Radosław Ostrowski, Radasłaŭ Astroŭski,
biał.
Радаслаў Астроўскі (ur.
6 listopada
1887
, wg
kalendarza juliańskiego
25 października
, w
Zapolu
w powiecie słuckim w
Rosji
, zm.
17 października
1976
r. w Benton Harbor w
USA
) – białoruski publicysta i działacz narodowo-społeczny.
Uczył się w gimnazjum w
Słucku
, ale w
1907
r. został z niego wydalony za udział w działalności rewolucyjnej. W
1908
r. wstąpił na uniwersytet w
Sankt Petersburgu
na studia matematyczno-fizyczne. Przed ich ukończeniem został jednak w lutym
1911
r. aresztowany ponownie za działalność rewolucyjną. Przebywał w więzieniu w Petersburgu i
Pskowie
, po czym władze carskie nakazały mu osiedlenie się w
Prużanie
pod nadzorem policji. W
1913
r. uzyskał zgodę na dokończenie studiów na uniwersytecie w estońskim
Tartu (Dorpat)
. Następnie pracował jako nauczyciel w szkołach w
Częstochowie
i
Mińsku
. Okres
I wojny światowej
spędził w Rosji. Od
1915
r. wykładał w mińskim instytucie pedagogicznym, gdzie uzyskał tytuł profesora.
Po
rewolucji lutowej
1917
r. wyjechał na ziemie białoruskie, zostając w Słucku komisarzem powiatowym Rządu Tymczasowego. W marcu tego roku wziął udział w Konferencji Organizacji i Partii Białorusi. We wrześniu był organizatorem gimnazjum białoruskiego w Słucku, gdzie nauczał i został pierwszym jego dyrektorem. Należał do
Białoruskiej Socjalistycznej Hramady
. Wydawał też pismo "Рoдны Край". W grudniu 1917 r. uczestniczył w
Kongresie Wszechbiałoruskim
w Mińsku, opowiadając się za niezależnym państwem białoruskim. W obliczu zbliżającej się armii bolszewickiej wyjechał na
Naddnieprzańska Ukrainę
, gdzie wstąpił do wojsk
białych
gen.
Antona I. Denikina
.
Po zakończeniu
wojny polsko-bolszewickiej
jesienią
1920
r., powrócił na ziemie białoruskie. W listopadzie-grudniu tego roku brał udział w antybolszewickim
powstaniu słuckim
. Po niepowodzeniu walk przeszedł wraz z resztkami wojsk białoruskich na terytorium
Polski
. Wznowił swoją aktywność polityczną wśród Białorusinów mieszkających we wschodniej Polsce. Został administratorem pomocy amerykańskiej. W latach
1924
-
1936
był dyrektorem
gimnazjum białoruskiego
w
Wilnie
. W lutym 1924 r. zainicjował powstanie pro-polskiego Polsko-Białoruskiego Towarzystwa, ale po jego rozpadzie jeszcze w tym samym roku nawiązał współpracę z nielegalną
Komunistyczną Partią Zachodniej Białorusi
, wstępując w
1926
r. w jej szeregi. Założył i stanął na czele nielegalnego
komsomołu
w swoim gimnazjum. W
1925
r. został zastępcą przewodniczącego
Białoruskiej Włościańsko-Robotniczej Hromady
. Należał też do kierownictwa
Towarzystwa Szkoły Białoruskiej
, Białoruskiego Towarzystwa Dobroczynności,
Białoruskiego Towarzystwa Naukowego
i był dyrektorem banku spółdzielczego w Wilnie, przez który przechodziły pieniądze na finansowanie Hromady. Po rozpoczęciu działań przeciw Hromadzie na pocz.
1927
r., Ostrowskiego aresztowano, a następnie wydalono do centralnej
Polski
.
W
1928
r. powrócił do działalności politycznej, reprezentując postawę lojalną wobec władz państwowych, dbając przy tym o interesy ludności białoruskiej. W
1929
r. był współzałożycielem Białoruskiego Zawodowego Związku Nauczycielskiego. W
1930
r. wszedł w skład prezydium Centralnego Związku Białoruskich Kulturalno-Oświatowych oraz Gospodarczych Organizacji i Instytucji (Centrasajuzu). W II poł. lat 30. publikował pod pseudonimem Эра liczne artykuły w białoruskich pismach, w tym w gazecie "Родны край". W 1936 r. został zmuszony do opuszczenia Wilna i zamieszkał w
Łodzi
.
Po ataku wojsk niemieckich na
ZSRR
22 czerwca
1941
r., podjął współpracę z okupantami. Na pocz. września roku przyjechał do okupowanego Mińska, rozpoczynając organizowanie administracji białoruskiej. Stanął na czele tzw. Nebenbureau, które było lokalnym odpowiednikiem generalnego komisariatu. Już w październiku został jednak zdymisjonowany przez
gauleitera
Wilhelma Kube
z powodu współpracy w okresie międzywojennym z
komunistami
, a następnie władzami polskimi. Później pełnił funkcje burmistrza w
Briańsku
,
Smoleńsku
i
Mohylewie
. Pod koniec grudnia
1943
r. został przewodniczącym
Białoruskiej Centralnej Rady
(BCR), która miała się stać zalążkiem zależnego od
Niemiec
rządu Białorusi. W lutym
1944
r. podpisał odezwę w sprawie utworzenia i mobilizacji do
Białoruskiej Obrony Krajowej
. Pod koniec czerwca tego roku współorganizował w Mińsku
II kongres wszechbiałoruski
, a po zakończeniu jego obrad wraz z kierownictwem BCR ewakuował się do Rzeszy.
Po zakończeniu
II wojny światowej
zamieszkał w zachodnich
Niemczech
. Rozpuścił Białoruską Centralną Radę. Na pocz. czerwca
1945
r. w obozie dla przesiedleńców w
Ratyzbonie
został członkiem Białoruskiego Komitetu Narodowego. 31 grudnia
1947
r. wydał odezwę w sprawie utworzenia Centralnego Przedstawicielstwa Białoruskiego. Działał jako reprezentant Białorusinów w kierownictwie
Antybolszewickiego Bloku Narodów
. W
1956
r. wyjechał do USA, gdzie kontynuował emigracyjną działalność polityczno-społeczną.
Linki zewnętrzne
