Didache, (Didaché) (pełny tytuł po
grecku
brzmi: Διδαχὴ κυρίου διὰ τῶν δώδεκα ἀποστόλων τοῖς ἔθνεσιν Didache kyriu dia ton dodeka apostolon tois ethnesin – "Nauczanie Pana do narodów przekazane przez dwunastu apostołów"; używa się też formy skróconej: Nauka dwunastu apostołów) – krótki traktat, w starożytnym
judeochrześcijaństwie
uważany prawdopodobnie za pochodzący bezpośrednio od apostołów. Nie włączany do
kanonu
Nowego Testamentu
(
apokryf
), z wyjątkiem 81 księgowego kanonu etiopskiego. Tekst ten jest starszy od niektórych najmłodszych ksiąg Nowego Testamentu.
Dzieło anonimowe, które powstało pod koniec
I wieku
n.e. na terenie
Syrii
, zaliczany do pism
Ojców Apostolskich
. Składa się z kilku różnych tekstów. Dzieli się na dwie główne części. Pierwsza jest podobna w przekazie do
ewangelii synoptycznych
. Druga przedstawia
Jezusa
jako
Mesjasza
.
Didache jest jednym z najstarszych źródeł chrześcijańskich. Pozostaje jeszcze pod silnym wpływem
judaizmu
. Antyczny tekst zaginął, przez długi czas znany był tylko z cytatów w pismach ojców Kościoła.
Didache odkrył dopiero w
1873
r. w bibliotece Hospicjum św. Krzyża w
Konstantynopolu
metropolita
Filoteos Bryennios w rękopisie z
1056
r. Wydał go w
1883
r. w Konstantynopolu, a już rok później
Adolf von Harnack
wydał Didache również w Berlinie. Fragmenty tekstu zostały także znalezione w
Oksyrynchos
(P. Oxy 1782) i pochodzą z IV wieku.
Zawartość
Didache składa się z 16 rozdziałów. Zawiera nakazy moralne, zasady organizacyjne gminy oraz małą apokalipsę na końcu. Wiele miejsca poświęca charyzmatykom. Zawiera pouczenia moralne dla
katechumenów
, czyli pierwszy opis chrztu (1-6), przepisy liturgiczne i
modlitwy
(7-10) oraz zarządzenia organizacyjne pierwszych gmin (11-15). Część 16 przeznaczona jest na wezwanie do czujności wobec zbliżającego się
czasu przyjścia
Chrystusa
.
Pouczenia moralne
Pouczenia moralne przedstawione są w formie dwóch dróg: drogi życia (1-4) i drogi śmierci (5).
Droga życia streszcza się w cytowanym na początku przykazaniu miłości Boga i bliźniego. Jej opis zaczyna się od zestawienia pozytywnych nakazów zaczerpniętych z Ewangelii synoptycznych: “Błogosławcie tych, którzy was przeklinają, módlcie się za nieprzyjaciół, a nawet pośćcie za prześladowców waszych. Jakaż to bowiem zasługa, jeśli miłujecie tych, którzy was miłują? Czyż i poganie tego nie czynią? Wy natomiast miłujcie takich, co was nienawidzą, a nie będziecie mieli wroga. Poskramiaj żądze zmysłów i ciała: jeśli cię kto uderzy w prawy policzek, nadstaw mu drugi, a będziesz doskonały; jeśli cię kto przymusi do jednego tysiąca kroków, idź z nim dwa tysiące; jeśli ci kto weźmie płaszcz, daj mu również suknię swoją; jeśli cię kto pozbawi majątku, nie żądaj zwrotu, gdyż i tak nie w twojej leży to mocy. Daj każdemu, kto cię prosi, i nie żądaj zwrotu, chce bowiem Ojciec, by każdy otrzymał część Jego darów. Błogosławiony, kto daje zgodnie z przykazaniem” (1, 3-5).
Po nakazach wyliczone są zakazy opatrzone charakterystycznym “nie”: “Drugie zaś przykazanie nauki jest takie: nie zabijaj, nie cudzołóż, nie uprawiaj pederastii, nie uprawiaj nierządu, nie kradnij, nie czaruj, nie truj, nie zabijaj płodu, nie odbieraj życia niemowlęciu, nie pożądaj własności cudzej, nie popełniaj krzywoprzysięstwa, nie świadcz fałszywie, nie złorzecz, nie pamiętaj krzywdy, nie bądź dwoistej myśli ani dwoistego języka, gdyż dwulicowość to pułapka śmierci. Niech mowa twoja nie będzie kłamliwa ani próżna, lecz poparta czynem. Nie bądź chciwy, ani drapieżny, ani obłudny, ani złośliwy, ani wyniosły. Nie knuj złych zamiarów przeciwko bliźniemu twemu. Nie miej nikogo w nienawiści, lecz jednych karć, za drugich się módl, innych zaś miłuj bardziej niż własną duszę” (2).
Opis drogi zła, która jest drogą śmierci, zawarty w V rozdziale zaczyna się od słów: “A oto droga śmierci – droga zła i pełna przekleństwa: zabójstwo, cudzołóstwo, pożądliwość, nierząd, kradzież, bałwochwalstwo, czary, trucicielstwo, grabież, krzywoprzysięstwo, obłuda, dwulicowość, podstęp, pycha, złośliwość, zuchwalstwo, chciwość, sprośna mowa, zazdrość, bezczelność, samochwalstwo”.
Chrzest
Chrzest winien odbywać się przez zanurzenie w “wodzie żywej”, tj. w rzece lub strumieniu. W razie konieczności dopuszcza się chrzest przez trzykrotne polanie wodą (7).
Eucharystia
Eucharystia ma charakter prototypu obecnej
Mszy św.
, albowiem:
- rezerwuje udział w Eucharystii tylko dla ochrzczonych,
- stawia wymóg wyznania grzechów (spowiedź powszechna) przed jej rozpoczęciem,
- określana jest terminem θυσία (thysia, ofiara),
- określana jest również terminami: πνευματικὴ τροφὴ καὶ ποτός (pneumatike trophe kai potos) – pokarm i napój duchowy (10, 3).
Modlitwa
W rozdziale 8 podany jest tekst modlitwy “Ojcze nasz” i nakaz jej odmawiania trzy razy dziennie. W rozdziałach 9 i 10 zawarty jest tekst modlitwy dziękczynnej po komunii św., śpiewany do dnia dzisiejszego w kościołach: “Dziękujemy Ci, Ojcze nasz, za świętą winorośl Dawida, sługi Twego, którą nam poznać dałeś przez Jezusa, sługę Swego – Tobie chwała na wieki” (9, 2-3);
“Dziękujemy Ci, Ojcze święty, za święte imię Twoje, któremu zgotowałeś mieszkanie w sercach naszych, i za wiedzę, i za wiarę, i za nieśmiertelność, którą nam poznać dałeś przez Jezusa, sługę Swego – Tobie chwała na wieki” (10,2);
“Pomnij, Panie, na Kościół Twój i wybaw go od wszelkiego zła, i doprowadź do doskonałości w miłowaniu Ciebie; zbierz go od czterech wiatrów, pełen świętości, w Królestwo Twoje, które mu zgotowałeś – albowiem Twoja jest moc i chwała na wieki” (10, 5).
Kościół
Kościół przedstawiany jest jako zgromadzenie święte, lud nowy, zebrany ze wszystkich stron świata; nosi cechy jedności, świętości i powszechności. Jego symbolem jest jeden chleb eucharystyczny: “Jak ten łamany Chleb rozsiany był po górach, a zebrany stał się czymś jednym, tak niech się zbierze Kościół Twój z krańców ziemi w Królestwo Twoje – albowiem Twoja jest chwała i moc przez Jezusa Chrystusa na wieki” (9, 4).
Hierarchia
Przełożeni gmin określani jako ἐπίσκοποι καὶ διάκονοι (episkopoi kai diakonoi, biskupi i diakoni), byli wybierani przez wspólnoty (15,1). Brak wypowiedzi o istnieniu prezbiterów i episkopatu monarchicznego. Sporo miejsca poświęca się instytucji “proroków” i “nauczycieli”, którzy posiadali prawo do dziesięciny i mogli sprawować Eucharystię. Jeśli “posiadali obyczaje Pana” (l 1,8-12), ich autorytet był niekwestionowany, a wypowiedzi nie mogły być poddawane krytyce (1 1,7).
Znaczenie
Didache stała się prototypem Konstytucji apostolskich, Kanonów apostolskich oraz Didaskaliów apostolskich. W starożytności cieszyła się tak wielkim autorytetem, że wielu pisarzy zaliczało ją do ksiąg kanonicznych Nowego Testamentu (m.in.
Klemens Aleksandryjski
). W IV wieku zaczęto ją umieszczać wśród
apokryfów
(Atanazy Wielki,
Rufin z Akwilei
). Współcześnie stanowi bezcenne źródło do historii liturgii, historii Kościoła i prawodawstwa kościelnego.
Bibliografia
- Pierwsi Świadkowie - red. W. Zega, tłumaczenie A. Świderkówna
- Patrologia - ks. Franciszek Drączkowski
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
