Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Edward Stachura

Edward Stachura

Edward Stachura
Imiona i nazwiskoEdward Jerzy Stachura
Data i miejsce urodzenia 18 sierpnia 1937
Charvieu , Francja
Data i miejsce śmierci 24 lipca 1979
Warszawa
Narodowość polska
Dziedzina sztuki poezja , proza
Ważne dziełaJeden dzień
Dużo ognia
Cała jaskrawość
Siekierezada
Fabula rasa

Edward Jerzy Stachura, dla przyjaciół Sted (przydomek utworzony z pierwszych dwóch liter nazwiska i imienia, ur. 18 sierpnia 1937 w Charvieu we Francji , zm. 24 lipca 1979 w Warszawie ) – polski poeta , pisarz , pieśniarz i wędrowiec ( outsider ). Przez krótki czas należał do tzw. Orientacji Poetyckiej Hybrydy .

Spis treści

Biografia

Lata dziecięce, młodość, studia

Urodził się w rodzinie polskich emigrantów w Charvieu (jako miejsce urodzenia podawał również Pont-de-Cheruy i Reveil), w departamencie Isère w regionie Rodan-Alpy (wschodnia Francja ). Był drugim dzieckiem Stanisława i Jadwigi Stachurów. Na chrzcie otrzymał imiona Jerzy Edward (a nie Edward Jerzy, o zmianę kolejności imion będzie się z pozytywnym skutkiem starał w Polsce). Rodzice Stachury wyjechali do Francji w poszukiwaniu pracy. Kraj ten bowiem potrzebował siły roboczej po stratach z I wojny światowej. Mieszkali tam 26 lat, w tym 6 pierwszych tułając się po kraju w poszukiwaniu zatrudnienia. Stachura od najmłodszych lat posiadał talent do rysunku. Matka wspomina, że jeszcze podczas pobytu we Francji, dziewięcioletni Edzio, wraz z kolegą wymalowali ściany okolicznej kafejki, wprawiając w zachwyt stałych bywalców. Wspomnienia z dzieciństwa zawarte są w opowiadaniu Jak mi było na Mazurach. Języka ojczystego nauczył się we Francji, w polskiej szkole, do której uczęszczał we czwartki (dzień wolny od nauki).

Rodzina wróciła do Polski w listopadzie 1948  r. Początkowo mieli osiąść w Gliwicach, lecz plany się zmieniły i ostatecznie zamieszkali w Aleksandrowie Kujawskim . Tam po rodzicach matka miała dom i skrawek pola. Dzieciństwo spędzone we Francji i nauka francuskiego miały spory wpływ na styl jego jedynego w swym rodzaju języka. 11-letni Edzio rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej nr 2 w Aleksandrowie Kujawskim. Uczniem był raczej średnim. Na początku miał niewielkie problemy z językiem polskim, lecz zaległości nadrobił. Szkołę Podstawową skończył w 1952 r. i rozpoczął naukę w liceum w Ciechocinku . Do oddalonej od rodzinnego domu miejscowości początkowo dojeżdżał pociągiem, a jego ulubionym zajęciem było wyskakiwanie z pociągu, by skrócić sobie drogę do domu.

Pisać zaczął w wieku 17 lat. Była to oczywiście poezja . Słynne jest stwierdzenie „Stachury” (w ten sposób wypowiada się bowiem bohater jego powieści), dlaczego zaczął pisać: „Był w liceum jeden piszący wiersze chłopak, z którego wielu kolegów drwiło (…), więc wziąłem się za pisanie wierszy, żeby przejąć na siebie połowę drwin i w ten sposób ulżyć mu w niedoli”. (Edward Stachura Fabula Rasa). Będąc w liceum planował Stachura podjęcie studiów z zakresu elektroniki, jednak rozbudzone przez Janusza Żernickiego (tego samego, którego Sted ratował z poetyckiej opresji) zainteresowania artystyczne zaowocowały zmianą planów życiowych. Odbiło się to niestety na wynikach w nauce. Doszło również do zatargów z nauczycielami, i to do tego stopnia, że liceum ukończył już nie w Ciechocinku, lecz w Gdyni .

W domu Edward był nieco skonfliktowany z ojcem, co zwykle kończyło się ucieczkami z domu. Nocował u mieszkającej w pobliżu ciotki. Dość szybko przez rodzinę uznany został za odmieńca, zwłaszcza po zmianie planów dotyczących studiów i kariery zawodowej. Zresztą wpływ na formowanie się osobowości Stachury przypisuje się właśnie jego konfliktowi z ojcem. Światowa literatura zna takie przypadki, gdzie kompleks wyniesiony z dzieciństwa wpłynął na wyzwolenie sił twórczych (np. Franz Kafka ).

Za prasowy debiut Stachury uznany został druk dwóch wierszy (Metamorfoza i Odnalazły się marzenia) w gdańskim dwutygodniku „Uwaga”. Występuje on jako członek grupy „Kontrasty”, do której wciągnął go Mietek Czychowski , nieformalny przywódca gdańskiej cyganerii .

W Gdyni zamieszkuje Stachura w internacie. Maturę zdaje w w Szkole Ogólnokształcącej Stopnia Podstawowego i Licealnego . Co ciekawe na świadectwie dojrzałości to z przedmiotów ścisłych ma Stachura oceny bardzo dobre, z języka polskiego natomiast dostateczny. Nie zostaje dopuszczony do egzaminów wstępnych na Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Gdańsku-Sopocie z powodu niesystematyczności. Stracony rok zamierza spożytkować dużo pisząc i malując. Nie udaje mu się jednak zrealizować tych zamierzeń, gdyż wraca do Aleksandrowa, gdzie musi ciężko pracować na swe utrzymanie. Zatrudnia się w spółdzielni ogrodniczej, gdzie zbija skrzynki oraz pracuje w domu nosząc wodę i chodząc do lasu po drewno. Ciągle trwa jego konflikt z ojcem.

Studia podejmuje Stachura w roku akademickim 1957/58 na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim . Nie wiadomo co przesądziło o wyborze tej uczelni, być może późny termin egzaminu wstępnego na romanistykę KUL. Na studia zostaje przyjęty i otrzymuje indeks Wydziału Nauk Humanistycznych. Źle mu się wiedzie, nie otrzymuje miejsca w akademiku ani stypendium. Zdarza mu się spać na dworcu i żebrać o pieniądze. Miejsce w domu studenckim otrzymuje legalnie dopiero po dwóch miesiącach starań. Mieszka w sali zbiorowej z łóżkami piętrowymi, lecz potrafi w tych ciężkich warunkach znaleźć czas na pisanie. Kilka swych wierszy drukuje Stachura w Lublinie, w redakcji „Sztandaru Ludu”. Ma również miejsce jego pierwszy wieczór autorski (niestety niska frekwencja). Wsparcia wydawniczego poszukuje również w Warszawie, czy Toruniu.

Semestr pierwszy filologii francuskiej na KUL-u Stachura zaliczył. Następnie studia przerwał, po to by w lipcu 1958 r. … ponownie zdać egzaminy wstępne na ten sam kierunek i na tę samą uczelnię. Nie będzie Stachura w przyszłości miło wspominał tego miasta, najzwyczajniej bowiem tam biedował. Od ojca nie otrzymywał żadnej pomocy materialnej. Po zaliczeniu pierwszego roku przerywa studia i podróżuje, by w efekcie osiąść na dłużej w Warszawie. Domyślić się można, iż w tym mieście chciał się literacko spełnić.

Debiut literacki Stachury przypada na okres małej stabilizacji. Twórcy literatury zareagowali na ten fakt stworzeniem "Orientacji Poetyckiej Hybrydy". W tym momencie Stachura ma za sobą druk swoich wierszy w „Twórczości” . Jest jednak Stachura inny, niż jego koledzy z "Orientacji..." , dba o swoją "osobność", lecz nie przeszkadza mu to w przepychaniu się ku czytelniczej świadomości. Nie był idealistą, jeżeli chodzi o prawa rynku, wiedział, że liczą się dojścia, które jego poezji mogą przyspieszyć drogę do druku. W swej twórczości zdawał sobie sprawę, że zakładanie z góry oryginalności prowadzi do sztuczności i braku autentyczności. Książkowym debiutem Stachury nie był, jak mogłoby się wydawać, tomik poezji, lecz zbiór opowiadań Jeden dzień. Po wydaniu tego zbioru autor składa podanie o przyjęcie do Związku Literatów Polskich . Jego debiut został z nadzieją i uznaniem powitany przez krytykę. "Dobry dzikus" - tak tytułuje w "Odrze" recenzję "Jednego dnia" Jacek Łukasiewicz . Bohater jego prozy jawi się jako człowiek wyobcowany, widzący konflikt pomiędzy wolnością jednostki a ograniczeniami nakładanymi przez kulturę. Zaobserwować można filozoficzne skłonności autora. Ma w tym czasie Stachura 25 lat.

5 kwietnia 1962 roku Stachura zawiera związek małżeński z Zytą Anną Barkowską, studentką filologii polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, pisarką o pseudonimie Zyta Orszyn . Temu okresowi życia Stachury nadal towarzyszą trudności materialne.

26 czerwca 1965 r. Edward Stachura uzyskuje dyplom magistra filologii romańskiej. Egzamin magisterski zdaje z wynikiem dobrym. Równocześnie pracuje nad poematem Po ogrodzie niech hula szarańcza.

Podróże

W czasie podróży stypendialnej ( 1969 - 1970 ) do Meksyku studiował literaturę na tamtejszym UNAM .

Często podróżował; w 1966Jugosławia , 1971 — Bliski Wschód (gł. Syria ), 1972Norwegia , 1973 - Szwajcaria i Francja, drugi pobyt w Norwegii, 1975 — podróż do USA , Kanady i Meksyku . Z żoną rozwiódł się w 1972 .

Śmierć

Popełnił samobójstwo we własnym domu przy ulicy Rębkowskiej w Warszawie. Parę miesięcy wcześniej — 3 kwietnia 1979 r., najprawdopodobniej próbował popełnić samobójstwo (rzucił się pod nadjeżdżający elektrowóz, w wyniku czego stracił cztery palce prawej dłoni).[1] Po tym wypadku przez jakiś czas leczył się w szpitalu psychiatrycznym Szpital "Drewnica" w Ząbkach pod Warszawą z rozpoznaniem "zespół urojeniowo-omamowy"[2] lub psychozy depresyjno-urojeniowej [?]. Przez kilka miesięcy przed tragiczną śmiercią pisał dziennik pt. Pogodzić się ze światem, który stanowi wstrząsające świadectwo zmagania się poety z cierpieniem.[] 20 lipca 1979 r. ponownie zgłosił się na leczenie do szpitala "Drewnica". Na drugi dzień oddalił się bez wiedzy personelu. 24 lipca 1979 r. po nadużyciu leków psychotropowych nieskutecznie próbował podciąć żyły nożem, a następnie powiesił się na sznurze umocowanym do haka na suficie (według raportu milicyjnego śmierć nastąpiła przez zadzierzgnięcie ).[3]

Twórczość

Krytyka, wbrew samemu Stachurze, łączyła jego życie z twórczością. Pomiędzy wykreowanym bohaterem, a realnym pisarzem stawiano znak równości. Konsekwencją takiego postępowania były nieporozumienia w interpretacjach jego tekstów. W tę pułapkę autobiografizmu wpadło wielu czytelników, ponieważ nad prawdę słowa przedkładali dociekania na ile realia książkowe miały pokrycie w rzeczywistości.[] Dziś jego utwory są wykonywane m.in. przez grupę Stare Dobre Małżeństwo , Jacka Różańskiego (płyta do muzyki Jerzego Satanowskiego ), Jana Kondraka , Marka Gałązkę , Hey , Jacka Wojciechowskiego czy Annę Chodakowską . Zajmował się także tłumaczeniem poezji, m.in. Jorge Luisa Borgesa .

Poezja

Stachura wypowiadał się w różnych formach: lirykach, poematach, utworach z pogranicza prozy poetyckiej, refleksyjnej i narracyjnej. Sięgał do stylu ballady i gawędy oraz bezpośredniej wypowiedzi odautorskiej na licznych spotkaniach odautorskich, gdzie grał na gitarze i śpiewał własne teksty (np. "Ruszaj się Bruno, idziemy na piwo").

W jego twórczości dochodzi do głosu dramatyczny konflikt między naturalną potrzebą afirmacji życia, natury, człowieka i elementarnych wartości etycznych, a poczuciem obcości, egzystencjalnego lęku i odrazy do współczesnej ograniczającej wolności jednostki cywilizacji przez unifikację standardowych wzorców.

Stachura nazywany jest twórcą "poezji czynnej": nie tylko często recytował i śpiewał swoje teksty, ale i tworzył je niejako "w drodze", aktualizował i uzupełniał. Utwory Stachury, poetyckie i prozatorskie oraz jego piosenki, wyprzedzały wiele innych publikacji i obiegowych idei młodzieżowej kontrkultury. W poetycki sposób ujmują idee powszechnego braterstwa ludzi (jak w "Missa pagana"- dla wszystkich starczy miejsca pod wielkim dachem nieba). W ostatnim swym utworze "Liście do Pozostałych" poeta tak żegna się ze światem:

  1. "Umieram
    za winy moje i niewinność moją
    za brak, który czuję każdą cząstką ciała i każdą cząstką duszy
    (...)
    bo nawet obłęd nie został mi zaoszczędzony
    bo wszystko mnie boli straszliwie
    bo duszę się w tej klatce
    bo samotna jest dusza moja aż do śmierci
    bo kończy się w porę ostatni papier i już tylko krok i niech
    Żyje Życie
    bo stanąłem na początku, bo pociągnął mnie ojciec i stanę na końcu
    i nie skosztuję śmierci."

Proza

Twórczość Edwarda Stachury, zwłaszcza jego proza, przekraczała poziom chwilowych mód i zdobywa nadal nowych odbiorców. Bohaterowie jego prozy, jak sam autor, wrażliwi na wszelkie przejawy życia, przeżywają dramatycznie swój los jako "włóczęgę bez celu" i bezustanną "ucieczkę przed śmiercią", poszukując tożsamości bądź w postawie franciszkańskiej pokory, ale też w postawie przekory wobec życia, co widoczne jest w utworach takich jak: Jeden dzień, Cała jaskrawość, Siekierezada , bądź w gorzko ironicznych, pełnych humoru i sytuacyjnych dowcipów oraz młodzieżowego slangu językowego, "romantycznych" gestach buntu w utworach późniejszych (Się, Fabula rasa ).

Prace

  • Dużo ognia (tomik poezji, 1963)
  • Przystępuję do ciebie (poemat, 1968)
  • Po ogrodzie niech hula szarańcza (poemat, 1968)
  • Cała jaskrawość (powieść, 1969)
  • Piosenki, 1973
  • Piosenki , 1974
  • Kropka nad ypsylonem (1975)
  • Opowiadania , 1977
  • Missa pagana (1978)
  • Fabula rasa (proza, 1979)
  • Dużo ognia i tak dalej, 1978
  • Oto (proza, 1979)
  • Poezje wybrane, oprac.K. Rutkowski, 1980
  • Wiersze wybrane , 1982
  • Wybór wierszy, Wybór i wstęp Z. Fedecki, 1982
  • Taki wieczór choć rano, wybrali i wstępem opatrzyli,

J. Koperski, J. Żernicki, (wiersze 1988)

  • Dolina obiecana, wybór tekstów i nota A. Bień, 1995
  • Listy do pisarzy, oprac. D. Pachocki, 2006
  • Moje wielkie świętowanie, oprac. D. Pachocki, (proza, 2007)
  • Listy do Danuty Pawłowskiej, oprac. D. Pachocki, 2007

Opowiadania

  • Jeden dzień, 1962
  • Falując na wietrze, 1966
  • Się, 1977
  • Moje wielkie świętowanie, 2007

Powieści

Felietony, szkice, wyznania

  • Wszystko jest poezja. Opowieść - rzeka., 1975
  • Fabula rasa (proza, 1979)

Listy

  • Listy do pisarzy, oprac. D. Pachocki, 2006
  • Listy do Danuty Pawłowskiej, oprac D. Pachocki, 2007

Pośmiertnie

  • Poezje wybrane, 1980
  • Poezja i proza, 1982
  • Postscriptum, 1990

Adaptacje filmowe

Bibliografia

Przypisy

  1. Marian Buchowski Edward Stachura - biografia i legenda, Kamerton, Opole 1993,
  2. "Fabula rasa. Z wypowiedzi rozproszonych" Czytelnik W-wa 1984, tom 5 Pogodzić się ze światem
  3. Waldemar Szyngwelski "Sted. Kalendarium życia i twórczości Edwarda Stachury", s. 193 i 203-206, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2003,

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Edward Stachura":

XVI wiek ...

1972 ...

1362 ...

1361 ...

Nowa Anglia ...

1986 ...

1977 ...

1468 ...

1852 ...

1908 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Edward Stachura":

230b Kryzysy ideologiczne, gospodarcze i społeczne w Polsce Ludowej (plansza 4) ...

230a Kryzysy ideologiczne, gospodarcze i społeczne w Polsce Ludowej (plansza 2) ...

230b Kryzysy ideologiczne, gospodarcze i społeczne w Polsce Ludowej (plansza 5) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie