Cyprian Norwid
Cyprian Kamil Norwid, dagerotyp Autograf Cypriana Kamila Norwida
Imiona i nazwisko	Cyprian Ksawery Gerard Walenty Norwid
Data i miejsce urodzenia	24 września 1821 Laskowo-Głuchy
Data i miejsce śmierci	23 maja 1883 Paryż
Dziedzina sztuki	literatura , sztuki plastyczne
Styl	romantyzm , parnasizm
Ważne dzieła	Klaskaniem mając obrzękłe prawice... Vade-mecum Promethidion Czarne kwiaty. Białe kwiaty
Teksty na Wikiźródłach

Cyprian Kamil Norwid
Topór Topór
Rodzina	Norwid
Rodzice	Jan Norwid Ludwika Zdzieborska

Cyprian Kamil Norwid, właściwie Cyprian Ksawery Gerard Walenty Norwid herbu Topór (ur. 24 września 1821 w Laskowie-Głuchach , zm. 23 maja 1883 w Paryżu ) – polski poeta , prozaik , dramatopisarz , eseista , grafik , rzeźbiarz , malarz i filozof .

Często uznawany za ostatniego z czterech najważniejszych polskich poetów romantycznych . Wielu historyków literatury uważa jednak taki pogląd za zbytnie uproszczenie, zaliczając jego twórczość raczej do klasycyzmu i parnasizmu .

Przeważającą część swojego życia spędził za granicą, głównie w Paryżu , żyjąc w nędzy i utrzymując się z prac dorywczych. Twórczość Norwida, trudna do zrozumienia dla jemu współczesnych, została zapomniana po jego śmierci. Został odkryty ponownie dopiero w okresie Młodej Polski głównie za sprawą Zenona Przesmyckiego-Miriama (po części również młodego Władysława Stanisława Reymonta ^[1]).

Biografia

Wywód genealogiczny^[2]

Młodość

Cyprian Norwid urodził się w majątku matki, mazowieckiej wsi Laskowo-Głuchy (w połowie drogi pomiędzy Radzyminem a Wyszkowem ) ochrzczony w pobliskim kościele parafialnym w Dąbrówce , gdzie znajduje się tablica pamiątkowa oraz akt chrztu. Jego ojcem chrzestnym był Cyprian Szukiewicz. Na cmentarzu parafialnym znajduje się symboliczny nagrobek jego matki Ludwiki ze Zdzieborskich.

Ojciec Norwida Jan (1784–1835) był plenipotentem Radziwiłłów , później administracji Namiestnictwa, matka Ludwika ( 1798 - 1825 ) była jego trzecią żoną. Poeta, wcześnie osierocony, wychowywał się od 1825 roku u prababki Hilarii z Sobieskich. Rok 1830 i powstanie listopadowe Norwidowie spędzili w Warszawie. Razem ze starszym bratem Ludwikiem Cyprian uczył się w warszawskim gimnazjum, przerwał naukę nie ukończywszy piątej klasy i wstąpił do prywatnej szkoły malarskiej. Pobierał prywatne lekcje rysunku u znanego warszawskiego malarza Jana Klemensa Minasowicza . Nieregularna i przerwana edukacja Norwida sprawiła, że na dobrą sprawę był samoukiem.

Pierwsze środowisko literackie Norwida stanowili autorzy skupieni wokół redagowanego przez Hipolita Skimborowicza "Piśmiennictwa Krajowego". Utrzymywał kontakty z tzw. Cyganerią Warszawską ( Seweryn Filleborn , Roman Zmorski , Józef Bohdan Dziekoński , Włodzimierz Wolski ), a także z Karolem Levittoux . W 1841 r. zbliżył się do Biblioteki Warszawskiej i salonu Łuszczewskich. Debiutował na łamach "Piśmiennictwa Krajowego" (nr 8/ 1840 ) wierszem " Mój ostatni sonet ".

Podróże po Europie i pierwszy pobyt w Paryżu

Rękopis " Fortepianu Szopena "

W 1842 Norwid wyjechał do Drezna , oficjalnie dla doskonalenia sztuki rzeźbiarskiej. Podróżował po Wenecji i Florencji . W 1844 roku zamieszkał w Rzymie przy Via Quattro Fontane. Wówczas narzeczona poety, Kamila, zerwała zaręczyny, a Norwid poznał Marię z Nesselrodów Kalergis , która stała się jego wielką nieszczęśliwą miłością. W tym okresie pogorszył się też stan zdrowia Norwida.

Do 1846 poeta podróżował do Berlina , gdzie uczęszczał na wykłady uniwersyteckie i spotkania miejscowej Polonii. Był to dla Norwida okres licznych kontaktów towarzyskich, artystycznych i politycznych. Aresztowany i zmuszony do wyjazdu z Prus w 1846 r. Norwid udał się do Brukseli . Okres Wiosny Ludów spędził Norwid ponownie w Rzymie, gdzie poznał m.in. Mickiewicza i Zygmunta Krasińskiego .

W latach 1849 - 1852 mieszkał w Paryżu , gdzie spotkał Juliusza Słowackiego i Fryderyka Chopina , a także zetknął się w salonie Herweghów z Turgieniewem i Aleksandrem Hercenem . Sytuacja Norwida była wówczas trudna zarówno ze względów materialnych, jak i z powodu zawodu miłosnego, nieprzyjaznych recenzji krytyki i nieporozumień na tle politycznym. Poeta publikował w "Gońcu polskim" w Paryżu, żyjąc w biedzie. Postępowały u Norwida głuchota i ślepota.

Pobyt w USA

Poeta postanowił wyemigrować do USA , co uczynił za radą hrabiego Władysława Zamoyskiego 29 listopada 1852 . 12 lutego 1853 statek Margaret Evans dotarł do Nowego Jorku . Wiosną Norwid otrzymał dobrze płatną posadę w pracowni graficznej. Jesienią poeta dowiedział się o wybuchu wojny krymskiej , w związku z czym zaczął planować powrót do Europy. Pisał do Mickiewicza i Hercena, prosząc ich o pomoc w realizacji planów.

Powrót do Paryża

Grób Norwida w Montmorency

Norwid w 1861

W czerwcu 1854 r. Norwid wrócił do Europy z księciem Marcelim Lubomirskim, mieszkał w Londynie , utrzymując się z przygodnych prac artystyczno-rzemieślniczych, po czym udało mu się powrócić do Paryża. Działalność artystyczna Norwida ożywiła się, udało mu się opublikować kilka utworów. W 1863 r. wybuchło powstanie styczniowe , które pochłonęło uwagę Norwida. Choć sam, ze względu na stan zdrowia, nie mógł wziąć w nim udziału, usiłował mieć czynny wpływ na kształtowanie procesów powstania.

W 1866 r. poeta ukończył pracę nad Vade-mecum , chociaż tomu, mimo prób i protekcji, nie udało się wydać. W następnych latach Norwid cierpiał straszliwą nędzę, chorował na gruźlicę . W 1877 przeżył tragedię z powodu nieudanego wyjazdu do Florencji. Bardzo liczył w związku z tym na poprawę stanu zdrowia, wysłał swój dobytek, ale książę Władysław Czartoryski nie udzielił poecie obiecanej pożyczki. Kuzyn Norwida, Michał Kleczkowski umieścił go w Domu św. Kazimierza na przedmieściu Ivry na peryferiach Paryża.

W 1882 r. w jednym z pism warszawskich ukazała się notatka o Domu św. Kazimierza "...tu mieszkał i umarł Olizarowski, tu dogorywa Cyprian Norwid...". Od jesieni Norwid leżał w łóżku, często płakał i nikomu się nie zwierzał. Zmarł w przytułku nad ranem 23 maja 1883 . Pochowany został na cmentarzu Montmorency , symboliczna ziemia z jego grobu została w 2001 r. przewieziona do Polski i umieszczona w Krypcie Wieszczów Narodowych w Katedrze na Wawelu . Część notatek Norwida została spalona.

Najady rysunek Cypriana Kamila Norwida z 1846

Dorobek

Historycy literatury dopatrują się w jego twórczości związków z wieloma nurtami: romantyzmem , klasycyzmem i parnasizmem .

Po jego śmierci wiele z jego dzieł zostało zapomnianych. Za życia niedoceniany, odkryty ponownie w okresie Młodej Polski . Zaledwie niewielka część twórczości Norwida ukazała się za jego życia, pod koniec XIX wieku odkrył ją i zaczął publikować Zenon Przesmycki (Miriam). Stąd utarło się przekonanie, że Norwid jako twórca został odrzucony przez współczesnych, by być zrozumianym dopiero przez następne pokolenia „późnych wnuków”.

Wśród historyków literatury natomiast trwają spory, na ile był romantykiem, a na ile istotnie wyprzedzał swoją epokę. Dzieła zebrane ukazały się dopiero w roku 1968 r. Ich wydawcą był Juliusz Wiktor Gomulicki , zasłużony odkrywca norwidianów, biograf i komentator Norwida. Ukoronowaniem jego pracy, zmierzającej do wprowadzenia Norwida, poety, myśliciela, artysty, do narodowej kultury, było krytyczne wydanie w latach 1971-1976 jego Pism wszystkich. Składają się one z jedenastu tomów zawierających cały dorobek literacki poety wraz z jego listami i reprodukcjami dzieł plastycznych.

Tłumaczył (choć tylko fragmentarycznie) Byrona , Szekspira , Celliniego , Bérangera, Horacego , Tyrteusza , Homera .

Pozostałości materialne po poecie

Płaskorzeźba Cypriana Kamila Norwida w Katedrze na Wawelu

W kancelarii parafialnej pobliskiej wsi Dąbrówka zachował się akt chrztu poety, a na miejscowym cmentarzu znajduje się nagrobek jego matki – Ludwiki. W Dąbrówieckim kościele znajdują się też tablice upamiętniające jego chrzest, a w miejscu narodzin znajduje się zrekonstruowany dworek^[3] wraz z parkiem, stanowiący niegdyś własność matki poety (obecnie własność prywatna Karoliny Wajdy , co uniemożliwia zwiedzanie). Jego imieniem zostały nazwane szkoły podstawowe w Dębinkach , Dąbrówce i Strachówce oraz licea ogólnokształcące w pobliskim Radzyminie , Białymstoku , Kielcach , Koninie , Ostrołęce , Stargardzie Szczecińskim , Warszawie , Wołominie , Wyszkowie , Zamościu , Częstochowie i Bydgoszczy .

Zobacz też

• Biała tragedia

Dzieła

• Dialog zmarłych - akwaforta, sucha igła (1871)
• Pytania - akwaforta (1863)

Liryka (Najważniejsze)

• Bema pamięci żałobny rapsod (1851)
• ***[Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie] (styczeń 1856)
• Do obywatela Johna Brown (1859)
• W Weronie
• Italiam!, Italiam!
• Moja ojczyzna
• Pieśń od ziemi naszej
• Vade-mecum (1858-1866) – wydane drukiem sto lat po napisaniu
• Pieśń od ziemi naszej

Poematy:

• Wesele. Powieść. (1847)
• Pompeja (1848 lub 1849)
• Niewola. Rapsod (1849)
• Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem. ( 1851 )
• Szczesna. Powieść (1854)
• EPIMENIDES. Przypowieść (1854)
• QUIDAM. Przypowieść (1855-1857)
• Fulminant. Rapsod (1863)
• Że piękno to jest...(1865)
• Rzecz o wolności słowa (1869)
• Assunta (1870)

Proza

• Łaskawy opiekun czyli Bartłomiej Alfonsem (1840)
• Wyjątek z pamiętnika (1850)
• Czarne kwiaty (1856) – wspomnienia dotyczące ostatnich spotkań z różnymi osobami, na krótko przed ich śmiercią
• Białe kwiaty (1856) – teoretyczne uzasadnienie Czarnych kwiatów
• Bransoletka. Legenda dziewiętnastego wieku (1858)
• Cywilizacja. Legenda (1861)
• Ostatnia z bajek (1882)
• Milczenie
• Pamiętnik Podróżny

Nowele:

• "Ad leones!" (1883)
• Stygmat (1883)
• Tajemnica lorda Singelworth (1883)
• Archeologia (1866)
• Dwie powieści (1866)

Dramat

• Noc tysiączna druga. Komedia (1850)
• Wanda (1851)
• Krakus. Książę nieznany (1851, 1861)
• Słodycz (1855 lub 1856)
• Aktor. Komediodrama (1867)
• Pierścień Wielkiej Damy, czyli Ex-machina Durejko (1872)
• Kleopatra i Cezar (ok. 1870, 1878)
• Za kulisami

Obrazy

C.K. Norwid był autorem kilkunastu obrazów olejnych, z których do dziś przetrwały cztery. Alegoryczne przedstawienie odrodzonej Polski pod nazwą Jutrznia od grudnia 2007 znajduje się w zbiorach Muzeum im. Lubomirskich we Wrocławiu .

Inne

• Listy
• Do Najświętszej Panny Maryi. Litania

na podstawie: opracowania Juliusza Wiktora Gomulickiego ze wstępu "Dzieł wybranych" C.K. Norwida, PiW, Warszawa 1968

Zakład Badań nad Twórczością Cypriana Norwida

Na KUL-u powstał Zakład Badań nad Twórczością Cypriana Norwida. Pozycje wydane przez Zakład:

• Zofia Stefanowska "Strona romantyków: studia o Norwidzie" 1993
• Elżbieta Dąbrowicz "Cyprian Norwid: osoby i listy" 1997
• Wojciech Kudyba "Aby mowę chrześcijańską odtworzyć na nowo...": Norwida mówienie o Bogu" 2000
• Piotr Chlebowski "Cypriana Norwida "Rzecz o wolności słowa": ku epopei chrześcijańskiej" 2000
• Elżbieta Feliksiak "Poezja i myśl: studia o Norwidzie" 2001
• Józef Fert , Piotr Chlebowski (red.) "Norwid a chrześcijaństwo" 2002
• Agata Brajerska-Mazur "O angielskich tłumaczeniach utworów Norwida" 2002
• Włodzimierz Toruń "Wokół Norwidowskiej koncepcji słowa" 2003
• Piotr Chlebowski, Włodzimierz Toruń (red.) "Liryka Cypriana Norwida" 2003
• Edyta Chlebowska "Ipse Ipsum": o autoportretach Cypriana Norwida" 2004

Poezja śpiewana

Od początku lat 70. XX w. twórczość Norwida popularyzował Czesław Niemen , wykonując teksty utworów poety do własnej muzyki, m.in. Bema pamięci żałobny rapsod (płyta Niemen Enigmatic z 1970 r.), Italiam!, Italiam! , Moja ojczyzna, Pielgrzym, Daj mi wstążkę błękitną..., Jesień. Wydany w 1978 roku, dwupłytowy longplay Idée fixe opierał się wyłącznie na jego poezji; oryginalne brzmienie rocka progresywnego z ogromnymi wpływami muzyki elektronicznej połączył Niemen z wierszami takimi jak Sieroctwo, Larwa, Laur dojrzały, Moja piosnka [II] i innymi.

W nurcie poezji śpiewanej odnotować należy piosenki do tekstów Norwida, w wykonaniu Wandy Warskiej (m.in. W Weronie ), Stana Borysa (np. Czy podam się o amnestię?) i zespołu Closterkeller (Po to właśnie).

Utwory Norwida adaptował również Maciej Maleńczuk z zespołem Homo Twist w drugiej połowie lat 90. wykonując utwór 'Norwid', w którym wykorzystał fragmenty wiersza Moja piosnka i Bema pamięci żałobny rapsod (cover Czesława Niemena ).

Ciekawostki

• Cyprian Norwid stworzył wiele neologizmów dla swoich utworów takich jak złotomiodna, przyskrzypnąć, za po-lesie, wżywotowzięcie, skrzydlny, dopókąd^[4].

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Utwory Cypriana Kamila Norwida w serwisie Wolne Lektury
• Strona internetowa poświęcona poecie i jego twórczości
• Publikacja w KPBC . Adam Krechowiecki , O Cyprianie Norwidzie: próba charakterystyki, przyczynki do obrazu życia i prac poety, na podstawie źródeł rękopiśmiennych (1909)
• Genealogia Norwida
• Ewa Kiedio, Cyprian Norwid „Kolebka pieśni (do spółczesnych ludowych pieśniarzy)”, czyli: kto najlepiej napisze o pomidorze?
• Rysunki C. Norwida ze zbiorów Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida w Zielonej Górze.
• Google Books – Poezye Cypriana Norwida
• Kolekcja tematyczna Cyprian Kamil Norwid w Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona