Dąb bezszypułkowy
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad różowych
Rząd :	bukowce
Rodzina :	bukowate
Rodzaj :	dąb
Gatunek :	dąb bezszypułkowy
Nazwa systematyczna
Quercus petraea Liebl. 1784 Fl.Fuld.403, 1784; O.Schwarz Journ.Bot.Lond.l XXIII.50, 1935
Synonimy
Quercus sessilis Ehrh.

Gatunek leczniczy

Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea (Mattuschka) Liebl.) – gatunek dębu , drzewa liściastego z rodziny bukowatych , występujący w Europie Środkowej , Irlandii , Wielkiej Brytanii , południowej Skandynawii , aż po tereny Włoch i Bułgarii . W Polsce występuje rzadziej od dębu szypułkowego . Ma u nas swoją północno-wschodnią granicę zasięgu.

Pień

Morfologia

Pokrój

Korona drzewa szerokojajowata, z czasem rozrasta się na szerokość.

Pień

Osiąga 40 m wysokości, zazwyczaj prosty, z wiekiem często staje się poskręcany. Kora u młodych drzew jest gładka, z czasem staje się szorstka, podłużnie bruzdowata, szarobrązowa.

Pąki

Szczytowe są jajowate, obłe. Łuski brązowe, ciemnobrązowo obrzeżone, pokryte srebrzystym meszkiem.

Liście

Liście

Długości 5–12 cm, ustawione skrętolegle. Blaszka liścia z 5–8 zatokowato zaokrąglonymi klapami, z krótkim ogonkiem. Klapy blaszki regularne, niezbyt głęboko wcięte. Kształt nasady blaszki liściowej klinowaty. Młode liście pokryte puszystymi włoskami, z czasem zanikają, pozostający tylko na spodzie blaszki. Nerwy boczne dochodzą prawie wyłącznie do szczytów klap.

Kwiaty

Kwiaty męskie tworzą zielonkawe, zwisające kotki . Kwiaty żeńskie , siedzące lub na szypułkach do 10 mm długich, są również zielonkawe, występują pojedynczo lub zebrane po 5.

Owoce

Orzech nazywany żołędziem . Długość 16–35 mm, grubość 8–16 mm. Najgrubsza część w 1/3 długości, rzadziej w połowie. Znamię wypukłe, szczyt zaostrzony. Miseczka obejmuje tylko żołądź. Dojrzały żołądź jest podługowato-owalny, zwykle jednolicie ciemnobrunatny.

Biologia i ekologia

Kwitnie ok. 2 tygodnie później niż dąb szypułkowy. Gatunek jednopienny. Drzewo zaczyna owocować w wieku 40–50 lat, a gdy rośnie w zwarciu jeszcze później.

Preferuje klimat umiarkowany, łagodny i wilgotny. Tworzy czyste dąbrowy i lasy mieszane z innymi gatunkami dębów, kasztanem , bukiem i grabem . Najlepiej rośnie na glebach piaszczysto-gliniastych, lekko kwaśnych. Najwyżej stwierdzone występowanie - Alpy i Pireneje - 1800 m n.p.m., góry Elbrusu w Azji - 2400 m n.p.m. W Polsce na ogół nie przekracza wysokości 550 m n.p.m. Najwyżej odnotowano go w Gorcach – 750 m n.p.m.

Zmienność

Tworzy mieszańce z dębem omszonym i d. szypułkowym (Quercus x rosacea Bechst. = Q x intermedia Boenn.). ^[2]

Zastosowanie

• Drewno dębu bezszypułkowego, nieco bardziej miękkie i lżejsze, niż dębu szypułkowego, jest jednym z najbardziej cennych gatunków drewna i jest powszechnie wykorzystywane. Biel średnio twardy, o barwie biało-żółtawej. Twardziel zdecydowanie ciężka, odporna na ścieranie, bardzo twarda (może przewyższać twardością nawet drewno bukowe), barwa brunatna. Dostarcza szczególnie cennego drewna , używanego do budowy okrętów, wytwarzania mebli i podłóg, sklejki , płyt wiórowych. Szczególnie nadaje się w budownictwie wodnym, ze względu na swoją dużą wytrzymałość na gnicie. Wykorzystuje się je także do budowy antałków, w których leżakują cenne alkohole.
• Roślina lecznicza : Ma podobne własności i zastosowanie, jak dąb szypułkowy .

Szkodniki i choroby

- patrz dąb szypułkowy

Ciekawostki

• Najgrubszy dąb bezszypułkowy na gruntach w zarządzie Lasów Państwowych rośnie w nadleśnictwie Skierniewice i ma obwód 609 cm^[3].
• Najstarszy okaz w Polsce rośnie w Turawie w województwie opolskim i ma 369 lat^[4].

Linki zewnętrzne

• Instytut technologii drewna - szczegółowo o parametrach i zastosowaniu drewna dębowego
• Dąb bezszypułkowy, nasiona. Szczegółowo o żołędziach, ich dojrzewaniu, zbiorze, przechowywaniu, siewie

Przypisy