Stefan Przanowski (ur.
12 kwietnia
1874
w
Słupcy
, zm.
17 lutego
1938
w
Krakowie
) – polski inżynier-mechanik, przemysłowiec, działacz gospodarczy, minister aprowizacji, minister przemysłu i handlu.
Syn
Edwarda Przanowskiego
(1845-1929), żołnierza
Powstania Styczniowego
, inżyniera powiatowego w
Słupcy
i
Łęczycy
, brat
Władysława Przanowskiego
(1880-1937), inżyniera i pedagoga, założyciela i dyrektora
Państwowego Instytutu Robót Ręcznych
w Warszawie, brat
Jana Przanowskiego
(1873-1941), adwokata, posła na Sejm RP w latach 1930-1935.
Absolwent Gimnazjum Realnego w
Łowiczu
i
Politechniki w Karlsruhe
. Po pobycie w
Niemczech
przeniósł się do
Warszawy
, gdzie zarządzał kilkoma przedsiębiorstwami (m.in. "Biura technicznego Breitkopf i Przanowski, d. Leon Jantzen").
W czasie
I wojny
był członkiem Komitetu Obywatelskiego Miasta stoł. Warszawy i Zarządu Miasta Warszawy, kierował Sekcją Żywnościową. Zaangażował się także w działalność polityczną w ramach
Międzypartyjnego Koła Politycznego
. Był członkiem
Polskiej Partii Postępowej
.
7 grudnia
1917
wszedł do
rządu Jana Kucharzewskiego
jako minister aprowizacji. Ustąpił ze stanowiska wraz z całym gabinetem, w proteście przeciw
pokojowi brzeskiemu
.
W latach 1920-21 w
rządzie Wincentego Witosa
objął ministerstwo przemysłu i handlu. Jako zwolennik
wolnego rynku
zlikwidował działające wcześniej urzędy
etatystyczne
: węglowy, naftowy, zbożowy i inne. Nazywany był nawet papieżem polskiego
liberalizmu
.
W 1921 r. dla uczczenia zasług inż. Stefana Przanowskiego - ówczesnego ministra przemysłu i handlu w
Kopalni Soli w Wieliczce
jednej z grot solnych nadano nazwę - komora Przanowski.
W czerwcu 1922 r. w czasie
przesilenia rządowego
desygnowany na premiera, gabinetu nie stworzył, gdyż nie uzyskał poparcia
Naczelnika Państwa
-
Józefa Piłsudskiego
. W
1922
kandydował do
Sejmu RP
z listy Centrum Mieszczańskiego, nie uzyskał jednak mandatu (wobec słabego wyniku całej listy); Przanowski wycofał się z polityki i pozostał przy działalności gospodarczej.
Przez wiele lat (1918-1930) był dyrektorem naczelnym, a następnie - od 1934 r. prezesem Rady Nadzorczej zakładów metalowych
"Norblin, Bracia Buch i T. Werner" S.A.
w Warszawie.
Zaliczano Przanowskiego do najbardziej wpływowych przemysłowców i działaczy gospodarczych; zachował niezależność od kapitału obcego; był członkiem rad nadzorczych wielu spółek przemysłowych i banków:
Był członkiem władz
Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów "Lewiatan"
oraz Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie.
Mieszkał w Warszawie przy
Alejach Ujazdowskich
36 ("
Kamienica pod Gigantami
"); w 1924 r. nabył majątek ziemski (ponad 600 ha), wraz z pałacem, w
Nowej Wsi
koło
Starogardu Gdańskiego
na Pomorzu.
W małżeństwie z Zofią z Grabowskich miał syna Wojciecha (1922-1962), inżyniera-mechanika, żołnierza Powstania Warszawskiego i córkę
Izabelę Wasiak
- polonistkę, nauczycielkę, wydawcę drugiego obiegu.
Pochowany na
Cmentarzu Powązkowskim
w Warszawie (kwatera 170 rząd 6); nagrobek ozdobiony płaskorzeźbą "Smutek" - autorstwa Leona Szacsznajdera.
Źródła
-
Polski słownik biograficzny
(autor biogramu:
Ryszard Szwoch
);
- Encyklopedia historii gospodarczej;
- Encyklopedia Warszawy (suplement);
- Słownik biograficzny techników polskich, tom 10 (autor biogramu: Józef Piłatowicz).
Linki zewnętrzne
