Czchów
Herb Herb Czchowa
Województwo	małopolskie
Powiat	brzeski (województwo małopolskie)
Gmina • rodzaj	Czchów miejsko-wiejska
Założono	XI/XII wiek
Prawa miejskie	przed 1333 do 1928 przywrócone1 stycznia 2000
Burmistrz	Marek Chudoba
Powierzchnia	14,09[1] km²
Ludność (2008) •  liczba •  gęstość	2 256[1] 160 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 14
Kod pocztowy	32-860
Tablice rejestracyjne	KBR
Położenie na mapie Polski Czchów
49°51'N 20°41'E / 49.85, 20.683 Na mapach: 49°51'N 20°41'E / 49.85, 20.683
TERC ( TERYT )	2121502034
Urząd miejski Rynek 12 32-860 Czchów
Strona internetowa miasta

Czchów – miasto w woj. małopolskim , w powiecie brzeskim , siedziba gminy miejsko-wiejskiej Czchów . W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnowskiego . 1 stycznia 2000 Czchów odzyskał utracone w 1928 prawa miejskie.

Według danych z 31 grudnia 2006 miasto miało 2219 mieszkańców.

Miasto jest położone przy drodze krajowej 75 nad Dunajcem i sztucznym zbiornikiem jeziorem Czchowskim , które powstało w wyniku spiętrzenia wód Dunajca.

Historia Czchowa

Romańska wieża w Czchowie
stan z 2000

Ślady najdawniejszego osadnictwa w rejonie miasta sięgają czasów państwa wielkomorawskiego . Z osadnictwem czeskim niekiedy jest wiązana nazwa miasta, występująca w dokumentach od XIII w. także w formie Czechou, Cechou, Cehiov. Według Długosza wśród najdawniejszych mieszkańców przeważali Niemcy, jeńcy wzięci do niewoli w czasie wojen Bolesława Chrobrego z cesarstwem . W roku 1280 odbyło się tu spotkanie księżnej Kingi z księciem Leszkiem Czarnym , w asyście biskupa krakowskiego i innych dostojników w celu rozwiązania konfliktu między książętami. ^[1] W wystawionym na tym zjeździe dokumencie Czchów określony jest jako wieś biskupa krakowskiego. Datowany na 1288 r. dokument, przyznaje prawa do Czchowa benedyktynom tynieckim . Mimo iż dokument jest czasem uznawany za falsyfikat, to miejscowość rzeczywiście należała do benedyktynów w końcu XIII w., gdyż z ich rąk przeszła w ręce panującej dynastii, na początku XIVw .

W 1327 r. istniała już w Czchowie królewska komora celna . W 1333 odziedziczyła go wraz z ziemią sądecką Jadwiga , wdowa po Władysławie Łokietku , a po jej śmierci w 1339 Kazimierz Wielki . Za jego panowania miasto zostało opasane murem obronnym, a przywilej wystawiony w Krakowie 24 listopada 1355 przeniósł je z lokacji na prawie średzkim na magdeburskie ^[2] .

Nie jest pewne kiedy Czchów otrzymał prawa miejskie, we wspomnianym dokumencie zmiany prawa lokacyjnego, wspomniane jest, że prawa miejskie miał już dawno. W czasie lustracji w 1765 wójt z burmistrzami zeznali, że odnośny dokument im zgorzał. ^[3]

Prawdopodobnie w tym samym czasie powstał na wzgórzu wznoszącym się nad miastem niewielki zamek dla obrony tutejszej komory celnej i szlaku handlowego. Trzonem zamku w Czchowie była starsza jeszcze, romańska obronna wieża mieszkalna.

W 1357 król potwierdził miastu immunitet sądowy, wkrótce Czchów był już stolicą powiatu sądowego, kasztelanią mniejszą i starostwem niegrodowym. Tu odbywały się roki sądu ziemskiego krakowskiego i połączone z tym zjazdy szlachty. W 1433 otrzymał prawo urządzania jarmarku, w 1489 kolejnego, a w 1565 Zygmunt August wyznaczył Czchów na miejsce stałych jarmarków przygranicznych.

Korzystne położenie miasta przy głównych szlakach handlowych prowadzących z Czech i Węgier do Polski, przywileje królewskie i stałe jarmarki zapewniały rozwój miasta. O bogactwie dawnego Czchowa świadczyć może, założenie przy poparciu Tomasza z Bochni , komornika żup bocheńskich, w roku 1545 miejskich wodociągów i kanalizacji. ^[4]

W 1501 na czchowskim rynku został ścięty za gwałcenie przymierza , Eliasz, syn Piotra Aarona, hospodara wołoskiego , ostatni z dynastii Bohdanidów. W XVI i XVII w. działał w Czchowie zbór unitariański a przez pewien czas mieszkał też przywódca ruchu, włoski reformator religijny Faust Socyn .

Perspektywa z wieżą w Czchowie

Na początku XVII w. w Czchowie urodził się artysta malarz Florian Benedyktowicz, osiadły później i zmarły w Nowym Sączu w 1649 .

Od połowy XVII w. rozpoczął się upadek znaczenia i bogactwa miasta. Przyczyną były zmiany szlaków handlowych, wylewy Dunajca , zwiększane świadczenia na rzecz króla i starostwa i klęski wojenne. W 1662 z 10 łanów na których osadzone było miasto pozostało po powodziach sześć, a liczba mieszkańców wynosiła 500 osób. W 1690 po zniszczeniach powodziowych pozostało 36 domów. Dawny zameczek stracił swe wojskowe znaczenie, pełniąc już tylko rolę więzienia.

Przejście Czchowa pod administrację cesarską po rozbiorach a w 1781 w ręce prywatne (rodziny Benoe) nie zahamowało upadku miasta. W początkach XIX w. powstał tu zakład dobroczynny mający utrzymywać sześciu ubogich, z kapitału zakładowego, 5 mórg i 100 złotych reńskich .

W roku 1928 Czchów utracił prawa miejskie, a przez okres międzywojenny był miejscem stałych targów bydła.

W pobliżu Czchowa leży na pograniczu powiatu brzeskiego i nowosądeckiego zamek Tropsztyn w Wytrzyszczce . Zamek Tropsztyn jest pieczołowicie odbudowany i odrestaurowany, dostępny dla turystów.

Historia parafii w Czchowie

Kościół parafialny w Czchowie

Według zachowanych rachunków świętopietrza parafia w Czchowie istniała już w 1325 r. a niektóre źródła datują jej powstanie nawet na XII w. ^[5] Kościół został erygowany w 1346 (lub wg innych źródeł 1349 ) pw. Piotra Apostoła . Prawdopodobnie jeszcze w XIV w. zmieniono patrona kościoła i do dziś pozostaje on pw. Narodzenia NMP . Budynek został wzniesiony z miejscowego białego wapienia, stąd dawniej powszechna druga nazwa miasta Ecclesia Alba ( łac biały kościół. Kościół został rozbudowany w stylu gotyckim w 1430 r. mimo licznych drobnych przeróbek w tej postaci istnieje do dziś. Do 1693 w kościele znajdowała się brązowa tablica nagrobna Jana de Ognade, starosty czchowskiego i wodza (dux) wołoskiego. W końcu XIX w. Czchów awansował do rangi dekanatu , w skład którego weszły parafie Bieszadszyny (obecnie Biesiadki ), Domosławice , Gnojnik , Gwoździec , Olszyny , Poleśnica (obecnie Paleśnica ), Tymowa , Zakliczyn , Złota .

Zabytki gminy

1. kościół pw. Narodzenia NMP;
2. lew z niezachowanego do dziś romańskiego kościoła parafialnego p.w. Narodzenia NMP.
3. rynek z zabytkowymi podcieniami;
4. liczne dworki;
5. kościółek pw. św. Andrzeja Świerada w Tropiu (święty miał pustelnię w tej miejscowości, która również się zachowała).
6. ruiny zameczku czchowskiego
7. położony 6 km na południe od Czchowa zamek Tropsztyn .

Wpis o Czchowie w rękopisie wizytacji biskupiej w 1570

Ludzie związani z miejscowością

• Stanisław Milski , reżyser, aktor
• Szymon Platner , ostatni żydowski mieszkaniec Brzeska
• Ewa Godlewska, dziennikarka Telewizji Polskiej , prezenterka Panoramy
• Monika Stachurska, dziennikarka Telewizji Polskiej , prezenterka Telekuriera
• Jerzy Skarżyński, dziennikarz muzyczny Radia Kraków , prowadzący audycji muzycznych
• Maciej Florek, tancerz, laureat pierwszej edycji You can dance - Po prostu tańcz!

Przypisy

Literatura

• ¹ Zygmunt Mazur: Studia nad kancelarią Leszka Czarnego Wrocław, Ossolineum, 1975
• ² Miasta polskie w Tysiącleciu red.Stanisław Pazyra, Wrocław, Ossolineum, 1965
• ³ Lustracja województwa krakowskiego 1765, cz. 1: powiaty sądecki, szczyrzycki, biecki, czchowski oraz księstwa zatorskiego i oświęcimskie, wyd. Alicja Falniowska-Gradowska , Warszawa, PWN, 1973
• ⁴  Dekanat czchowski w:Rocznik diecezji tarnowskiej, Tarnów, 1963

Linki zewnętrzne

• „Rubieżami Pogórza Wiśnickiego” - opis szlaku zielonego
• Kościół Narodzenia Najśw. Maryi Panny w Czchowie
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
• Czchów i Czchów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom I (Aa – Dereneczna) z 1880 r.