Dni wolne od pracy – określone kalendarzowo dni wolne od świadczenia pracy przez pracowników , które mogą być przeznaczone na odpoczynek lub załatwienie prywatnych spraw. Zbieg jednego dnia lub więcej dni wolnych od pracy z sobotą i niedzielą najczęściej czyni z tych dni długi weekend .

Dni wolne od pracy mogą być wolne ustawowo, tj. na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących ustaw lub układów zbiorowych, lub wynikać z przyjętego u pracodawcy rozkładu czasu pracy (np. soboty). Ponadto, pracodawca może ustanowić dodatkowe dni wolne od pracy, jeżeli z zachowaniem norm czasu pracy pracownicy odpracują wolne w inny dzień. Pozostałe dni nieobecności w pracy ( urlopy , choroby i inne usprawiedliwione niestawiennictwa w pracy, jak też nieobecności zawinione przez pracownika) – są wolne od pracy tylko dla konkretnej osoby.

Sytuacja prawna w Polsce

Dni ustawowo wolne od pracy

Na obszarze Polski, zgodnie z ustawą z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy ( Dz. U. z 1951 r. Nr 4, poz. 28 , z późn. zm.) dniami wolnymi od pracy są następujące dni wyliczone enumeratywnie (według nazw świąt, którymi posługuje się ta ustawa):

1. 1 stycznia – Nowy Rok
2. Pierwszy dzień Wielkanocy (tj. Niedziela Wielkanocna , święto ruchome )^[1]
3. Drugi dzień Wielkanocy (tj. Poniedziałek Wielkanocny , święto ruchome )
4. 1 maja – Święto Państwowe (ustawa nie nazywa tego dnia " Świętem Pracy ")
5. 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja (tj. w rocznicę uchwalenia Konstytucji w 1791 r. )
6. Pierwszy^[2] dzień Zielonych Świątek (tj. liturgiczne Zesłanie Ducha Świętego , święto ruchome )^[1]
7. Dzień Bożego Ciała (tj. liturgiczna uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej , święto ruchome )
8. 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (to święto liturgiczne wymienia ustawa; data ta jest zbieżna z wprowadzonym w 1992 r. Świętem Wojska Polskiego )
9. 1 listopada – Wszystkich Świętych
10. 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości (tj. w rocznicę odzyskania niepodległości w 1918 r.)
11. 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia
12. 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia

oraz

• niedziele (wszystkie)

W przeszłości dniami wolnymi od pracy bywały również inne dni. Dzień 6 stycznia – Objawienie Pańskie (pot. święto Trzech Króli) był wolny od pracy przed 1952 r. ( Dz. U. z 1924 r. Nr 101, poz. 928 ), oraz w latach 1952–1960 włącznie^[3]; od 2011 roku ponownie zostanie dniem wolnym od pracy, jeżeli wejdzie w życie przyjęta przez Sejm (24 września 2010) odpowiednia ustawa^[4]. Święto Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia) było zwykłym dniem roboczym od roku 1961^[5], a ponownie stało się wolnym od pracy w roku 1989^[6]. Od roku 1990 dniem wolnym jest 3 maja ^[7] oraz 11 listopada ^[8], a przestał być dzień 22 lipca , tj. zniesione Święto Odrodzenia Polski ^[9].

Od września 2010 roku trwają prace legislacyjne nad ponownym przywróceniem dnia wolnego (6 stycznia) w święto Objawienia Pańskiego (Trzech Króli). Odpowiednią ustawę uchwalił Sejm RP przy okazji zmiany Kodeksu pracy^[10]. Obecnie ustawa oczekuje na przyjęcie przez Senat i podpisanie przez Prezydenta oraz ogłoszenie w Dzienniku Ustaw i wejście w życie.

Zwolnienie od pracy

Na mocy ustaw regulujących stosunek Rzeczypospolitej Polskiej do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego ^[11] i Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego ^[12] (od 1994 ), Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego i Kościoła Chrześcijan Baptystów ^[13] (od 1995 ) oraz Kościoła Zielonoświątkowego ^[14] (od 1997 ) — członkom tych kościołów przysługuje prawo zwolnienia od nauki lub pracy w Wielki Piątek (Pamiątka Śmierci Chrystusa Pana) oraz Wniebowstąpienie Pańskie (Święto Wniebowstąpienia Chrystusa Pana). Dla luteranów zwolnienie dotyczy ponadto Święta Reformacji ( 31 października ), a w przypadku zielonoświątkowców obejmuje także drugi dzień Pięćdziesiątnicy , tj. drugi dzień Zielonych Świątek , których pierwszy dzień jest wolny od pracy dla wszystkich mieszkańców Polski. Dla mariawitów w Kościele Katolickim Mariawitów zwolnienie od pracy przysługuje 2 sierpnia w pamiątkę objawienia Dzieła Wielkiego Miłosierdzia oraz 23 sierpnia w Święto Krwi Przenajdroższej Pana Jezusa i Ofiary Mateczki ^[15].

Dni wolne od pracy w tygodniu

Do 1972 r. w Polsce obowiązywał 6-dniowy tydzień pracy, w którym każda sobota była dniem roboczym, a niedziela była wolna od pracy mocą ww. ustawy z 1951 r. W wyniku zmian ustawowych w latach 1972-1974 i 1981, dla pracowników wprowadzono wolne soboty , które przypadały raz lub kilka razy w miesiącu.

Od 2001 r. obowiązuje 40-godzinny (tj. 5-dniowy) tydzień pracy, przy którym pracodawca musi wyznaczyć dzień wolny od pracy (poza niedzielą), którym zazwyczaj jest sobota .

Dodatkowe dni wolne od pracy

W Polsce pracodawca ma prawo ustalić dodatkowe dni wolne od pracy dla swoich pracowników w dowolnym wymiarze, chyba że obowiązują go sztywne normy czasu pracy (np. w urzędach). Musi jednak zachować zasadę równego traktowania w zatrudnieniu wszystkich pracowników i nie może przez to ich dyskryminować^[16]. Ustanowienie dodatkowego dnia wolnego od pracy wiąże się z koniecznością zachowania norm czasu pracy, tzn. dzień wolny należy odpracować.

Ponadto, możliwa jest sytuacja, w której dzień ustawowo wolny od pracy przypada w dzień wolny od pracy zgodnie z obowiązującym u danego pracodawcy rozkładem czasu pracy, np. w sobotę. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy obowiązującymi od 30 listopada 2006 r., każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela, obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Wynika z tego obowiązek przyznania pracownikowi dodatkowego dnia wolnego od pracy dla zachowania obowiązującego pracowników wymiaru czasu pracy, przy czym może być to jeden dzień wspólny dla wszystkich pracowników lub różne dni, byle by tylko przypadały w przyjętym okresie rozliczeniowym. Jeśli święto przypada w niedzielę, nie obniża wymiaru czasu pracy i nie przysługuje za nie dodatkowy dzień wolny. We wrześniu 2010 r. Sejm zdecydował, że w przypadkach święta przypadającego na sobotę też nie będzie dodatkowych dni wolnych^[4]; ta ustawa będzie obowiązywała od 1 stycznia 2011 r., jeżeli Senat i Prezydent RP będą zgodni.

Przykładowo, 15 sierpnia 2009 r. jako Wniebowzięcie NMP (dzień ustawowo wolny od pracy) przypadło w sobotę; jeśli u danego pracodawcy zgodnie z rozkładem czasu pracy sobota jest dniem wolnym, to do końca okresu rozliczeniowego pracodawca musiał przyznać dodatkowy dzień wolny od pracy.

Zobacz też

• święto
• święto państwowe
• święta państwowe w Polsce
• wolna sobota
• czas wolny
• długi weekend
• zakaz handlu w niedziele i święta
• norma czasu pracy

Przypisy