Dymorfizm u kaczki krzyżówki

Dymorfizm u chwostki szafirowej , samiec (po lewej) i samica

Dymorfizm płciowy – jeden z rodzajów dymorfizmu przejawiający się różnicami w morfologii , fenotypie samicy i samca jednego gatunku (np. różnica w wielkości i kształcie ciała i/lub ubarwieniu). Dymorfizm płciowy o różnym natężeniu jest powszechny wśród zwierząt i wynika z różnego fizjologicznego przeznaczenia danych płci w procesie przedłużania gatunku.

Dymorfizm płciowy jest widoczny u wielu grup zwierząt. U ssaków wyraża się większymi rozmiarami samców oraz czasem obecnością dodatkowych cech, takich jak np. rogi tylko u jednej z płci. Dymorfizm jest też widoczny u ptaków (głównie różnice ubarwienia) oraz innych kręgowców . Można go jednak zauważyć także u pierwotniejszych zwierząt, takich jak np. nicienie . Przykładem może być glista ludzka , której samiec jest wyraźnie mniejszy, ma haczykowato zakończoną tylną część ciała i w przeciwieństwie do samicy, ma wspólne ujście otworu odbytowego i nasieniowodu .

Dymorfizm jest bardzo silny wśród niektórych grup owadów , szczególnie owadów społecznych .

Dymorfizm płciowy u ludzi

U ludzi dymorfizm płciowy, nieznaczny w okresie niemowlęcym (zaraz po porodzie dla wymiarów ciała, łącznie z ciężarem wynosi ok. 2-3%), wyraźniejszy w wieku przedszkolnym i szkolnym, zaznacza się bardzo wyraźnie w okresie pokwitania, a u ludzi dorosłych wynosi do 8%. Składa się na to przede wszystkim wyższy wzrost u płci męskiej, a większy rozrost miednicy i bardziej skośne ustawienie panewek biodrowych u dziewcząt; większy rozrost pasa barkowego oraz dłuższe kończyny u chłopców, a rozrost gruczołów sutkowych i obfitsza tkanka tłuszczowa podskórna u dziewcząt (głównie na udach i biodrach), różnice w budowie czaszki i sprawności fizycznej:

Męska kość miedniczna	Żeńska kość miedniczna
U góry: Szkic postaci ludzkich przedstawionych na Płytce Pioneera 10 , pokazujący sylwetki mężczyzny (po lewej) i kobiety (po prawej). Poniżej: Porównanie miednic : mężczyzny (po lewej) i kobiety (po prawej).

typ skrajnie męski:

• większa czaszka
  • czaszkę cechują wyraziste miejsca przyczepów mięśni,
  • wydatniejsze łuki brwiowe,
  • bardziej pochylone czoło,
  • niższe oczodoły,
  • bardziej na zewnątrz wywinięte kąty żuchwy,
  • większa szczęka, żuchwa i zęby
• silna budowa górnych części ciała,
• silny kark, obręcz barkowa i klatka piersiowa,
• przeponowy tor oddychania,
• wąskie biodra,
• większa rozbieżność nóg w stawie kolanowym,
• mniejszy zakres ruchów w stawach,
• większe owłosienie ciała:
  • występowanie włosów na górnej wardze, na brodzie,
  • często na klatce piersiowej, podbrzuszu, przedramionach i goleniach, niekiedy również ramionach, udach, pośladkach, plecach,
  • w owłosieniu głowy typowe kąty czołowe oraz schodzące na kark dwa boczne pasma włosów,
• tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie wokół obręczy barkowej,
• większa wyobraźnia przestrzenna,
• zdolność kojarzenia oraz syntetyzowania,
• niska barwa głosu,
• szybsza przemiana materii,
• większa wydolność fizyczna;

typ skrajnie żeński:

• mniejsze rozmiary i mniejszy ciężar kości,
• mniejsza wysokość ciała,
• długi tułów w stosunku do kończyn,
• słabsza - delikatniejsza budowa szkieletu,
• mniejsza czaszka,
• brak zarostu twarzy,
• włosy i oczy nieco bardziej pigmentowane,
• obojczyk wygięty bardziej esowato,
• wąskie barki,
• pierwsze 2 żebra są nieco dłuższe,
• funkcje rozrodcze powodują bardziej beczkowaty kształt klatki piersiowej i wyżej położoną przeponę,
• serce położone bardziej poprzecznie,
• mniejsza krtań, wątroba, nerki, serce, płuca,
• piersiowy tor oddychania,
• wcięta talia,
• krótsza miednica, szersza, szerokie biodra,
• szerszy i krótszy pęcherz moczowy,
• trójkątna forma owłosienia wzgórka łonowego,
• tendencja do koślawości kończyn dolnych,
• zaokrąglone kształty,
• znaczniejsze otłuszczenie,
• tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie wokół obręczy biodrowej,
• skóra cieńsza, bledsza,
• większy zakres ruchów w stawach,
• niżej położony środek ciężkości ciała,
• mniejsza siła mięśni,
• wyższe tętno,
• mniejsze zapotrzebowanie na pokarm,
• analityczny typ pamięci,
• dłuższa żywotność.

Zobacz też

• okres godowy , szata godowa , ubarwienie ochronne