Drzewo tekowe, teczyna (Tectona L.f.) -
rodzaj
drzew z rodziny
jasnotowatych
. Występują tylko w południowej i południowo-wschodniej
Azji
, gdzie tworzą rozległe
lasy monsunowe
. Ich siedliskiem są obszary do 900
m n.p.m.
.
Systematyka
- Pozycja w
systemie Reveala
Gromada
okrytonasienne
Cronquist, podgromada
Magnoliophytina
Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa
Rosopsida
Batsch, podklasa
jasnotowe
(Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takhtajan, rząd
jasnotowce
(Lamiales Bromhead), podrząd Lamiineae Bessey in C.K. Adams, rodzina
jasnotowate
(Lamiaceae Lindl), plemię Tectoneae Briq. in Engl. & Prantl, rodzaj Tectona L.[1].
- Gatunki
Najbardziej rozpowszechnione są trzy gatunki:
-
teczyna wyniosła
(
Tectona grandis
) z kilkoma podgatunkami: T.g. tomentella, T.g. punctata, T.g. canescens, T.g. pilosula, T.g. glabrifolia, jest gatunkiem najbardziej wykorzystywanym użytkowo, rosnącym w
Indiach
i
Indochinach
,
- Tectona hamiltoniana rosnąca endemicznie na terenie
Birmy
, oraz
- teczyna filipińska (Tectona philippinensis) rosnąca endemicznie na
Filipinach
.
Poza nimi do tego rodzaju należą:
- Tectona australis
- Tectona ternifolia
Charakterystyka
Drzewa rosną do 46 m wysokości osiągając wiek ponad 200 lat. Posiadają duże, owalne liście (60 cm długie, 30 cm szerokie), opadające w porze suchej, tj. od listopada do stycznia. Kwitną w okresie
monsunów
. Nieduże kwiaty (6 mm średnicy) mają kolor kremowy i są zgrupowane w kwiatostany rosnące na końcach gałązek. Okrągłe owoce pestkowe średnicy ok. 1,5-2 cm mają gąbczastą strukturę i barwę jasnozieloną. Pojawiają się zimą. Jedynie 1,5-3,5% kwiatów przekształca się w
owoce
.
Z drzew tych pozyskiwane jest drewno tekowe, które ze względu na znaczną naturalną zawartość substancji oleistych i kwasu krzemowego nie nasiąka wodą i jest odporne na działanie czynników chemicznych (m.in. wykonywano z niego obudowy
akumulatorów
) oraz biologicznych (w tym
termitów
). Drewno tekowe jest średnio twarde (twardość mierzona metodą Janki wynosi ok. 46 MPa - nieco więcej niż
olcha
, ale mniej niż
brzoza
). Ciężar właściwy 0,6-0,8 g/cm³. Podczas suszenia prawie nie zmienia objętości (nie kurczy się). Świeże drewno ma jasnożółtą barwę i intensywny, przyjemny zapach, później brązowieje.
Drewno to od czasów prehistorycznych[2] wykorzystywano do konstrukcji statków i ich wyposażenia, a później także do budowy wagonów kolejowych. Używane jest także w
meblarstwie
, szczególnie do budowy mebli
łazienkowych
i
kuchennych
, także do wykładania podłóg i ścian w narażonych na wilgoć pomieszczeniach. Drewno tekowe jest bardzo trwałe, zachowały się sprzęty z niego wykonane ponad 1000 lat temu. Ma ono jednak właściwości toksyczne i może powodować podrażnienia skóry[3].
Drzewo tekowe jest najważniejszym drzewem użytkowym w południowej Azji i oprócz siedlisk dzikich jest uprawiane także na plantacjach. Wyrębu na plantacjach dokonuje się po 15 latach od zasadzenia, kiedy drzewo ma 8 m wysokości, średnicę pnia ok. 0,5 m. Biologia drzewa tekowego jest dość intensywnie badana od roku
1969
, kiedy w
Tajlandii
pod egidą
FAO
powstały pierwsze ośrodki naukowe (
ang.
Teak Improvement Centers), mające na celu rozszerzenie plantacji tej rośliny. Największym producentem drewna tekowego jest
Birma
, a następnie
Indie
i
Tajlandia
. Mniejsze plantacje drzewa tekowego są również w
Afryce
i
Ameryce Środkowej
.
Istnieją doniesienia, ze wyciągi z kwiatów mają mieć działanie moczopędne, wyciągi z kory mogą mieć działanie przeciwbakteryjne, natomiast pył z drewna wykazuje działanie przeciwgrzybicze. U niektórych ludzi kontakt z drewnem tekowym wywołuje reakcje alergiczne.
| Rezydencja królewska w
Bangkoku
, w całości z drewna tekowego |
Przypisy
- ↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999
Systematyka rodzaju Tectona wg Reveala
- ↑ Już w czwartym tysiącleciu p.n.e. sprowadzano je do
Mezopotamii
- ↑ Jerzy. Smardzewski: Projektowanie mebli. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2008, s. 187. .
