Kompania Missisipi – powszechna nazwa firmy udziałowej powstałej we Francji, gdy zakończyła sie rujnującą skarb
wojna o hiszpańską sukcesję
. Zyski z handlu transoceanicznego miały pokryć straty spowodowane wojną. Pomysłodawcą kupowania akcji, których cenę miały zabezpieczyć spodziewane zyski w Ameryce był szkocki ekonomista
John Law
.
W maju roku
1716
utworzono Banque Générale Privée ("Prywatny Bank Generalny"), który miał prawo emisji banknotów. Bank był prywatny, lecz 3/4 jego kapitału stanowiły rządowe obligacje i banknoty. W sierpniu
1717
Bank zakupił Kompanię Missisipi by pomóc w finansowaniu tworzenia francuskiej kolonii w
Luizjanie
.
W tym samym roku Kompania Missisipi wkroczyła na giełdę jako Compagnie d'Occident, której przyznano monopol na handel z Indiami Zachodnimi i Ameryką Północną. Bank z kolei zmienił swą nazwę na Banque Royale (Bank Królewski) w roku
1718
, oznaczało to, ze sam król gwarantował wypłacalność firmy.
Kompania wchłonęła inne firmy, takie jak: Compagnie des Indes Orientales, Compagnie de Chine i stała się "Stałą Kompanią Indyjską" (Compagnie Perpetuelle des Indes) z dniem 23 maja
1719
roku. Posiadała monopol handlu na wszystkich morzach. Akcje kompanii stały się rodzajem papierowego pieniądza nie znanego dotąd we Francji. Rezultatem spekulacji na gwałtownie rosnących w wartość akcjach było powstanie wielu fortun we Francji, a także w Wielkiej Brytanii, gdzie naśladowano doświadczenia francuskie tworząc równie monopolistyczną "Kompanię Mórz Południowych" (
South Sea Company
). A także w Holandii. W
1720
bank i kompanię połączono w jedną firmę a Lawa uczyniono
Generalnym Kontrolerem Finansów
(
Controller General of Finances
) by przyciągnąć inwestorów. Eksperyment Lawa był niezwykle udany, aż do momentu gdy okazało się, że kompanie nie przyniosą spodziewanych zysków i nie pokryją wartości akcji. Wówczas nastąpił krach.
Law spodziewał sie znacznie większych zysków z kompanii. Tak samo myśleli udziałowcy, którzy przekazywali sobie nawzajem opowieści o amerykańskim złocie [], po które wystarczy się schylić. W roku
1719
nastąpił kolejny boom inwestycyjny, który okazał się
bańką spekulacyjną
. W lutym roku
1720
płacono 10,000
liwrów
za udziały, które w
1719
miały wartość 500
liwrów
. Po osiągnięciu ceny 15,000 liwrów, ich wartość gwałtownie zaczęła spadać latem
1720
roku. W
1721
roku spadek wynosił już 97 %. Podobnej sytuacji doświadczyły
Wielka Brytania
gdzie mówiono o "pęknięciu bańki" (
South Sea Bubble
) i
Holandia
, gdzie rysowano karykatury przedstawiające "
Handel powietrzem
".
Całkowite załamanie nastąpiło w
1720
, gdy przeciwnicy finansisty próbowali wymienić swe banknoty na złoto. Pod koniec roku
Filip II Orleański
zwolnił Lawa, który uniknąwszy rozszarpania przez Paryżan uciekł z kraju.
Zobacz też