Joseph Wittig (ur. 22 stycznia 1879 r. w Słupcu Dolinie k. Nowej Rudy , zm. 22 sierpnia 1949 r. w Göhrde w Dolnej Saksonii ) – niemiecki profesor teologii, filozof, ekskomunikowany ksiądz katolicki, poeta, kronikarz związany z ziemią kłodzką , o której pisał, że jest krainą Pana Boga.

Biografia

Dzieciństwo

Urodził się 22 stycznia 1879 r. w Słupcu Dolinie, wówczas wsi Schlegel, będącej obecnie dzielnicą Nowej Rudy . Był szóstym dzieckiem cieśli Eduarda Wittiga i Hanne Wittig z domu Stranfeld. Dzieciństwo, do którego często wracał w późniejszej twórczości, kształtowane było przez proste wiejskie życie i autorytet ojca. Jego dziadek był twórcą ruchomej szopki, która do dzisiaj jest atrakcją turystyczną Wambierzyc . Jednym z najważniejszych momentów w młodości było spotkanie księdza Henryka Maya, który pracował w Słupcu jako neoprezbiter podczas kilkutygodniowego zastępstwa. Ksiądz May podjął się przygotowania wiejskiego chłopca do nauki w gimnazjum, ucząc go podstaw nauk ścisłych, literatury i języków. W 1893 r. Joseph Wittig mógł rozpocząć naukę w gimnazjum św. Macieja (Matthias-Gymnasium) we Wrocławiu.

Studia i praca duszpasterska

W 1899 r. zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim . Podczas studiów szczególnie interesował się historią kościoła starożytnego, archeologią oraz patrystyką . W osobie ks. prof. Maxa Sdralka znalazł przewodnika życiowego, który wyzwolił w nim zamiłowanie do pracy naukowej i utorował drogę do katedry uniwersyteckiej. Studia ukończył w 1902 r. W rodzinnym Słupcu i Nowym Gierałtowie przygotowywał się do doktoratu . Jeszcze tego samego 1902 roku został doktorem teologii , broniąc pracy na temat papieża Damazego I . Kapłanem został 22 czerwca 1903 r. wyświęcony przez kardynała Koppa w kościele św. Krzyża we Wrocławiu . Swoją mszę prymicyjną odprawił 23 czerwca 1903 r. w kaplicy sióstr Jadwiżanek , u których mieszkał wcześniej w czasie nauki gimnazjalnej. Skierowany został do pracy duszpasterskiej do nowo utworzonego wikariatu w Lubaniu . Pracował tam przez 14 miesięcy.

Pisarstwo i praca naukowa

W latach 1904 - 1905 studiował w rzymskim Colegium Germanicum na Campo Santo Teutonico, otrzymując, dzięki staraniom ks. Maxa Sdralka, stypendium Instytutu Archeologicznego w Berlinie . Podczas tych studiów prowadził archeologiczne badania grobu św. Sotery, statui św. Piotra w bazylice watykańskiej oraz procesu Izaaka przeciw papieżowi Damazemu I , których wyniki publikował na łamach prasy. W 1909 r. uzyskał habilitację , przedstawiając studium o Ambrojastrze. W 1909 r. powrócił do pracy duszpasterskiej: najpierw krótko w Paczkowie , a potem we Wrocławiu w kościele NMP na Piasku . W 1909 r. przerywał pracę duszpasterską rozpoczynając karierę uniwersytecką. Dwa lata później został mianowany profesorem nadzwyczajnym historii kościoła. 14 stycznia 1915 r. mianowano go profesorem zwyczajnym teologii. W latach 1917 - 1918 pełnił funkcję dziekana Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Wrocławskiego .

Na lata 1922 - 1924 datuje się pierwszy, wrocławski okres twórczości pisarskiej Josepha Wittiga. Niezrozumienie jego myśli pisarskiej i teologicznej wywołuje konflikt z hierarchią kościoła rzymskokatolickiego oraz do wciągnięcia części jego twórczości na indeks kościelny. 1922 r. ukazał się w czasopiśmie "Hochland" głośny artykuł pt. Zbawieni ( niem. Die Erlösten) krytykujący oficjalną wykładnię kościelną grzechu i spowiedzi , a który doprowadził ostatecznie do obłożenia pisarza w 1925 r. ekskomuniką . Prezentował śmiałe poglądy teologiczne i doczekał się nawet przydomka Nowy Luter. Mimo ekskomuniki Wittig pozostał wciąż głęboko wierzącym katolikiem wiernym Kościołowi , zajmując postawę wolnego pisarza religijnego. Z dzisiejszego punktu widzenia ocenia się, że teologiczne poglądy Wittiga wyprzedzały swoje czasy. Oceniane są jako w dużej mierze zbieżne z duchem nauk posoborowych , niestety były zbyt postępowe dla ówczesnej hierarchii kościelnej.

W 1927 r., będąc zwolniony ze ślubów kapłańskich, wziął ślub z Bianką Geisler, córką burmistrza Bystrzycy Kłodzkiej i zamieszkał z nią w wybudowanym przez siebie domu w Słupcu (obecnie mieści się w nim muzeum jego imienia). Tu urodziła się trójka jego dzieci: Johannes Raphael, Bianca Maria i Christoph Michael. Lata 1928 - 1932 to drugi, słupiecki okres twórczości pisarskiej. W latach 1937 - 1943 występował z prelekcjami m.in. w protestanckich środowiskach północnych Niemiec, a działalność teologiczna Wittiga znalazła odbicie w twórczości literackiej, w bogatej korespondencji oraz w aktywności odczytowej. Zajmował się również pisaniem kronik historycznych oraz publikowaniem w regionalnym kalendarzu " Guda Obend ". W roku 1946 r. zdjęta została ekskomunika, m.in. za wstawiennictwem kardynała Augusta Hlonda .

Wysiedlenie i koniec życia

Po przyłączeniu Dolnego Śląska do Polski, 1 kwietnia 1946 pisarz został przymusowo i w pośpiechu wysiedlony z domu w Słupcu. Wraz rodziną, w złym stanie zdrowia, wywieziony został do Niemiec . W słupieckim domu pozostała większość manuskryptów pisarza. Zamieszkał w miejscowości Görhde w rejonie Lüneburga . Zmarł na zawał serca 22 sierpnia 1949 r. Pochowany został, nie bez wątpliwości ze strony miejscowego proboszcza, na cmentarzu w Meschede .

Memoria

• W dawnym domu Josepha Wittiga w Nowej Rudzie przy ul. Słupieckiej 42 od maja 1997 r. funkcjonuje muzeum poświęcone jego życiu i twórczości.
• Od 1997 r. na ziemi kłodzkiej organizowane są Polsko-Niemieckie Sympozja Wittigowskie. Kolejne odbyły się w latach 1999, 2001, 2004 i 2008.
• 20 września 2002 r. imieniem Wittiga nazwana została Szkoła Podstawowa nr 3 w Nowej Rudzie.

Linki zewnętrzne

• Niemieckojęzyczny serwis poświęcony Wittigowi ( niem. )
• Sławomir Łodziński Ojczyzna jest daleko nade mną – o twórczości Josepha Wittiga ( pol. )
• Przedruki opowiadań:
  • Nysa Kłodzka ( pol. )
  • Złoto, kadzidło i mirra ( pol. )
  • Chrystus urodził się na drodze do Lądka ( pol. )
  • Tajemnicze nakazy ( pol. )

Bibliografia

• Joseph Wittig Wybór opowiadań / Ausgewählte Erzählungen, Fundacja Odnowy Ziemi Noworudzkiej, Nowa Ruda 1999, (publikacja dwujęzyczna)
• Joseph Wittig Die Christgeburt auf der Straße nach Landeck (Chrystus narodził sie na drodze do Lądka-Zdroju), wyd. Marx-Verlag, Leimen/Heidelberg 1981
• Joseph Wittig, śląski teolog i historiograf (...), zb. pod red. red. Alojzego Marcola, Fundacja Odnowy Ziemi Noworudzkiej, Nowa Ruda 1997,
• Alojzy Marcol Josepha Wittiga teologia narratywna. Studium historyczno-krytyczne, Uniwersytet Opolski Wydział Teologiczny, Opole 1997,
• Joseph Wittig, człowiek – religia – kultura, zb. red. Lesława Koćwina, Wydawnictwo Maria, Zielona Góra 2005,
• II Polsko-Niemieckie Sympozjum Wittigowskie / II. Deutsch-Polnisches Wittig-Symposium (...), Fundacja Odnowy Ziemi Noworudzkiej, Nowa Ruda 1999, (publikacja dwujęzyczna)
• Joseph Wittig i nasze czasy, Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, Nowa Ruda 2002