Dave Warren
– wynalazca czarnej skrzynki z jej prototypem
Wnętrze rejestratora parametrów lotu
rejestrator rozmów w kokpicie
Czarna skrzynka, rejestrator danych/parametrów lotu, rekorder awaryjny (
ang.
: Flight Data Recorder, FDR,
niem.
: Flugschreiber) to urządzenie rejestrujące parametry
lotu
samolotu
. Zapis ten wykorzystywany jest w celu ustalenia przyczyn i przebiegu nienormalnego zachowania samolotu (w szczególności po katastrofie – do badania jej przyczyn).
Historia
Pierwsze skrzynki rejestrujące parametry lotu instalowano już podczas II wojny światowej; głównie w bombowcach. Czarną skrzynkę instalowaną obecnie w samolotach cywilnych wynalazł w
Melbourne
Australijczyk
David Warren
.
Budowa czarnej skrzynki
Czarne skrzynki konstruuje się tak, by były zdolne przetrwać katastrofę. Aktualnie skrzynka powinna przetrwać
przeciążenia
rzędu 3400
g
(33 km/s²), a także zanurzenie na głębokość 6
km
i temperaturę 1100
°C
przez 30
sekund
. Starsze czarne skrzynki zapisywały parametry lotu w postaci rowka żłobionego w przesuwającej się
taśmie
aluminiowej
. Większość dzisiejszych czarnych skrzynek to zapętlona
taśma magnetyczna
. Najnowsze konstrukcje zapisują
dane
w
pamięci
w
układach scalonych
(brak zawodnych części
mechanicznych
). Dzisiejsze czarne skrzynki zapisują od 300 nawet do ponad 1000 różnych parametrów.
Wbrew nazwie czarna skrzynka nie jest wcale czarna; jej obudowa jest pomalowana jaskrawopomarańczową farbą, aby łatwiej było ją odszukać wśród szczątków samolotu.
Rozmieszczenie skrzynek w samolocie
Zwykle na
pokładzie
samolotu zainstalowane są: rejestrator danych lotu i rejestrator rozmów w kokpicie (ang.: Cockpit Voice Recorder, CVR), umieszczone w przeciwleglych krańcach
kadłuba
(CVR w okolicy
nosa
i FDR w ogonie).
Procedura odczytu
Miejsce katastrofy (ang. crash site) zwykle bada specjalna
komisja
złożona z przedstawicieli
linii lotniczych
, których samolot uległ wypadkowi, przedstawicieli służb ratowniczych i innych (np. gdy zachodzi podejrzenie, że katastrofa jest wynikiem przestępstwa). Znalezione czarne skrzynki są zabezpieczane a następnie komisyjnie otwierane. Odczytane dane wraz z zapisem rejestratora rozmów w kokpicie pomagają ustalić przyczyny i przebieg katastrofy. Badająca wypadek komisja przedstawia raport, który opisuje przebieg zdarzeń, podaje przyczyny, wskazuje ewentualnych winnych oraz wskazuje jakie należy przedsięwziąć działania aby danego typu katastrofa się nie powtórzyła.
Dzisiejsze czarne skrzynki czyli FDR to zestaw urządzeń, których parametry są określone odpowiednimi przepisami np. dla statków powietrznych w
UE
stosuje się EASA PART 23, 25 i 29. Przepisy te określają jakie parametry, z jaką dokładnością i częstotliwością oraz przez jaki czas muszą być rejestrowane dla danego typu statku powietrznego w zależności od jego zastosowania.
FDR składa się z: szeregu źródeł informacji, którymi są czujniki i inne urządzenia pokładowe; bloku zbierania i porządkowania informacji zwanego Digital Flight Data Acquisition Unit (DFDAU), a po polsku szyfratorem; urządzenia zapisującego informację zwanego Digital Flight Data Recorder (DFDR), po polsku nazywanego zwykle Rejestratorem Katastroficznym.
W skład FDR coraz częściej wchodzi również rejestrator eksploatacyjny czy też szybkiego dostępu zwany Quick Access Recorder (QAR) lub w wersji z pamięcią półprzewodnikową Solid State QAR (SSQAR). Pierwszy na świecie SSQAR skonstruowano w
1987
w Polsce w firmie TTM (znanej dziś jako ATM) i w latach 1988-90 zainstalowano go na wszystkich samolotach PLL LOT, a następnie
Czech Airlines
.
Zastosowanie
Obecnie czarne skrzynki montowane są nie tylko w samolotach wojskowych oraz cywilnych, ale także masowo instaluje się je w pociągach, ciężarówkach i samochodach. Przykładowo specjalnie przystosowana wersja SSQAR pracuje w wagonach
warszawskiego metra
.
Zobacz też
Bibliografia
-
Edmund Klich
"Bezpieczeństwo lotów: wypadki, przyczyny, profilaktyka", Zakład Poligraficzny „Wisła”, Puławy 1998,
- Ryszard Krystek "Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu. Tom I. Diagnoza bezpieczeństwa transportu w Polsce", 2009 ISBN: 978-83-206-1743-6.
Linki zewnętrzne
