Chaber
Morfologia (chaber bławatek) Morfologia (chaber bławatek)
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	astrowe
Rząd :	astrowce
Rodzina :	astrowate
Podrodzina :	Carduoideae
Rodzaj :	chaber
Nazwa systematyczna
Centaurea L. Sp. Pl. 909. 1 Mai 1753

Chaber piękny

Nasiono Centaurea depressa

Kwiatostan

Chaber górski

Chaber (Centaurea L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae Dum.), liczący 450-550 gatunków, rosnących głównie w Europie i na obszarze śródziemnomorskim , kilka gatunków pochodzi z Azji , Australii i Ameryki Północnej . Nazwa rodzaju pochodzi od Hipokratesa , który twierdził, że roślinę (Centarea cyanus) wskazał Grekom centaur Chiron , wychowawca wielu herosów mitologii greckiej. Gatunkiem typowym jest Centaurea centaurium L.^[2].

Morfologia

Rośliny z tego rodzaju to przeważnie byliny , rzadziej rośliny roczne lub dwuletnie. Liście : proste, równowąskie, pierzastosieczne lub pierzastowrębne. Kwiaty zebrane w kuliste lub półkuliste Koszyczki , osłonięte suchymi łuskami okrywy . Zewnętrzne niebieskie , białe , różowe lub purpurowe z rurkowatą, obupłciową, płodną i powcinaną koroną . Owoce z puchem kielichowym .

Systematyka

Synonimy taksonom. ^[2]

Bielzia Schur

Pozycja systematyczna wg APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Angiosperm Phylogeny Website adoptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funka w 2002^[3], z późniejszymi uzupełnieniami^[4]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Centaurea L. należy do plemienia Cardueae, podrodziny Carduoideae (Sweet) Cass. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych ^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astrowe (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), podrodzina Centaureoideae (Cass.) Lindl. in Loud., plemię Centaureeae Cass., podplemię Centaureinae (Cass.) Dumort., rodzaj chaber (Centaurea L.)^[5].

Gatunki flory Polski ^[6]

• chaber alpejski (Centaurea alpestris Hegetschw. & Heer)
• chaber austriacki, ch. frygijski (Centaurea phrygia L., syn. C. austriaca Willd.)
• chaber barwny (Centaurea triumfettii All.)
• chaber białawy (Centaurea dealbata Willd.) – gatunek uprawiany
• chaber bławatek (Centaurea cyanus L.) – antropofit zadomowiony
• chaber ciemny (Centaurea nigra L.) – efemerofit
• chaber driakiewnik (Centaurea scabiosa L.)
• chaber drobnogłówkowy (Centaurea diffusa Lam.) – antropofit zadomowiony
• chaber drobnokoszyczkowy (Centaurea micranthos S.G.Gmel. ex Hayek, syn. C. biebersteinii DC.) – antropofit zadomowiony
• chaber kolący (Centaurea calcitrapa L.) – efemerofit
• chaber Kotschyego (Centaurea kotschyana Heuff. ex W. D. J. Koch, syn. C. kotschyana Heuff.)
• chaber łąkowy (Centaurea jacea L.)
• chaber miękkowłosy (Centaurea mollis Waldst. & Kit.)
• chaber nadreński (Centaurea stoebe L., syn. C. rhenana Boreau)
• chaber ostrołuskowy, ch. łuskowy (Centaurea oxylepis (Wimm. & Grab.) Hayek, syn. C. oxylepis Wimm. & Grab.)
• chaber pannoński (Centaurea pannonica (Heuff.) Hayek)
• chaber perukowy (Centaurea pseudophrygia C. A. Mey.)
• chaber wełnisty (Centaurea solstitialis L.) – efemerofit
• Centaurea diluta Aiton – efemerofit
• Centaurea ovina Pall. ex Willd. – efemerofit
• Centaurea tenuiflora DC. – efemerofit
• Centaurea transalpina Schleich. ex DC., syn.: C. dubia Suter – efemerofit
• Centaurea trichocephala M. Bieb. ex Willd. – efemerofit

Gatunki uprawiane^[6][7]

• chaber białolistny (Centaurea leucophylla Bieb.)
• chaber ciemnopurpurowy (Centaurea atropurpurea Waldst.)
• chaber drobnociernisty (*Centaurea spinulosa Roch.)
• chaber karabachski (Centaurea karabaghensis Sosn.)
• chaber kolchidzki (Centaurea colchica Sosn.)
• chaber maltański (Centaurea melitensis L.)
• chaber nadobny (Centaurea bella Trautv.)
• chaber nagoowockowy (Centaurea gymnocarpa Moris et de Not.)
• chaber pambacki (Centaurea pambakensis Sosn.)
• chaber piękny (Centaurea pulcherrima Willd.)
• chaber piżmowy, ch. pachnący (Centaurea moschata L.)
• chaber prosty (Centaurea simplicicaulis Boiss. et Huet)
• chaber raguzański (Centaurea ragussina L.)
• chaber saloński (Centaurea salonitana Vis.)
• chaber somchecki (Centaurea somchetica Sosn.)
• chaber wielkogłówkowy (Centaurea macrocephala Muss. Puschk. ex Willd.)

Inne gatunki

• Centaurea acaulis L.
• Centaurea algeriensis Coss. & Durieu
• Centaurea alpina L.
• Centaurea aplolepa Moretti
• Centaurea aspera L.
• Centaurea bracteata Scop.
• Centaurea cineraria L.
• Centaurea corymbosa Pourr.
• Centaurea debeauxii Godr. & Gren.
• Centaurea decipiens Thuill.
• Centaurea depressa M. Bieb.
• Centaurea diluta Aiton
• Centaurea dracunculifolia Dufour
• Centaurea glaberrima Tausch
• Centaurea hanryi Jord.
• Centaurea hyalolepis Boiss.
• Centaurea iberica Trevir. ex Spreng.
• Centaurea jordaniana Godr. & Gren.
• Centaurea lecophaea Jord.
• Centaurea maculosa Lam.
• Centaurea meryonis DC
• Centaurea microptilon Godr. & Gren.
• Centaurea montana ( chaber górski )
• Centaurea napifolia L.
• Centaurea nemoralis Jord.
• Centaurea nicaeensis All.
• Centaurea nigrescens Willd.
• Centaurea orientalis L.
• Centaurea paniculata L.
• Centaurea pectinata L.
• Centaurea pullata L.
• Centaurea rhaetica Moritzi
• Centaurea salicifolia M.Bieb ex Willd.
• Centaurea sonchifolia L.
• Centaurea sphaerocephala L.
• Centaurea splendens L.
• Centaurea thuillieri J.Duvign. & Lambinon
• Centaurea timbalii Martrin-Donos
• Centaurea uniflora Turra
• Centaurea urgellensis Sennen
• Centaurea vallesiaca (DC) Jord.
• Centaurea virgata Lam.

Zastosowanie

Niektóre gatunki mają własności lecznicze (np. chaber bławatek), niektóre są uprawiane jako rośliny ozdobne.

Przypisy