Czarnuszka siewna
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Rząd :	jaskrowce
Rodzina :	jaskrowate
Rodzaj :	czarnuszka
Gatunek :	czarnuszka siewna
Nazwa systematyczna
Nigella sativa L. Sp.Pl. 1753

Gatunek leczniczy

Nasiona

Czarnuszka siewna (Nigella sativa L. ) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych . Pochodzi z Europy Południowej i Azji Zachodniej . W Polsce jest uprawiana i czasami przejściowo dziczejąca ( ergazjofigofit ).

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona i rozgałęziona o wysokości 20-50 cm.

Liście

Podwójnie pierzastosieczne o równowąskich odcinkach.

Kwiaty

Dość duże, o średnicy do 3 cm, pojedynczo wyrastające na szczycie pędów.Działki kielicha białych do bladobłękitnych z błękitnym unerwieniem i szczytach seledynowych. Działki okwiatu szerokojajowate, przekształcone w dwuwargowe miodniki osadzone na trzonkach.

Owoce

Składają się z 5 do 10 mieszków , całkowicie zrośniętych ze sobą, zwieńczonych zaschniętymi słupkami , o prawie dorównującej im długości. Zawierają czarne , trójgraniaste nasiona o smaku gorzkiej kawy i korzennym (muszkatałowym) zapachu .

Gatunki podobne

Czarnuszka damasceńska (pod kwiatem ma kilka pierzastosiecznych liści).

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna . Dziko występuje na siedliskach ruderalnych i jako chwast zbożowy. Roślina miododajna , kwitnie od maja do września. Nasiona mają silny, aromatyczny zapach. Liczba chromosomów 2n=12^[2]

Zastosowanie

• Roślina lecznicza :
  • Surowiec zielarski: Nasienie czarnuszki – Semen Nigellae (Semen Melanthii, Z nasion wytwarza się olejek z czarnuszki siewnej – Oleum Nigelle (Oleum Melanthii aethereum). Nasiona zawierają dużo tłuszczu (do 40%), olejek lotny (do 1,5%), saponinę – melantynę (silnie trującą dla ryb , ale w dużych ilościach szkodliwą również dla organizmów stałocieplnych), garbniki, gorycz – nigellinę i alkaloid – damasceinę^[].
  • Działanie: Żółciopędne, moczopędne, wiatropędne, przeciwbakteryne, przeciwbólowe, przeciwrobacze oraz rozkurczające na mięśnie gładkie , wzmaga wydzielanie mleka , poprawia trawienie, reguluje miesiączkę i wzmacnia odporność. Aby sporządzić odwar leczniczy należy łyżeczkę nasion zalać filiżanką wody i pić 2 razy dziennie. Czarnuszkę wewnętrznie stosuje się również w przypadku nieżytu oskrzeli , w chorobach wątroby, przy kamicy żółciowej, skąpomoczu. Zewnętrznie napary używane są przy trądziku , atopowym zapaleniu skóry i grzybicach skóry
• Sztuka kulinarna : czarne nasiona służą jako dodatek do pieczywa , do przetworów warzywnych, do aromatyzowania wina oraz w niewielkim zakresie do produkcji olejku eterycznego używanego w cukiernictwie. Mielone nasiona czarnuszki stanowią dobrą namiastkę pieprzu , gdyż u osób wrażliwych nie podrażniają błony śluzowej żołądka .
• Roślina ozdobna uprawiana na rabatach, a także na kwiat cięty do wiązanek, bukietów itp. (dekoracyjne są również jej owoce).
• Olejku czarnuszki używa się do produkcji perfum

Ciekawostki

• W starożytności używano jej jako panaceum . Znana była już w starożytnej Asyrii , wymienia ją też Biblia .
• Po raz pierwszy jej własności lecznicze opisał grecki lekarz Dioskurides.
• W dawnej Polsce była używana przez biedną ludność jako przyprawa zastępująca zbyt drogie dla ludzi przyprawy wschodnie.
• W sezonie wegetacyjnym 2008 prace badawcze nad uprawą czarnuszki siewnej rozpoczął Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

Przypisy

Bibliografia