Cybernetyka (gr. kybernetes "sternik; zarządca" od kybernán "sterować; kontrolować") –
nauka
o
systemach
sterowania
oraz związanym z tym przetwarzaniu i przekazywaniu
informacji
(
komunikacja
).
Chris Lucas: "Cybernetics is the science of effective organization, of control and communication in animals and machines." (Cybernetyka jest nauką o efektywnej organizacji, mechanizmach kontroli i komunikacji u zwierząt i maszyn)
Uważa się, że w obecnym znaczeniu pierwszy terminu tego użył
André Marie Ampère
w Eseju o filozofii nauki, albo analitycznym przedstawieniu naturalnego podziału
wiedzy
ludzkiej, choć jeszcze starożytni Grecy rozszerzyli znaczenie poza sterowanie statkiem. W języku polskim po raz pierwszy u
filozofa
Bronisława F. Trentowskiego
w pracy Stosunek filozofii do cybernetyki, czyli sztuki rządzenia narodem z
1843
roku.
Cybernetyka analizuje (odnajduje) analogie (homologie) między zasadami działania
organizmów
żywych, układów społecznych (społeczności) i maszyn (
holizm
), odkrywa ogólne prawa wspólne dla różnych nauk i umożliwia przenoszenie tych praw z jednej dziedziny na drugą; jest więc nauką interdyscyplinarną, znajdującą wiele zastosowań praktycznych. Uznaje się ją często za jeden z nurtów w tzw. badaniach systemowych.
Za twórcę cybernetyki jako samodzielnej dyscypliny naukowej uważa się amerykańskiego matematyka
Norberta Wienera
. Jego praca Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine, wydana w
1948
roku, jest klasycznym dziełem w tej dziedzinie. Wiener dowiedział się o tym, że termin Cybernetyka został wcześniej zaadaptowany przez Ampera dopiero po wydaniu tej pracy. Jej tytuł "Cybernetyka czyli sterowanie i komunikacja w zwierzęciu i maszynie" był przez wielu autorów traktowany jako pierwsza definicja cybernetyki.
Przedstawiciele polskiej szkoły psychocybernetyki i
cybernetyki społecznej
, m.in.
Marian Mazur
i
Józef Kossecki
, naukę o
sterowaniu
definiowali jako cybernetykę.
Cybernetykę można podzielić na dwie gałęzie:
- Cybernetykę teoretyczną, która bada ogólne zasady działania systemów bez odwoływania się do konkretnych obiektów fizycznych. Powstała na pograniczu biologii i matematyki, czerpiąc z wielu odrębnych dziedzin jak:
- Cybernetykę stosowaną, która zajmuje się praktycznymi zastosowaniami ogólnych praw cybernetyki teoretycznej. Jej najważniejsze działy to:
- cybernetyka techniczna – automatyczne sterowanie maszynami, procesami technologicznymi
- cybernetyka ekonomiczna – automatyzacja i optymalizacja diagnostyki, planowania i zarządzania
-
cybernetyka społeczna
– wykorzystanie praw cybernetyki w naukach społecznych
-
biocybernetyka
– wykorzystanie praw cybernetyki w biologii i medycynie
W maju
1962
roku w
Warszawie
powstało
Polskie Towarzystwo Cybernetyczne
-
[1]
. Od
1994
roku we
Wrocławiu
w środowisku tamtejszej
politechniki
działa konkurencyjne Polskie Towarzystwo Systemowe.
Krytyka cybernetyki
Jakiekolwiek sterowanie manipulacyjne (pod)systemem złożonym, którego zachowania nie jest się w stanie zasymulować czy przewidzieć i wówczas doń dostosować; należy rozpatrywać w kategoriach ograniczania
stopni swobody
całego systemu - co powoduje spadek bezpieczeństwa tego systemu z powodu powstawania:
wąskich gardeł
, podatności na rezonansowe awarie (w przypadku sterowania długoterminowego), a więc powinno stosować się wyłącznie czasowo względem podsystemów wątpliwych etycznie, antyhumanistycznych lub kolizyjnych. W skali makro np. do czasu zdjęcia klauzuli systemu uważanego za kontrowersyjny przez
społeczności międzynarodowe
. Sterowanie złożonym systemem (zdefinowanym powyżej) może być rozważane jako uzasadnione naukowo do zablokowania groźnych kontrowersji, powstrzymania wyniszczania zasobów ludzkich i nie powinno być nadużywane, gdyż także szkodzi bezpieczeństwu populacji ludzi.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
