Elżbieta z Pileckich
Topór Topór
Data urodzenia	ok. 1372
Data śmierci	12 maja 1420
Miejsce śmierci	Kraków
Rodzina	Pileccy
Rodzice	Otton Pilecki Jadwiga Melsztyńska
Małżeństwo	Wiseł Czambor (porwanie) Jan z Jičina Wincenty Granowski Władysław II Jagiełło
Dzieci	Jadwiga Granowska Otton Granowski Elżbieta Granowska Jan Pilecki Eufemia Granowska

Elżbieta z Pilczy (Pilicy) Granowska (ur. ok. 1372 , zm. 12 maja 1420 w Krakowie ) – trzecia żona Władysława Jagiełły , królowa Polski , wojewodzianka sandomierska, starościanka ruska i sandomierska, generałówna-starościanka wielkopolska.

Pochodzenie

Była jedynym dzieckiem wojewody sandomierskiego Ottona z Pilczy i Jadwigi Melsztyńskiej (matki chrzestnej Jagiełły). Miała bardzo burzliwe życie. Po śmierci ojca, stała się spadkobierczynią olbrzymiego majątku: odziedziczyła dobra łańcuckie oraz Pilicę . W okresie niepełnoletności Elżbiety, kuratelę nad nią sprawowała wdowa po Ottonie, a jej matka - Jadwiga.

Porwanie przez Wisła Czambora

Najpewniej po 9 maja 1389 Elżbieta została porwana i zaślubiona przez śląskiego rycerza i tenutariusza kruszwickiego Wisła Czambora , syna Henryka Czambora z Kazanowa i Księginic . W dawnej literaturze uważano go za przedstawiciela czesko-morawskiego rodu Wisenburgów. Król Władysław II Jagiełło wysłał jej na ratunek Jana z Jičina, pana z Kravař, który przed 14 grudnia 1390 uwolnił Elżbietę.

Małżeństwo z Janem z Jičina

Wkrótce po uwolnieniu Jan z Jičina, otrzymawszy błogosławieństwo od króla poślubił Elżbietę. Wiseł po uwolnieniu go latem 1392 z Przedecza , gdzie był więziony przez Bartosza z Odolanowa , zaczął upominać się o swą małżonkę. Zapewne pod koniec 1393 Jičiński mając zgodę króla, zasadził się na Wisła w Krakowie . Gdy Czambor wychodził z łaźni, 12 kuszników Jičinskiego zastrzeliło go. W 1395 zmarł Jičiński i Elżbieta ponownie została wdową.

Małżeństwo z Wincentym Granowskim

Po owdowieniu Elżbieta zamieszkała u swego wuja, wojewody krakowskiego Spytka z Melsztyna , który przed 2 października 1397 wydał ją za mąż za kasztelana nakielskiego Wincentego Granowskiego . Trzeci mąż Elżbiety należał do otoczenia królewskiego i wkrótce został starostą generalnym Wielkopolski . Z małżeństwa tego pochodziło pięcioro dzieci:

• Jadwiga, która po 10 maja 1404 poślubiła Jana z Leksandrowic,
• Otton,
• Elżbieta , która w marcu 1418 poślubiła księcia opolskiego Bolka V ,
• Jan, protoplasta rodu Pileckich herbu Leliwa ,
• Ofka, która ok. 1423 poślubiła Jana z Jičina , pasierba swej matki.

Latem 1410 Wincenty Granowski, zarządzając Toruniem został prawdopodobnie otruty z inspiracji Krzyżaków .

Małżeństwo z Władysławem II Jagiełłą

W 1416 Jagielle zmarła małżonka Anna Cylejska , więc zaczęto obmyślać plany jego kolejnego małżeństwa. Władysławowi bardzo do gustu przypadła wdowa po Granowskim, Elżbieta. 2 maja 1417 w Sanoku miał miejsce ich ślub. Tego samego roku 19 listopada została koronowana na Wawelu . Wiele osób miało za złe Jagielle to małżeństwo, ponieważ 45-letnia Granowska nie mogła urodzić dziecka.

Stanisław Ciołek , sekretarz królewski, napisał z kolei alegoryczną bajkę, w której lew ( Władysław Jagiełło ) poślubia świnię (Elżbietę), po tym jak ta rzuciła na niego czary. Pochodzenie królowej, niekrólewskie choć jak najbardziej dostojne, było powodem wielu złośliwych plotek na jej temat.

Choroba i śmierć

W 2 lata później u Elżbiety zaczęły się ujawniać objawy gruźlicy , na którą umarła w 1420 w Krakowie . Została pochowana w kaplicy Mansjonarskiej katedry wawelskiej . Po dwustu latach szczątki królowej usunięto, aby przygotować miejsce na pochówek Stefana Batorego . Nie wiadomo, gdzie je przeniesiono. Marcin Bielski zanotował jednak, że z kości znać jeszcze było, że ta białogłowa musiała być subtelna i cudna^[1].

Elżbieta w literaturze historycznej

Istnieją jednak prace naukowe (np. Klemensa Kanteckiego), które zupełnie inaczej przedstawiają życie Elżbiety. Jako datę jej urodzenia podawany jest rok 1382. Byłaby więc o 10 lat młodsza i w momencie ślubu z Jagiełłą liczyłaby 35 lat. Dwa jej pierwsze małżeństwa są podawane w wątpliwość. Prawdopodobnie rzekomo drugi mąż Elżbiety Jańczyk Hińczyński (Jenczyk Hiczyński) jest postacią fikcyjną. Historię o wcześniejszych związkach królowej wymyślił być może Jan Długosz , aby zdyskredytować Elżbietę, nie pochodzącą z rodziny królewskiej.

Zobacz też

• Melsztyńscy (ród matki królowej Elżbiety Granowskiej)

Przypisy

Bibliografia

• Sperka J., Elżbieta z Pilicy Granowska i król Władysław Jagiełło. Kulisy wielkiej miłości, [w:] Miłość w czasach dawnych, pod red. Możejko B. i Paner A., Gdańsk 2009, s. 107-119
• Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 69-74

Poprzednik Anna Cylejska

królowa Polski 1417 - 1420

Następca Zofia Holszańska