Kocioł lodowcowy w górnym piętrze Doliny Młynickiej

Banikowski Kocioł w Tatrach

Cyrk lodowcowy (kar, kocioł lodowcowy ) – półkoliste lub owalne zagłębienie otoczone z trzech stron stromymi stokami (ścianami), a z czwartej ryglem skalnym .

Powstaje powyżej granicy wiecznego śniegu w wyniku erozyjnej działalności lodowca górskiego . Dno cyrku lodowcowego może być przegłębione, nachylone, schodowe lub płaskie. Cyrk lodowcowy po ustąpieniu lodowca często zostaje zajęty przez jezioro cyrkowe . Cyrk lodowcowy ma najczęściej kształt misy.

Pierwotnymi formami, w których rozpoczyna się gromadzenie śniegu i powstawanie pól firnowych , są leje krasowe lub źródliskowe , nisze osuwiskowe , płaskie odcinki górnych części dolin . Pod wpływem rosnącego ciśnienia gromadzącego się śniegu, jego dolne warstwy zamieniają się w firn , a następnie lód lodowcowy . Stale rosnące ciśnienie mas śniegu powoduje wyciskanie lodu lodowcowego w kierunku doliny. Wyciskanie jest połączone z szorowaniem podłoża za pomocą przymarzniętego do spągu mas firnowych materiału skalnego. Ta erozyjna działalność lodowca górskiego doprowadza początkowo do zrównania, a następnie przegłębienia doliny i powstania cyrku lodowcowego. Słabiej wykształcone kotły nie posiadają rygla skalnego. Jeszcze słabiej przeobrażony przez lodowiec górny fragment doliny nosi nazwę niszy niwalnej .

W Polsce kotły polodowcowe występują w Tatrach i Karkonoszach . Mniej wyraźne nisze niwalne znajdują się na Babiej Górze i Śnieżniku .

Bibliografia

• Klimaszewski M.: Geomorfologia. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995.