Na mapach: 49°00'N 25°46'E / 49, 25.767

Czortków Чортків
Herb Herb Czortkowa
Panorama miasta Panorama miasta
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Rejon	czortkowski
Prawa miejskie	1522
Powierzchnia	30 km²
Położenie	49° 00' 00 '' N 25° 46' 00'' E
Ludność (2007) •  liczba ludności •  gęstość	28 855 ▼ 977,4 os./km²
Nr kierunkowy	+380-3552
Kod pocztowy	48500, 48505
Położenie na mapie Ukrainy Czortków
Strona internetowa miasta

Czortków ( ukr. Чортків) – miasto rejonowe na Podolu na płd.-zach. Ukrainie w obwodzie tarnopolskim – 28 855 mieszk. w 2007 r., położony nad Seretem (dopływ Dniestru ). Przemysł spożywczy, odzieżowy, naprawcze zakłady samochodowe. Dawne polskie miasto powiatowe w woj. tarnopolskim . Ludność: 5191 w 1921 r., 19 000 w 1931 r.

Historia

• miasto założone przez Jerzego Czortkowskiego w miejscu wcześniejszej osady, w 1522 otrzymał prawa miejskie, kolejni właścicielami byli Golscy, Potoccy , Wróblewscy , Sadowscy
• W 1672 - 1683 w granicach Turcji – jako wynik uzgodnień w traktacie buczackim.
• 1683 - 1772 – należał ponownie do Rzeczypospolitej Polskiej
• Od 1772 w wyniku rozbioru Polski znalazł się w Cesarstwie Austriackim
• 1918-1939 w granicach Polski
  • do 1939 roku: miasto powiatowe ( powiat czortkowski ) w województwie tarnopolskim
  • znajdowało się tu również dowództwo Brygady KOP "Podole" i garnizon macierzysty Batalionu KOP "Czortków"
• 1939 - 1941 pod okupacją sowiecką , deportacje Polaków w głąb ZSRR
• 1940 – powstanie czortkowskie – pierwszy na okupowanych polskich ziemiach powstańczy zryw podczas II wojny światowej
• w nocy z 1 na 2 lipca 1941 NKWD morduje 8 dominikanów
• 1941 - 1944 pod okupacją niemiecką , pogrom Żydów 6 lipca 1941 i getto w Czortkowie
• 1945 - 1991 w Ukraińskiej SRR
• 1946 – przymusowe wysiedlenie Polaków
• Od 1991 na Ukrainie .

Zabytki

• ruiny zamku czortkowskiego na tzw. Wygnance z XVI wieku
• kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława w Czortkowie - dawniej kościół oo. dominikanów. Pierwszy kościół wybudowano wraz z klasztorem oo. dominikanów w 1619 r.; fundatorem był Stanisław Golski. Obecny kościół został wybudowany w 1910 r., w stylu gotyku nadwiślańskiego. W kościele do końca II wojny światowej znajdował się łaskami słynący obraz Matki Boskiej Czortkowskiej , obecnie znajduje się tam koronowana kopia obrazu.
• cerkiew greckokatolicka na tzw. Wygnance z dzwonnicą z XVII wieku
• druga cerkiew drewniana
• stary polski cmentarz z licznymi nagrobkami (zachowany, lecz w znacznym stopniu zdewastowany, mauzoleum i katakumby ofiar ukraińskich egzekucji z lat 1918 - 1919 . Spoczywają tam prochy obrońców Czortkowa z okresu walk polsko-ukraińskich, m.in. młodzi Polacy 16-, 17-letni gimnazjaliści
• muzeum

Ludzie związani z miastem

• Wacław Czerwiński - polski konstruktor lotniczy, pilot, jeden z prekursorów polskiego szybownictwa
• Jerzy Czortkowski – założyciel Czortkowa
• Karl Emil Franzos (1848-1904) - austriacki nowelista
• Stanisław Golski - XVII w. - fundator kościoła i klasztoru oo. Dominikanów
• Cwi Hirsch Horowitz – rabin Czortkowa, oraz jego synowie:
  • Samuel Szmelke Horowic (1726-1778) – Rabin Nikolsburg
  • Pinchas Horowitz (1731-1805) – Rabbin Frankfurtu , dynastia cadyków czortkowskich
• Jerzy Janicki (1928-2007) - polski pisarz, dziennikarz i scenarzysta, urodzony w Czortkowie
• Edward Kmiecik (ur. 1928) - polski malarz, artysta plastyk, urodzony w Czortkowie
• Ireneusz Opacki (1933-2005) - polski wybitny literaturoznawca, prof. zw. dr hab., związany z Uniwersytetem Śląskim, twórca i kierownik Zakładu Teorii Literatury, urodzony w Czortkowie
• Jerzy Przystawa (ur. 1939) – polski naukowiec, fizyk, profesor dr hab., specjalista kwantowej teorii ciała stałego, urodzony w Czortkowie
• Alfred Trawiński - polski lekarz weterynarii, major Wojska Polskiego II RP, bakteriolog, profesor Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie , urodzony w Czortkowie
• Tadeusz Ważewski (1896-1972) - polski naukowiec, matematyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalista równań różniczkowych, urodzony w Wygnance Czortkowie

Demografia

• 1921 – 5191 mieszkańców
• 1931 – 19 000 mieszkańców, w tym 46,4% Polaków, 22,8% Ukraińców, 30,0% Żydów
• 1959 – 60% Ukraińców, 25% Rosjan, 3% Polaków, 2% Żydów
• 1991 – 28 000 mieszkańców
• 2001 – 29 075 mieszkańców

W przeszłości miasto było głównie zamieszkane przez Polaków , Ukraińców ( Rusinów ) oraz Żydów (w 1941 na skutek wydarzeń wojennych ludność żydowska wzrosła do ok. 8 tys., (ok. 63% mieszk.), tworząc liczący się w ich środowisku ośrodek chasydzki skupiony wokół potomków cadyka Dawida Mojżesza (zm. 1900 ). Obecnie miasto jest zamieszkane głównie przez Ukraińców oraz przez – niegdyś całkowicie nieobecną – znaczną mniejszość rosyjską, nasłaną w czasach radzieckich.

Galeria

Przedwojenny herb Czortkowa

Kościół św. Stanisława

Cerkiew w Czortkowie

Położenie na mapie województwo tarnopolskiego w roku 1939

Współpraca zagraniczna

Pobliskie miejscowości

• Tarnopol , 75 km, pn.
• Buczacz , 40 km, zach.
• Budzanów , 25 km, pn
• Kolędziany , 15 km, płd.-wsch.
• Trembowla , 40 km, pn.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Rzeczpospolita Wirtualna
• Zdjęcia z Czortkowa
• Czortków w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom I (Aa – Dereneczna) z 1880 r.
• Polskie Radio - Czortków, historia