prezydencja Rady Unii Europejskiej Belgia
Szef rządu Przewodniczący Komisji José Barroso
Przewodniczący Rady Europejskiej Herman Van Rompuy
Przewodniczący Parlamentu Jerzy Buzek
Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe

4 324 782 km²
3,08%
Liczba ludności  (2009)
 • całkowita 
 •  gęstość zaludnienia
 • narodowości

499,7 mln[1]
115 osób/km²
PKB (2007)
 • całkowite 
 • na osobę

16,6 bilionów $
26 800 $
Jednostka monetarna
Utworzona:
Jako EWG
 • podpisane
 • powołana

Jako UE
 • podpisany
 • powołana
Jako org. międzynar.
 • podpisany
 • powołana


traktaty rzymskie
 • 25 marca 1957
 • 1 stycznia 1958

traktat z Maastricht
 • 7 lutego 1992
 • 1 listopada 1993
traktat lizboński
 • 13 grudnia 2007
 • 1 grudnia 2009

Religia dominująca chrześcijaństwo
Strefa czasowa UTC −4 do +4

0 do +2 (uwzględniając tylko kontynent europejski)

Domena internetowa .eu
Kod samochodowy
Terytoria autonomiczne
Mapa Unii Europejskiej

Unia Europejska (oficjalny skrót w Polsce: UE) – powstały 1 listopada 1993 na mocy Traktatu z Maastricht gospodarczo-polityczny związek demokratycznych państw europejskich ( dwudziestu siedmiu od 1 stycznia 2007 r.), będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej zapoczątkowanej po drugiej wojnie światowej . Proces ten wykracza jednak poza ściśle określone ramy geograficzne Europy[2]. W określeniu europejskości Unii naczelną rolę odgrywają czynniki historyczne i kulturowe oraz wspólna tożsamość i identyfikacja z wartościami demokratycznymi[3].

Początków Unii Europejskiej należy szukać w Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali , jednak najważniejsza dla procesu integracji europejskiej była powstała w 1958 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza i to jej bezpośrednią następczynią jest Unia Europejska.

Od czasu wejścia w życie Traktatu lizbońskiego , tj. 1 grudnia 2009 , podstawę prawną funkcjonowania stanowią: Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Integralną część Traktatów stanowią protokoły, tabele ekwiwalencyjne, protokoły i wyjaśnienia. Duże znaczenie dla unijnego porządku prawnego ma też Karta Praw Podstawowych . Traktat z Lizbony otwiera możliwość przyjęcia przez UE Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności , jednak już teraz Trybunał Sprawiedliwości uznał ten dokument (ze względu na jego fundamentalne znaczenie dla prawodawstwa europejskiego, filozofii prawa i ponieważ wszystkie kraje członkowskie UE ratyfikowały tę Konwencję) za mający szczególne znaczenie. Samo przystąpienie do Konwencji nie jest równoznaczne z członkostwem Unii w Radzie Europy. Prawem wiążącym są też umowy międzynarodowe z państwami trzecimi (w tym układy stowarzyszeniowe), których stroną były Wspólnota Europejska i Unia Europejska. Dokończeniem acquis Unii są akty prawa wtórnego powstałe w oparciu o Traktaty i umowy międzynarodowe.

Spis treści

Charakter organizacji

Unia Europejska stanowi przypadek sui generis ("szczególnego rodzaju") w stosunkach międzynarodowych, jest tworem, który nigdy wcześniej nie istniał w historii powszechnej i był nieznany historii stosunków międzynarodowych. Do grudnia 2009 r. UE była kombinacją struktur ponadnarodowych (ponadpaństwowych, uwspólnotowionych) oraz międzyrządowych (międzynarodowych). Posiada cechy zarówno organizacji międzynarodowej (przy czym Unia Europejska do 2009 r. nie była nawet organizacją międzynarodową w prawnym tego słowa znaczeniu), jak i konfederacji czy nawet państwa federalnego . Wśród teoretyków prawa , politologii i stosunków międzynarodowych trwa spór za co dokładnie można uznać Unię. Federaliści doszukują się w niej państwa. Zwolennicy koncepcji Europy ojczyzn wykazują, że jest to tylko współpraca między państwami, a więc bliższa organizacji międzynarodowej. Ścierają się zarówno odrębne wizje poszczególnych państw członkowskich[4] jak i doktryn politycznych[5]. Proces ten dodatkowo związany jest z powstawaniem inicjatyw, które były realizowane wewnątrz Wspólnot (w ramach zasady wzmocnionej współpracy i elastyczności), bądź obok, a które to stawały się ostatecznie częścią dorobku prawnego Unii Europejskiej i zalążkiem nowych polityk współpracy (np: Układ z Schengen , Unia Gospodarczo-Walutowa ). Najbardziej zawiły był status osobnych organizacji międzynarodowych powołanych przez część lub wszystkich członków UE ( Unia Zachodnioeuropejska , Europejska Agencja Kosmiczna , Rada Europy ), a które to w swych działaniach uzupełniają i wspomagają polityki prowadzone w ramach Unii Europejskiej, a przez co niesłusznie z nią mylone. Zastanawiano się jak te odrębne organizacje umieścić w skomplikowanej strukturze prawnej zintegrowanego Kontynentu Europejskiego i jak umieścić prawo Unii w prawie międzynarodowym.

Ten wyjątkowo trudny do zdefiniowania układ prawny w sferze wewnętrznej jak i zewnętrznej zreformował Traktat Lizboński. Likwidował on podział Unii na filary, nadał jej osobowość prawną i podmiotowość prawnomiędzynarodową, likwidował Wspólnotę Europejską. Wraz z likwidacją Wspólnoty Europejskiej Unia stała się jej następcą prawnym oraz otrzymała status organizacji międzynarodowej[6].

Unia Europejska jest unikatową formą tego typu na arenie międzynarodowej mającą ok. 30% udział w światowym PKB . Rola Unii jako światowego mocarstwa w polityce zagranicznej wzrasta, tworzone są unijne placówki dyplomatyczne , a sama UE jest członkiem m.in.: Światowej Organizacji Handlu , G8 i G20 . Ciągle jednak głównymi aktorami i reżyserami polityki zagranicznej UE są państwa członkowskie, a nie ośrodki ponadnarodowe. Od lat. 90 XX wieku wzrasta też wojskowy aspekt Unii Europejskiej , oparty początkowo na powstałej w latach 40. XX wieku Unii Zachodnioeuropejskiej, a którego obecnie główny trzon stanowi wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony . Najnowszą polityką UE jest polityka kosmiczna . Realizowana jest ona w oparciu o współpracę z Europejską Agencją Kosmiczną , jednak nie wszyscy członkowie UE są członkami EAK.

Cechy UE świadczące o jej charakterze[7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][11][17][18][19][20][21][22][23][24]:

Organizacja międzynarodowa Konfederacja Federacja
  • Rada Europejska
  • Przewodniczący UE
  • Prezydencja i Troika (powoływanie, rotacyjny charakter)
  • wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – liczne rozbieżności w stanowiskach poszczególnych państw (np.: Irak , Kosowo ), domniemana kompetencja państw, opt-out Danii
  • wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony – konstytucyjna i traktatowa neutralność Austrii, deklaratywna polityka neutralności Szwecji, Finlandii i Irlandii, opt-out Danii
  • klauzula obronna nawiązująca do KNZ – brak zgody na ściślejszy, wspólny sojusz z casus foederis nawiązujący do UZE , postrzeganie NATO i USA jako głównego gwaranta pokoju i stabilności w Europie
  • konieczność akceptacji przez państwa członkowskie każdej umowy międzynarodowej UE-państwa trzecie
  • klauzule opt-out, zasada elastyczności
  • zasada ograniczonej kompetencji
  • zasada poszanowania tożsamości narodowej państw członkowskich
  • brak ogólnounijnej opinii publicznej kontrolującej Komisję Europejską
  • brak paneuropejskich partii politycznych w wyborach do Parlamentu, wybory odzwierciedlają krajową scenę polityczną
  • brak paneuropejskich mediów, silny narodowy i językowy charakter mediów w UE
  • brak powiązania wyboru Komisji z frakcjami w Parlamencie
  • kwoty procentowe dla narodowości w urzędach i instytucjach UE
  • brak możliwości członkostwa w organizacjach międzynarodowych zarezerwowanych tylko dla państw (np. ONZ , RE )
  • narodowy charakter armii, policji i służb specjalnych, odpowiedzialność państw członkowskich za utrzymanie prawa i porządku
  • możliwość wyjścia z Unii
  • przystąpienie do Unii na podstawie umowy międzynarodowej
  • rewizja Traktatów musi być zgodna z konstytucyjnymi wymogami państw członkowskich
  • nie posiadanie suwerennej władzy przez instytucje UE, nie posiadanie własnego terytorium
  • brak członkostwa w Unii Europejskiej terytoriów zależnych i specjalnych (np.: Wysp Owczych , Man , Wallis i Futuny itd.)

Cele Unii

W TUE w artykule 2 wśród celów Unii wymienione są m.in.:

  • promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi,
  • wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,
  • dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii,
  • rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych,
  • ujednolicenie struktury gospodarczej krajów członkowskich, wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów,
  • powiększenie standardów życia.

Kompetencje, polityka i główne obszary działań

Art. 2 TFUE określa i rozdziela kompetencje Unii Europejskiej, jednocześnie dzieląc je pomiędzy instytucje ponadnarodowe i państwa członkowskie.

Kompetencje wyłączne to kompetencje, w których pierwszeństwo posiada Unia i jej instytucja. Państwa mogą podjąć działania za uprzednią zgodą UE. Są to funkcjonowanie rynku wewnętrznego , unia celna , polityka monetarna krajów, które przyjęły walutę euro , zasoby morskie i polityka rybołówstwa, wspólna polityka handlowa .

Kompetencje dzielone to kompetencje, w których Unia i państwa członkowskie wspólnie stanowią prawo, lecz tylko tam, gdzie Unia nie wykonała swoich kompetencji lub zaprzestała wykonywać swoją kompetencję. Są to: wspólny rynek , polityka społeczna (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie), spójność ekonomiczna, społeczna i terytorialna, rolnictwo i połów ryb (wyłączając morskie zasoby), ochrona środowiska, ochrona konsumencka, transport, sieci, drogi i połączenia transeuropejskie, energia, przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości,ochrona zdrowia i bezpieczeństwo publiczne (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie).

Kompetencje wspomagające mają charakter koordynujący, wspierający i uzupełniający jednak bez harmonizacji prawa w tych obszarach. Są to: ochrona i polepszanie ludzkiego zdrowia, przemysł, kultura , turystyka, edukacja , młodzież, sport i doradztwo zawodowe, ochrona obywatelska, współpraca administracyjna.
Art. 2 TFUE w dalszej części wspomina ogólne kompetencje Unii ws. gospodarczych i zatrudnienia. Szczególnymi kompetencjami posługuje się się wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa .

Nie wymieniona z nazwy w określonych kompetencjach jest polityka w zakresie badań, rozwoju technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej .

Suwerenność państw członkowskich

Państwa nie zrzekają się swojej suwerenności , a jedynie przekazują kompetencję wykonywania suwerenności organom ponadnarodowym. Uprawnienia Wspólnot Europejskich względem ich państw członkowskich nie powodują utraty suwerenności przez te państwa. Dawna Wspólnota Europejska, względnie trzy Wspólnoty, a obecnie Unia Europejska służy do realizacji wzmacniania suwerenności państw członkowskich i realizowaniu ich polityk poprzez możliwość udziału w procesie decyzyjnym i możliwość forsowania "swoich" celów i interesów na forum całej Unii- także przez małe państwa, przez co wzrasta rola, pozycja i prestiż każdego państwa członkowskiego na arenie międzynarodowej. Stanowisko sceptyków: Unia odchodzi od jednomyślności a nawet od consensusu. Pewne uzgodnienia (w sprawach objętych głosowaniem kwalifikowaną większością) mogą zapaść mimo jednoznacznego sprzeciwu państwa członkowskiego. Organy Unii nie pokazują pełnej reprezentacji obywateli i narodów UE (z jednej strony małe kraje są nadreprezentowane w Parlamencie i Radzie UE, z drugiej strony od niektóre małe kraje mogę stracić reprezentację w instytucjach i agencjach).

Instytucje, organy, agencje Unii

Unia Europejska wykształciła specyficzny dla siebie system rządzenia. Opiera się na wykształceniu odrębnej od władz krajowych administracji wykonawczej szczebla unijnego na czele z Komisją Europejską . Funkcje prawodawcze skupia Rada Unii Europejskiej , czyli ministrowie poszczególnych sektorów. Ten szczebel zapewnić ma ochronę narodowych interesów państw członkowskich. W procesie legislacji bierze także udział wybierany w wyborach powszechnych Parlament Europejski . trójpodział władzy dopełnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej , będący swoistym Trybunałem Konstytucyjnym i Sądem Najwyższym. Bada on zgodność przepisów unijnych z Traktatami oraz poprawne wykonywanie prawa UE w państwach członkowskich. Charakterystycznym dla organizacji międzynarodowej są spotkania szefów rządów i głów państw – tutaj w formie zinstytucjonalizowanej Rady Europejskiej . W systemie prawnym nie spełnia żadnych funkcji poza "wyznaczaniem celów i kierunków działań", de facto jest najważniejszą z instytucji.

Lista najważniejszych osób w systemie instytucjonalnym Unii na podstawie: oficjalnej strony internetowej Komisji

Unia Europejska

Ten artykuł jest częścią serii o:
Polityce i instytucjachUnii Europejskiej


Instytucje Europejskie
Komisja
Przewodniczący  ( José Barroso )
Komisja José Barroso
Rada UE i Rada Europejska
Prezydencja  ( Hiszpania )
Przewodniczący Rady Europejskiej
Herman Van Rompuy
Wysoki przedstawiciel
Catherine Ashton
Parlament
Przewodniczący  ( Jerzy Buzek )
Członek PE
Okręgi wyborcze
Wybory
2009 (UE–27)
2007 ( Bułgaria i Rumunia )
2004 / wg państwa (EU–25)
Grupy polityczne
Stałe komitety
Jurysdykcja
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Trybunał Sprawiedliwości
Członkowie
Sąd
Sąd do spraw Służby Publicznej
Rewizja finansów
Trybunał Obrachunkowy
Instytucje finansowe
Europejski Bank Centralny
Europejski Bank Inwestycyjny
Europejski Fundusz Inwestycyjny
Ciała doradcze
Komitet Ekonomiczno-Społeczny
Komitet Regionów
Ciała zdecentralizowane
Agencje UE
Prawo
Acquis communautaire
Procedura
Traktaty
Rozporządzenia  · Dyrektywy  · Decyzje
Zalecenia  · Opinie
Inne
Unia Gospodarcza i Walutowa
Eurogrupa
Rozszerzenia
Relacje zagraniczne
Paneuropejskie partie polityczne
Budżet UE

Prawo

Premier Tusk i prezydent Kaczyński podczas podpisania Traktatu lizbońskiego – właśnie dzięki niemu przestał obowiązywać podział na prawo wspólnotowe i prawo unijne.
Podpisy pod Traktatem z Lizbony – polską stronę reprezentowali premier Tusk i minister Sikorski . Jest to pierwszy traktat, na którego kształt miała wpływ delegacja polska.

14 listopada 1991 r. Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską Gospodarczą należy pojmować jako konstytucyjną kartę ustanawiającą podstawowe zasady prawa wspólnotowego[25]. Obecnie za takową konstytucję Unii należy uznać Traktat o Unii Europejskiej oraz wspomniany w orzeczeniu Traktat EWG, funkcjonujący dziś jako Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Prawo unijne ma pierwszeństwo przed aktami prawa wewnętrznego (regułami normatywnymi) państw członkowskich. Związane jest to z zasadą, iż kraj członkowski nie może powoływać się na przepisy wewnętrzne w celu nierealizowania prawa wspólnotowego, czyli zasadą supremacji prawa Unii . Dyskusyjne jest, czy zasada ta obejmuje także pierwszeństwo przed konstytucjami państw członkowskich. W praktyce, przy pojawieniu się różnic i rozbieżności, konstytucja państwa członkowskiego była zmieniana.

Nad realizacją i przestrzeganiem prawa wspólnotowego czuwa system sądownictwa i administracja państw członkowskich. Stąd jednym z wymogów członkostwa jest posiadanie odpowiedniego aparatu funkcjonowania państwa. Mimo że prawo wspólnotowe stworzyły państwa członkowskie, podpisując i ratyfikując traktaty założycielskie, jak orzekł Trybunał Sprawiedliwości, jego podmiotami stały się również jednostki. Nie wszystkie normy prawa wspólnotowego mają bezpośredni skutek wobec jednostek, a i sama pozycja jednostek w prawie wspólnotowym nie jest jeszcze tak silna, jak w prawie wewnętrznym państw członkowskich.

Prawo stanowione w ramach Unii Europejskiej można podzielić na prawo pierwotne, a więc traktaty założycielskie, traktaty modyfikujące, traktaty akcesyjne i prawo wtórne, na które składają się rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie, zalecenia; pomiędzy pierwotnym a wtórnym należy umieścić umowy międzynarodowe zawierane przez Unię Europejską, bądź wcześniej przez Wspólnotę Europejską, której to Unia jest następcą prawnym. Szczególną rolę w tym systemie posiadają umowy stowarzyszeniowe oraz umowy zawierane z państwami EFTY .

Osobny charakter mają akty prawne podejmowane w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony . Obie te polityki zachowały specyficzny status, nawiązujący w pewnym stopniu do filarowości znanej z Maastricht , Amsterdamu i Nicei . Akty te, przez swój ściśle międzyrządowy charakter, obowiązkową jednomyślność, brak możliwości narzucenia i egzekucji przez organy ponadnarodowe, śladowe kompetencje Trybunału Sprawiedliwości, zaliczane mogą być do prawa międzynarodowego publicznego . Wraz z rozwojem wspólnego dorobku w tych politykach, następuje proces ich ściślejszego powiązania prawem Unii.

Terytorialny zasięg prawa unijnego pokrywa się z terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej . Terytoria zależenie nie są częścią Unii, a więc prawo Unii nie jest tam stosowane lub jego stosowanie jest minimalne. Zmiana statusu na integralną część państwa członkowskiego wiąże się także z przynależnością do Unii, udziałem w jej politykach jak i koniecznością akceptacji prawa Unii (taka sytuacja będzie miała miejsce w 2011, gdy Majotta zmieni status ze zbiorowości zamorskiej na departament zamorski). Rozszerzeniem stosowania prawa unijnego są umowy stowarzyszeniowe zawierane z państwami europejskimi, w których to państwa te godzą się dostosować swoje prawo do wymogów UE. Osobnym przykładem jest Europejski Obszar Gospodarczy . Norwegia , Islandia i Liechtenstein zobowiązały się, w zamian za uczestnictwo we niektórych wspólnych politykach, do akceptacji prawa stanowionego w ich ramach. W rzeczywistości państwa EOG aplikują ok. 70% prawa Unii do swego porządku krajowego.

W użyciu spotykany jest także termin prawo wspólnotowe. Do roku 2009 r. terminem tym określano wszystkie akty prawne powstałe w ramach pierwszego filara. Dla odróżnienia termin prawo unijne kojarzony był, bądź z prawem drugiego i trzeciego filara, bądź z wszystkimi łącznie aktami prawa powstałymi w ramach UE bez względu na filar. Wraz z wejściem w życie Lizbony przestała obowiązywać struktura filarowa i przestała istnieć Wspólnota Europejska. Zatem od 1 grudnia 2009 r. termin prawo wspólnotowe jako określenie aktów prawa powstałych w ramach Unii Europejskiej jest nadużyciem, gdyż w ramach Unii nie ma już żadnej z dawnych trzech Wspólnot. Termin prawo wspólnotowe może być za to użyty do wciąż istniejącego i wyłączonego z Unii Europejskiej Euratomu. Europejska Wspólnota Energii Atomowej jest osobną organizacją międzynarodową i prawo stanowione w jej ramach może być określane mianem wspólnotowe.

Traktat Lizboński

Ostatni etap ratyfikacji Traktatu w Polsce – podpis prezydenta Kaczyńskiego . Jest to pierwszy akt prawa pierwotnego UE zaakceptowany przez Polskę.

Zwany początkowo Traktatem Reformującym. Zawiera zmiany w Traktacie o Unii Europejskiej i Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Nazwa drugiego z wymienionych Traktatów zostaje zmieniona na Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wszedł w życie 1 grudnia 2009 r., pierwotnie miał wejść w życie 1 stycznia 2009 roku, ale nie został ratyfikowany przez wszystkie strony w wymaganym czasie. Traktat lizboński jest efektem prac wynikających z fiaska Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy . Najważniejszymi założeniami Lizbony są zniesienie podziału na Wspólnotę Europejską i Unię Europejską, nadanie Unii Europejskiej osobowości prawnej , przekształcenie Unii w organizację międzynarodową, zniesienie podziału filarowego, dodanie nowych polityk, uszczegółowienie zasad rządzących Unią, podział kompetencji pomiędzy Unię a państwa członkowskie, sprecyzowanie katalogu źródeł prawa Unii, sprecyzowanie procedur stanowienia i rewizji prawa pierwotnego Unii, określenie nowego miejsca Unii na arenie międzynarodowej i w systemie światowego bezpieczeństwa, powołanie nowych instytucji, wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego, umocnienie roli parlamentów narodowych, prawne usankcjonowanie Eurogrupy , umocnienie zasady elastyczności, reforma systemu głosowania w Radzie Unii Europejskiej, usprawnienie działań Unii grupującej 27 państw członkowskich.

Karta Praw Podstawowych

Pragnąc zagwarantować poszanowanie praw człowieka w Unii Europejskiej w 2000 r. przedstawiciele Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego przyjęli w formie deklaracji dokument nazwany Kartą Praw Podstawowych. Przy tworzeniu Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy postanowiono włączyć jej przepisy do prawa pierwotnego poprzez uczynienie przepisów Karty jednym z rozdziałów Konstytucji. Wraz z odrzuceniem TuKdE przez społeczeństwa Francji i Niderlandów przystąpiono do negocjacji nad nowym Traktatem. Zdecydowano, że KPP nie będzie literalnie zapisana w przeredagowanych Traktatach: o Unii Europejskiej i ustanawiający Wspólnotę Europejską (obecny o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Karta dołączona została do Traktatów w formie deklaracji. Nadrzędną ideą włączenia przepisów Karty do acquis Unii jest chęć podkreślenia tych praw na poziomie ponadnarodowym, który to ma moc nadrzędną wobec porządków prawnych państw członkowskich. Wszystkie przepisy Karty są prawami wynikającymi z konstytucji i aktów prawa wtórnego państw członkowskich, wiążących i deklaratywnych przepisów prawa międzynarodowego. Uczynienie tych praw prawem pierwotnym Unii Europejskiej ma za zadanie: – umocnienie ich w hierarchii źródeł praw, – podkreślenie ich nadrzędności w jakimkolwiek systemie prawnym, – podniesienie prestiżu prawa Unii utożsamianego zazwyczaj z prawem stricte gospodarczym, – zabezpieczenie praw obywateli przed potencjalnym łamaniem praw człowieka w Unii Europejskiej przez instytucje Unii.

Stosowanie Karty w Polsce

Wbrew publicystycznym komentarzom, jak i wypowiedziom niektórych polityków, przepisy Karty Praw Podstawowych obowiązują w Polsce. Według protokołu 7 załączonego do TUE, TFUE, TEWEA w sprawie stosowania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej do Polski i Zjednoczonego Królestwa wyłączeniu stosowania w systemie sądownictwa ma jedynie Tytuł IV KPP. Natomiast artykuł 2 chroni obecne ustawodawstwo krajowe przed uznaniem go za niezgodne z postanowieniami Karty. Praktyka taka została zastosowana w celu ochrony polskiego prawa przed roszczeniową interpretacją Karty Praw Podstawowych[26].

Oddziaływanie Unii na państwa trzecie

Misje dyplomatyczne Unii Europejskiej w państwach trzecich
Europejska Polityka Sąsiedztwa – teren wzmożonego zainteresowania, działania i współpracy UE:

      Unia Europejska

      Oficjalni kandydaci

     Państwa EPS

Europejski Obszar Gospodarczy

Kraje Unii mają zintegrowane rynki z Islandią , Liechtensteinem i Norwegią w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W teorii integracji ekonomicznej zaznacza się, że kraje te osiągnęły pierwszy (strefa wolnego handlu) i trzeci stopień integracji (jednolity rynek), z pominięciem stopnia drugiego (unia celna). Szereg umów liberalizacyjnych zawarto także ze Szwajcarią w 1999 i 2004 r. Państwa te mimo, iż formalnie nie są członkami Unii Europejskiej uczestniczą w wybranych politykach i porozumieniach (m.in.: Układ z Schengen , Dublin II ), zobowiązują się do aplikacji niezbędnych unijnych przepisów prawnych do swoich porządków krajowych, co stanowi przykład rozszerzenia zakresu terytorialnego stosowania prawa unijnego.

Europejska Polityka Sąsiedztwa

Innymi formami rozwoju stosunków gospodarczych, kulturalnych, społecznych i humanitarnych z najbliższymi sąsiadami są projekty realizowane w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa: Unia dla Śródziemnomorza i Partnerstwo Wschodnie, Wymiar Północny Unii Europejskiej. Najbardziej konkretne zadania ma Unia dla Śródziemnomorza, która za cel stawia sobie stworzenie strefy wolnego handlu basenu Morza Śródziemnego.

Państwa kandydujące

Unia – zgodnie ze swoimi deklaracjami z Kopenhagi i Madrytu – otwarta jest na każde demokratyczne państwo europejskie o rozwiniętej gospodarce rynkowej. Obecnie status kandydata posiadają: Turcja , Chorwacja , Macedonia i Islandia . Negocjacje ws. członkostwa rozpoczęły się z pierwszymi dwoma państwami. Unia wymaga pełne poszanowanie stopniowe dostosowanie prawa krajowego do acquis Unii, pełne poszanowanie praw człowieka , liberalizację gospodarki i stopniowe otwarcie na wspólny rynek. Najdłużej na akcesję czeka Turcja, która stowarzyszona jest z ówczesnymi Wspólnotami Europejskimi od 1963 r., a aplikacja do EWG czeka od 1987 r. Obecną formą powiązania Turcji z UE jest unia celna .

Europa (z mitologii greckiej). Wielokrotnie podkreśla się wspólną tożsamość, historię, tradycję prawną i dziedzictwo kulturowe. UE pretenduje do stworzenia silniejszej współpracy niż tylko współpraca gospodarcza.

Historia integracji europejskiej

Historyczne idee zjednoczenia Europy

U podstaw europejskich tendencji zjednoczeniowych leży wspólna w znacznej części historia i kultura narodów zamieszkujących ten kontynent.

Od I wieku p.n.e. do V wieku n.e. większość zachodniej Europy i część wschodniej znajdowała się w Imperium Rzymskim . Wyparcie Rzymu z południowych wybrzeży Morza Śródziemnego przez islam i ekspansja cywilizacji rzymsko i grecko-chrześcijańskiej na północ połączona z upadkiem Zachodniego Cesarstwa doprowadziły do wytworzenia się kulturowej i gospodarczej wspólnoty europejskiej, która zastąpiła śródziemnomorską . Z tradycji Imperium Romanum w znacznej mierze czerpał natchnienie średniowieczny uniwersalizm europejski, który wyrażał się w ideach zwierzchnictwa cesarskiego ( Karolingowie , Ottonowie ) lub papieskiego nad światem chrześcijańskim.

Wraz z ekspansją zamorską poszczególnych państw, zniknięciem zagrożenia ze strony cywilizacji pozaeuropejskich i rozbiciem kulturowym Europy Zachodniej ( reformacja i kontrreformacja ) tendencje zjednoczeniowe w okresie nowożytnym osłabły. W wieku XVIII i XIX porządek europejski opierał się na systemie sojuszy monarchii (polityka równowagi sił), w którym pierwsze skrzypce odgrywały, w znacznej mierze samowystarczalne mocarstwa kolonialne ( Wielka Brytania , Francja , Rosja , później Niemcy ). Odstępstwem od tego stanu rzeczy był okres dominacji napoleońskiej na kontynencie na pocz. XIX wieku (charakteryzujący się centralizmem władzy, która roztaczała się od Kanału La Manche po wschodnie granice Polski właściwej).

Wspólnoty Europejskie

Po drugiej wojnie światowej rozpoczęła się historia Unii Europejskiej, Europa dostrzegła konieczność pokojowej współpracy między państwami europejskimi. 25 marca 1957 r. w Rzymie sześć krajów dało podwaliny nowej organizacji – Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali . Członkami założycielami były: Belgia , Francja , Holandia , Luksemburg , Niemcy i Włochy [27].

Unia Europejska wyrosła z Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, powołanej na podstawie traktatu paryskiego , podpisanego w 1951 r. Celem Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali było utworzenie wspólnej puli produkcji węgla i stali, aby zapobiec wojnie gospodarczej . Było to urzeczywistnienie planu opracowanego przez Jeana Monneta , a upowszechnionego przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana . 9 maja 1950 historia Unii Europejskiej zaczyna się właściwie, Schuman przedstawił propozycję utworzenia zorganizowanej Europy twierdząc, że jest to niezbędne do utrzymania pokojowych stosunków. Propozycja ta, znana jako Deklaracja Schumana , jest uważana za początek dzisiejszej Unii Europejskiej, która potem wybrała dzień 9 maja za Dzień Europy . Brytyjczycy zostali zaproszeni do uczestnictwa, ale odmówili, aby nie rezygnować z narodowej suwerenności.

30%

EWWiS zaspokajała potrzeby gospodarcze rządów europejskich w ograniczonym tylko zakresie. Dodatkowo, nie udało się pomimo czynionych prób, doprowadzić do integracji politycznej oraz militarnej. Wobec tego postanowiono zacieśnić współpracę gospodarczą i objąć nią dodatkowo:

  • energetykę (zwłaszcza atomową),
  • surowce,
  • transport,
  • rolnictwo.

Koncepcja ta stworzyła tzw. Plan Beyena, holenderskiego ministra spraw zagranicznych. Plan zakładał integrację horyzontalną, obejmującą całą gospodarkę, nie zaś tylko poszczególne jej gałęzie. W efekcie, w roku 1955, na konferencji w Messynie zebrali się ministrowie spraw zagranicznych państw "szóstki" tworzącej EWWiS i przyjęli tzw. rezolucję z Messyny. Zakładała ona:

  • merytoryczną rozbudowę wspólnych instytucji europejskich,
  • stopniową fuzję gospodarki narodowej,
  • stworzenie wspólnego rynku,
  • harmonizację polityki socjalnej.

Od powyższych pomysłów odcięła się Francja. Po konferencji messyńskiej powstała specjalna komisja do opracowania koncepcji wspólnoty gospodarczej i współpracy w dziedzinie energii atomowej. W wyniku jej prac, w roku 1956 powstał tzw. Raport Spaaka , pod którego przewodnictwem komisja pracowała. On to właśnie stanowił podstawę trwających bez mała rok rokowań, które doprowadziły do przyjęcia dwóch traktatów rzymskich podpisanych 25 marca 1957 r. W Rzymie. Pierwszy ustanawiał Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), a drugi Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 r.

Trzy Wspólnoty Europejskie już od 1958 r. miały wspólne niektóre organy (Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości). Pełne połączenie instytucjonalne nastąpiło w 1967 roku, gdy wszedł w życie traktat fuzyjny .

Liczba członków Wspólnot zwiększyła się w 1973 roku, gdy przyłączyły się do nich Wielka Brytania , Dania i Irlandia , co zostało nazwane pierwszą falą przyjęć. Kandydująca wówczas Norwegia nie przyłączyła się z powodu sprzeciwu swoich obywateli.

Granica polsko-czeska w Cieszynie. Dzięki Układowi z Schengen zniesiono kontrole graniczne między państwami sygnatariuszami. Komisja Europejska – na zasadzie dwustronnych porozumień – dopuściła do przystąpienia do Układu państwa spoza UE, a więc Norwegię, Islandię i Szwajcarię, co stanowi przykład rozszerzania prawa UE na państwa trzecie.

Druga fala nastąpiła w latach 80. kiedy to do EWG przystąpiła Grecja (w 1981 r.), Hiszpania i Portugalia (w 1986 r.).

W 1985 r. miał miejsce jedyny przypadek opuszczenia Wspólnot: wystąpiła z nich autonomiczna część Danii – Grenlandia .

NRD stała się częścią Unii w momencie przywrócenia jedności z RFN w 1990 roku.

Trzecia fala przyjęć (już do Unii Europejskiej) nastąpiła w 1995 roku, kiedy to przyjęto Austrię , Szwecję i Finlandię , zaś Norwegia ponownie odmówiła wstąpienia.

W 1985 roku uzgodniono w układzie z Schengen utworzenie systemu wspólnej kontroli granic i zniesienie wizowych granic wewnętrznych w obrębie Hiszpanii, Francji, Włoch, krajów Beneluksu, Portugalii i Niemiec, a rok później ustalono utworzenie korpusu wspólnych sił wojskowych krajów Wspólnot.

W ramach Wspólnot stopniowo doszło do utworzenia Wspólnego Jednolitego Rynku poprzez likwidację barier celnych , wprowadzanie wspólnych norm prawnych i technicznych oraz prowadzenie wspólnej polityki rolnej .
Równolegle dochodziło też do zacieśniania więzi politycznych między krajami Wspólnot. W 1986 r. podpisano jednolity akt europejski , zwiększający kompetencje EWG.

Podpisanie przez prezydenta Kwaśniewskiego Traktatu o przystąpieniu Rzeczpospolitej Polski do Unii Europejskiej
Polskie podpisy pod Traktatem akcesyjnym: prezydent Kwaśniewski , premier Miller , minister Hübner

Unia

7 lutego 1992 r. został podpisany traktat z Maastricht , na mocy którego 1 listopada 1993 r. powstała Unia Europejska.

Traktat nie likwidował Wspólnot Europejskich, zmienił jedynie nazwę EWG na Wspólnota Europejska. W Maastricht znacznie rozszerzono zakres wspólnej polityki gospodarczej i opracowano harmonogram wprowadzenia Unii Gospodarczo-Walutowej (jej efektem było wprowadzanie wspólnej waluty euro od 1999 roku). Do procesu integracji formalnie wzmocniono politykę zagraniczną, dodano politykę bezpieczeństwa (militarnego) oraz współpracę w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i współpracy administracyjnej państw członkowskich.

Kolejnym ważnym traktatem był też traktat amsterdamski z 1997 roku, który częściowo zmienił i jednocześnie rozszerzył wcześniejsze ustalenia z Maastricht. Pod koniec 2000 r. parafowano traktat nicejski reformujący instytucje unijne w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania po kolejnym rozszerzeniu UE. Na szczycie w Nicei proklamowano również Kartę Praw Podstawowych , mającą gwarantować prawa człowieka i swobody obywatelskie.

16 kwietnia 2003 roku przedstawiciele rządów 15 państw członkowskich i 10 kandydujących podpisali w Atenach traktat akcesyjny rozszerzający Unię[28]. 1 maja 2004 roku nastąpiła czwarta fala, największe w historii rozszerzenie UE, wstąpiło do wspólnoty 10 krajów, czyli Estonia , Łotwa , Litwa , Polska , Czechy , Słowacja , Węgry , Słowenia , Malta oraz Cypr .

25 kwietnia 2005 roku Bułgaria i Rumunia podpisały traktat akcesyjny w Luksemburgu otwierający tym krajom drogę do wejścia do Unii Europejskiej 1 stycznia 2007 roku.

Obecnie zakończyła się ratyfikacja traktatu lizbońskiego , który wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. Państwami oficjalnie kandydującymi są Chorwacja , Islandia , Turcja oraz Macedonia , a wniosek akcesyjny złożyła Czarnogóra , Albania , i Serbia . Potencjalnym kandydatem jest Bośnia i Hercegowina . Niezwykle trudne do określenia są relacje z nieuznawanym przez 5 członków Unii – Kosowem . W dającym się przewidzieć czasie jego członkostwo w Unii Europejskiej jest niemożliwe.

Euratom

Między rokiem 1993 a 2009 (czyli od wejścia w życie Traktatu z Maastricht do czasu wejścia w życie Traktatu z Lizbony) Euratom był częścią Unii Europejskiej (w ramach tzw. pierwszego filara). Obecnie został osobną organizacją międzynarodową Euratom , której podstawą funkcjonowania jest Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Wyrazem powiązania Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej jest jedność instytucji i organów, jak i niemożność członkostwa tylko w jednej z tych dwóch organizacji[29].

Krytyka Unii Europejskiej

Unia Europejska jest przez swoich przeciwników krytykowana m.in. za przerost biurokracji oraz, według nich, nieprzemyślane decyzje. Niektóre stronnictwa uważają, że Unia Europejska dąży do stworzenia państwa (np. federalnego), a to z kolei doprowadzi do utraty suwerenności obecnych państw członkowskich. Przeciwnikami Unii Europejskiej są także komuniści i przedstawiciele środowisk radykalnie lewicowych argumentujący, iż ta organizacja próbuje budować zachodnioeuropejski imperializm i nierówno traktuje wszystkie państwa członkowskie, a także kraje tzw. Starej Unii chcą podporządkować sobie nowe kraje członkowskie. Eurosceptykami są również niektórzy antyglobaliści , gdyż uważają, iż stworzenie Unii Europejskiej jest pierwszym krokiem ku utworzeniu Rządu światowego .

Najczęstsze błędy

Najczęstsze błędy popełniane w polskiej publicystyce dotyczące instytucji UE i systemu podejmowania decyzji:

Zobacz też

Procesy zachodzące wokół integracji europejskiej:

  • Europeizacja – silny wpływ kultury europejskiej na sąsiednie regiony
  • Unionizacja – silny wpływ Unii Europejskiej na proces demokratyzacji i stabilizacji (politycznej i gospodarczej) w sąsiednich regionach (Bałkany, Basen Morza Śródziemnego, kraje byłego ZSRR)
  • Eurosfera – teoria stosunków międzynarodowych, nazywana też Imperium Europejskie, stworzona przez m.in.: Marka Leonarda, Jana Zielonkę, Roberta Coopera, José Barroso; obszary zainteresowań państw europejskich, a przez to UE (państwa AKP , Polityka Sąsiedztwa , Unia Śródziemnomorska , Wschodnie Partnerstwo , Bliski Wschód, obecne kolonie państw członkowskich) staną się obszarem, na który Unia Europejska wywrze największy wpływ; porównywalne z unionizacją; porównaj z Unia Europejska jako potencjalne supermocarstwo XXI wieku
  • Wiek Europy – w teoriach stosunków międzynarodowych wiek XXI wiekiem dominacji Unii Europejskiej i stworzenia nowej jakości światowych stosunków międzypaństwowych
  • Pax Europea – długi okres pokoju, stabilizacji, dobrobytu i rozwoju jaki istnieje miedzy państwami zachodniej i północnej Europy (włączając Grecję i Turcję) dzięki zastąpieniu rywalizacji- współpracą w ramach UE; najdłuższy okres bez wojen w Europie od czasów Pax Romana

Inne ugrupowania integracyjne:
Wszystkie podane organizacje są przykładem współpracy międzyrządowej. Ewenement Unii polega na włączeniu współpracy ponadnarodowej:

Przypisy

  1. Dane na dzień 1 stycznia 2009 roku, na podstawie szacunków Europejskiego Urzędu Statystycznego : Eurostat, the Statistical Office of the European Communities . [dostęp 1 stycznia 2009].
  2. np.: Cypr, kwestie przystąpienia Turcji i państw zakaukaskich, terytoria specjalne, będące integralną częścią Unii: Gujana w Ameryce Południowej, Reunion w Afryce itd.
  3. Michał Wallner: Polityczne i cywilizacyjne granice Europy – miedzy otwartością a tożsamością
  4. jądro francusko-niemieckie, wizja brytyjska
  5. często nawet wykluczających się nawzajem jak np. socjalizm i społeczna nauka Kościoła Rzymskiego Katolickiego, a nawet anarchizm, czy myśl ekologiczna itd.
  6. Wcześniej bowiem UE sama w sobie skupiała trzy organizacje międzynarodowe, a od wygaśnięcia Traktatu EWWiS, dwie organizacje międzynarodowe.
  7. http://www.debatawdinp.webpark.pl/organizacja.pdf
  8. Ewelina Cała Wacinkiewicz, "Charakter prawny Unii Europejskiej w świetle prawa międzynarodowego", Rozdział III. Złożony charakter Unii Europejskiej jako organizacji międzynarodowej, Warszawa 2007
  9. psz.pl – Michał Wallner: Współczesny konfederalizm europejski
  10. psz.pl – Piotr Chmielewski: Unia Europejska jako federacja
  11. 11,0 11,1 psz.pl – Michał Wallner: Dynamika integracji europejskiej w świetle teorii federalizmu
  12. http://www.ce.uw.edu.pl/pliki/pw/3-1999_Zielinska-Glebocka.pdf
  13. Marta Witkowska, "Zasady funkcjonowania Unii Europejskiej", Warszawa 2009
  14. Paweł Janusz Borkowski, "Federalizm a budowanie jedności Europy", „Studia Europejskie” 2006, nr 2, s. 90-91
  15. Jan W. Tkaczyński, "Między unitaryzmem a federalizmem. Unia Europejska w świetle doświadczeń ustrojowych Republiki Federalnej Niemiec", Kraków 1998, s. 178.
  16. Stanisław Konopacki, "Dylematy federalizmu europejskiego", „Studia Europejskie” 1998, nr 4, s. 77-78
  17. Jerzy Zaleski "Stare i nowe dylematy wspólnoty bezpieczeństwa europejskiego"
  18. Tomasz Niedzółka, "Przyszłość Unii Europejskiej po kryzysie gospodarczym"
  19. "Wprost", nr 1/2/2010, "Federacja Europejska", autorzy: Andre Glucksmann, Dominique Moïsi, Gesine Schwan, Hans-Dietrich Genscher, Juraj Chmiel, Cornelius Ochmann, Mark Francois, Günter Pleuger, Guy Verhofstadt, Günter Verheugen, Martin Pollack
  20. "Polityka", nr 2 (2434) z dnia 2004-01-10; s. 40-42, Marek Ostrowski, "Husarz na koźle"
  21. Opoka, Michał Góra, "Czy w Unii utracimy suwerenność?"
  22. "Gazeta Wyborcza", Władysław Bartoszewski: "Odwaga europejskiego zjednoczenia"
  23. Gazeta Wyborcza, Jacek Pawlicki: "Kozioł ofiarny Europy"
  24. Dyskusja o finalité politique Unii Europejskiej. Przegląd stanowisk.
  25. Gazeta Sądowa, maj 2001, Dariusz Czajka, Suwerenność państw Unii Europejskiej
  26. Artykuł 1
    1. Karta nie rozszerza zdolności Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani żadnego sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone.
    2. W szczególności i w celu uniknięcia wszelkich wątpliwości nic, co zawarte jest w tytule IV Karty nie tworzy praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym.
    Artykuł 2
    Jeżeli dane postanowienie Karty odnosi się do ustawodawstw i praktyk krajowych, ma ono zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa wyłącznie w zakresie, w jakim prawa i zasady zawarte w tym postanowieniu są uznane przez ustawodawstwo lub praktyki Polski lub Zjednoczonego Królestwa.
  27. Historia Unii Europejskiej :. Unia Europejska – serwis informacyjny
  28. Historia Unii Europejskiej – etapy rozszerzenia :. Unia Europejska – serwis informacyjny
  29. Jednak Niemcy, Austria i Irlandia wskazują potrzebę zwołania – po ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego – kolejnej konferencji międzyrządowej weryfikującej Traktaty, szczególnie Traktat ustanawiający EWEA w celu przejrzystości i uporządkowania współpracy
  30. (..)Od szczytu Rady Europy w Kolonii w 1999 roku Unia Europejska zajęła bardziej otwarte stanowisko(...)
  31. Rada Unii Europejskiej, Rada Europejska, Rada Europy. Różnice
  32. Różnice między Radą Europy, Radą Europejską a Radą Unii Europejskiej

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Unia Europejska":

Nadciśnienie tętnicze ...

Adwentyzm ...

1499 ...

Szkoci ...

Nowa Anglia ...

1986 ...

Romeo i Julia (film 1996) ...

Zygmunt III Waza ...

1878 ...

Bocian czarny ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Unia Europejska":

226 Procesy integracyjne w Europie Zachodniej (plansza 13) ...

226 Procesy integracyjne w Europie Zachodniej (plansza 7) ...

226 Procesy integracyjne w Europie Zachodniej (plansza 8) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie