Czarnobyl (
ukr.
Чорнобиль,
ros.
Чернобыль) –
opuszczone
miasto
na
Ukrainie
, w
obwodzie kijowskim
, u ujścia rzeki
Usz
do
Prypeci
. Miasto znane głównie ze względu na oddaloną o 18 kilometrów
elektrownię jądrową
, w której wydarzyła się największa w dziejach
katastrofa atomowa
. Przed katastrofą zamieszkane przez około 15 tysięcy ludzi. Obecnie mieszkają tam (czasowo, w systemie zmianowym) głównie naukowcy i pracownicy różnych agencji, działa tam również sklep. Ukraińskie normy dotyczące czasu przebywania ludzi na terenie "Zony" limitują czas ich obecności do trzech miesięcy w ciągu roku.
Historia
Wykopaliska archeologiczne świadczą o istnieniu miasta na przełomie
XI
/
XII w.
Wzmiankowany po raz pierwszy w
1193
, należał do
Księstwa Kijowskiego
. Od połowy
XIV
wieku należał do
Litwy
, w
1596
włączony do
Korony
. W
XVI
wieku ważny ośrodek handlowy położony przy szlakach wodnych, liczył wtedy trochę ponad tysiąc mieszkańców. Czarnobyl podupadł w połowie wieku
XVII
w czasie
powstania Chmielnickiego
. Od
1793
w
zaborze rosyjskim
. W II poł.
XVIII wieku
osiedliła się duża grupa rosyjskich
raskolników
, wtedy też rozpoczęło się intensywne osadnictwo żydowskie. Pod koniec
XIX wieku
żydzi stanowili blisko 60% mieszkańców, prawosławni 33%, raskolnicy 9%, katolicy 1%. Od zaborów do
rewolucji październikowej
było tu jedno z większych centrów
chasydyzmu
w państwie carskim, siedziba dynastii
cadyków
Twerskich. W XIX i I poł.
XX wieku
ważny towarowy i pasażerski port rzeczny, który był wtedy podstawą gospodarki miasta. Miasto specjalizowało się także w produkcji i handlu drewnem, smołą, dziegciem oraz warzywami, których głównym odbiorcą był pobliski
Kijów
. Podczas
kampanii kijowskiej
w
1920
polska
Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej
stoczyła tu zwycięską bitwę z sowiecką flotyllą dniestrzańską. W latach
1922
-
1991
miasto należało do
Ukraińskiej SRR
.
Prawa miejskie
Czarnobyl uzyskał w
1941
r. W czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy wymordowali większość żydowskiej społeczności. Od
1977
do
2000
roku koło Czarnobyla działała elektrownia atomowa, w której w
1986
roku nastąpiło
rozerwanie i pożar reaktora nr 4
.
Zabytki
Obecnie jedynym zabytkiem jest
cerkiew prawosławna św. Eliasza
z
1789
. Pozostałe cenne budowle: zamek z XVI w., kościół i klasztor
dominikański
z
1630
, pałac
Chodkiewiczów
z XVIII w. oraz dwie cerkwie i synagogi z XIX wieku zniszczono w okresie sowieckim.
Rezerwat
Po katastrofie wokół elektrowni utworzono kilkanaście całkowicie lub częściowo zamkniętych stref (patrz mapa z prawej). Łącznie strefy zamkniętego dostępu dla ludzi objęły obszar ponad 4769 km²[1]. Z powodu dużych ilości pozostawionego przez ewakuowanych w pośpiechu ludzi pokarmu nastąpił szybki wzrost liczby gryzoni zamieszkujących zamknięty obszar. Pojawiły się nawet głosy postulujące ich wytrucie, jednak natura sama ustabilizowała sytuacje. Do zamkniętych stref zaczęło przybywać coraz więcej drapieżników i kolejnych zwierząt
łańcucha troficznego
.
Liczebność zwierząt zwyczajowo zamieszkujących te tereny, takich jak
wilk szary
,
dzik
,
sarna
,
jeleń szlachetny
,
łoś
i
bóbr
zwiększyła się kilkunastokrotnie. Wokół Czarnobyla rozwija się także wiele gatunków zwierząt, które wyginęły na tych terenach dziesiątki lat wcześniej lub nie występowały w ogóle[2], jak niezwykle rzadki
koń Przewalskiego
[3],
żubr
,
ryś
lub
niedźwiedź brunatny
, nie widziany na tych terenach od kilkuset lat. Do strefy ochronnej powróciło wiele gatunków rzadkich ptaków, jak
czarny bocian
czy
orzeł bielik
, oraz mnóstwo
łabędzi
i
sów
. Zarówno wśród fauny jak i flory nie obserwuje się żadnych negatywnych skutków oddziaływania
skażenia radioaktywnego
.
Zdaniem biologów wyniki tego przeprowadzonego przez naturę eksperymentu są jednoznaczne. Korzyści wynikające z wysiedlenia ludzi znacząco przewyższyły hipotetyczne straty dla
ekosystemu
wynikające z samej katastrofy[4]. Tylko dzięki temu możliwe było powstanie tego największego, choć nieoficjalnego
rezerwatu
w Europie.
Katastrofa atomowa
Rok
1987
. Helikopter
Mi-26
bierze udział w usuwaniu skutków katastrofy.
Obecnie Czarnobyl to miejsce znane głównie z
awarii reaktora atomowego
. W
tamtejszej elektrowni
26 kwietnia
1986
nastąpiła największa
katastrofa
w dziejach
elektrowni jądrowych
. Doszło do przegrzania i częściowego stopienia rdzenia reaktora i chemicznego wybuchu wodoru powstałego w wyniku awarii systemu chłodzenia, została rozerwana obudowa reaktora i budynek w którym się mieścił. Doszło do bezpośredniej emisji do atmosfery i otoczenia elektrowni materiałów radioaktywnych z wnętrza reaktora. Zdaniem raportu Forum Czarnobyla (w skład którego wchodziło
WHO
i
ONZ
), bezpośrednio w wyniku katastrofy zmarło 30 osób, ponad 200 zachorowało na
chorobę popromienną
[5], a z otaczających elektrownię terenów w
promieniu
30 km ewakuowano ponad 350 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną.
Reaktor
typu
RBMK-1000
, który uległ awarii, pokryto betonowo-stalową osłoną; pozostałe trzy reaktory pracowały dalej, ostatni z nich (numer 3) – sąsiadujący z tym uległym awarii w 1986 r. pracował do
2000
r. Obecnie trwa remont osłony reaktora 4. Kilkaset metrów od uszkodzonego reaktora wznoszone będą metalowe łuki, które połączone zostaną w jedną strukturę, tzw. arkę. Konstrukcja o wymiarach 150 na 200 m zostanie nasunięta na miejsce po betonowych szynach.
Według naukowców (m.in. z
UNSCEAR
– Komitet Naukowy Narodów Zjednoczonych ds. Skutków Promieniowania Atomowego), katastrofa miała znacznie mniejsze rozmiary niż od lat głoszą media. Wszystkie badania radiometryczne potwierdzają, że silnie skażony obszar w okolicach elektrowni ma powierzchnię zaledwie pół kilometra kwadratowego[6]. Dawki promieniowania jakie otrzymały matki będące w ciąży były znacznie mniejsze od tych, jakie w ułamku sekundy otrzymały kobiety w Nagasaki i Hiroszimie, a jednak w Japonii nie odnotowano zwiększonej ilości urodzeń dzieci z poważnymi wadami genetycznymi[7].
Pomiary wykonane 10 maja
2001
roku przez
radiologów
z
Politechniki Warszawskiej
wykazały w Czarnobylu promieniowanie o mocy dawki 1 mSv na rok, czyli tyle ile np. w
Warszawie
[8].
Czarnobyl-2
Nieopodal Czarnobyla znajdują się pozostałości radzieckiego strategicznego
radaru pozahoryzontalnego
Duga-2
, pracującego w zakresie fal krótkich, zwana "Okiem Moskwy", znana też wśród krótkofalowców i profesjonalnych użytkowników eteru jak Russian Woodpecker ("rosyjski dzięcioł"). Miejsce to nazywane jest Czarnobyl-2.
Bibliografia
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Przypisy