Etyn
Ogólne informacje
Nomenklatura systematyczna ( IUPAC ):
etyn
Inne nazwy	acetylen, narcylen numer WE : 200-816-9
Wzór sumaryczny	C2H2
Inne wzory	HCCH HC≡CH H-C≡C-H
SMILES	C#C
Masa molowa	26,04 g / mol
Wygląd	bezbarwny gaz o słabym eterycznym zapachu
Identyfikacja
Numer CAS	74-86-2
PubChem	6326[1]
Właściwości Gęstość i stan skupienia 0,0011716 g/cm3 (0 °C, 101,3 kPa abs.); gaz Rozpuszczalność w wodzie 1,2 g/l[2] (20 °C) Rozp. w innych rozpuszczalnikach aceton , etanol Temperatura topnienia -80,8 °C (w punkcie potrójnym , 128,2 MPa[2]) Temperatura wrzenia -75,0 °C (69 kPa) Temperatura krytyczna 35,15 °C Ciśnienie krytyczne 6,14 MPa
Budowa Typ hybrydyzacji i VSEPR sp – liniowa
Niebezpieczeństwa
MSDS	Zewnętrzne dane MSDS
Zagrożenia
Skrajnie łatwopalny Skrajnie łatwopalny (F+)
NFPA 704	4 1 3
Temperatura zapłonu	-17,8 °C
Temperatura samozapłonu	300–320 °C
Zwroty ryzyka	R5, R6, R12
Zwroty bezpieczeństwa	S2, S9, S16, S33
Numer RTECS	AO9600000
Podobne związki
Pochodne	metyloacetylen
Podobne związki	etan , eten
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)
Uwagi terapeutyczne
Dawka śmiertelna	LCLo 50%/5 min (człowiek, inh.) TCLo 20% (człowiek, inh.)[3]

Etyn (acetylen, C₂H₂) – najprostszy węglowodór nienasycony z szeregu homologicznego alkinów .

Właściwości

• kąty pomiędzy wiązaniami: 180°
• szerokie granice wybuchowości w powietrzu: 2,4% – 83% obj.
• wykazuje zazwyczaj nieprzyjemny zapach, pochodzący od zawartych w nim zanieczyszczeń ( PH3 ) – chemicznie czysty acetylen (zwany narcylenem) nie posiada zapachu
• gęstość 0,906 – względem powietrza
• bardzo słabo rozpuszczalny w wodzie i innych rozpuszczalnikach polarnych, rozpuszcza się jednak bardzo dobrze w acetonie
• po osiągnięciu pewnego ciśnienia ulega wybuchowemu rozkładowi wg reakcji:

C₂H₂ → 2C + H₂

• wobec węgla aktywnego jako katalizatora ulega reakcji polimeryzacji najpierw do winyloacetylenu a później benzenu
• Na powietrzu (zawierającym 21% tlenu) spala się niecałkowicie ze względu na bardzo dużą procentową zawartość węgla w cząsteczce (92,3%):

2C₂H₂ + O₂ → 4C + 2H₂O

Ze względu na to w spawalnictwie, w palnikach tlenowo-acetylenowych stosuje się czysty tlen aby reakcja spalania była całkowita

• ulega reakcji addycji (przyłączenia)
• ulega reakcjom spalania

Otrzymywanie

• hydroliza karbidu ( węgliku wapnia ):

CaC₂ + 2H₂O → C₂H₂ + Ca(OH)₂

Niewielkie ilości tego gazu powstają również w łuku elektrycznym wytworzonym w atmosferze wodoru pomiędzy elektrodami grafitowymi :

2C + H₂ → C₂H₂

• piroliza metanu CH₄

2CH₄ –^{T=2000 °C}→ C₂H₂ + 3H₂

• Eliminacja fluorowca

C₂H₂Cl₂ + Zn → C₂H₂ + ZnCl₂

Zastosowanie

• w palnikach acetylenowo-tlenowych do spawania i cięcia metali (acetylen w dużej ilości tlenu spala się w temperaturze 3100 °C)
• w lampie acetylenowej do oświetlenia
• w przemyśle chemicznym (m.in. do produkcji tworzyw sztucznych )

Przechowywanie

Acetylen przechowuje się w butlach stalowych, pod ciśnieniem 1,2 MPa w postaci roztworu w acetonie . Butle są wypełnione porowatą masą, która absorbuje aceton i acetylen.

Toksykologia

Acetylen zaliczany jest do gazów "duszących fizycznie". Wykazuje działanie narkotyczne. Nie jest bezpośrednio toksyczny na błony śluzowe układu oddechowego, jednak poprzez zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu, prowadzi do hipoksji , której objawami mogą być zaburzenia ruchowe, przyśpieszenie akcji serca, przyśpieszenie oddechu i trudności w koncentracji. W przypadku stężeń powyżej 50% mogą pojawiać się nudności, wymioty, skrajne wyczerpanie, zaburzenia świadomości oraz zapaść prowadząca do zgonu w wyniku asfiksji . Jednakże acetylen najczęściej powoduje wybuch, zanim osiągnie stężenie działające dusząco^[4][5].

Ekotoksykologia

Acetylen wykazuje trujące działanie na ryby. Dopuszczalne stężenie acetylenu w powietrzu atmosferycznym obszarów chronionych wynosi 0,5 mg/m³ w ciągu 30 min.^[6][7].

Przypisy