Chaber bławatek
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	astrowe
Rząd :	astrowce
Rodzina :	astrowate
Podrodzina :	Carduoideae
Rodzaj :	chaber
Gatunek :	chaber bławatek
Nazwa systematyczna
Centaurea cyanus Sp. pl. 2:918. 1753

Gatunek leczniczy

Chabry bławatki jako chwasty polne

Chaber bławatek

Chaber bławatek

Chaber bławatek (Centaurea cyanus L. 1753) – gatunek rośliny zielnej z rodziny astrowatych . Nazwy ludowe: białasy, głowacz, jasieniec, kardy, kwiatek wołoszek, macoszka, modrak, modrzeńczyk, wasilek, wawer. Występuje w Europie oraz na Syberii Zachodniej^[2]. W Polsce pospolity chwast polny, archeofit ^[3].

Morfologia

Pokrój

Roślina zielna, słabo ulistniona, tworzy łany, osiąga wysokość 30–90 cm.

Łodyga

Cienka, prosta, lekko żeberkowana, pajęczynowato owłosiona, rozgałęziona.

Liście

Ułożone skrętolegle , najczęściej równowąskolancetowate, szarozielone, szerokości 2–5 mm. Dolne na ogonkach, z pojedynczymi, małymi ząbkami lub pierzastodzielne z 2–3 łatkami. Górne niepodzielone, siedzące.

Kwiaty

Kwiaty tylko rurkowate . Pojedyncze koszyczki kwiatowe o średnicy 2-3 cm wyrastają na szczytach pędów z łuskowatej, podłużnej okrywy . Przyczepki listków okrywy brzegiem piłkowanoząbkowane lub orzęsione. Korona o 5 rurkowato zrośniętych płatkach o barwie ciemnobłękitnej, czerwonej , różowej lub białej . Kwiaty brzeżne większe, 5 pręcików , słupek dolny, złożony z 2 owocolistków . Okres kwitnienia od maja do września .

Owoce

Niełupki .

Biologia i ekologia

• Rozwój: roślina jednoroczna . Kwiaty przedprątne , zapylane przez owady. Owoce, rozsiewane przez wiatr i mrówki .
• Siedlisko : pola uprawne, gdzie rozsiewany jest razem ze zbożami, nieużytki, przydroża, ugory. Jest chwastem segetalnym . Często spotykany na glebach ubogich w wapń ( roślina wskaźnikowa gleb ubogich w wapń).
• W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Centauretalia cyani^[4].
• Liczba chromosomów 2n= 24^[3].

Odmiany

• 'Blue Boy' – pełne, szafirowoniebieskie koszyczki.
• 'Jubilee Gem' – pełne, niebieskie koszyczki, karłowe (wysokość 35-40cm).
• 'Polka Dot' – karłowe, pełnokwiatowe, szeroka gama barw.
• 'Red Boy' – pełne, czerwone koszyczki.
• 'Rosa Ball' – pełne, różowe koszyczki.
• 'Weisser Ball' – pełne, białe koszyczki

Zastosowanie

• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski : kwiat bławatka bez kielicha (Flos Cyani sine calicis, Flos Cyani). Zawiera antocyjanidyny, flawonoidy , sole mineralne (w tym dużo manganu ), cychorynę, centaurynę^[5].
  • Działanie: moczopędne, żółciopędne i przeciwzapalne. Ze względu na bardzo łagodne działanie przeciwzapalne stosowany przy zapaleniu spojówek i w pediatrii . Napar z kwiatów zalecany jest przy chorobach nerek , stanach zapalnych kłębków i miedniczek nerkowych, przy niewydolności krążenia i w kamicy nerkowej. Zewnętrznie stosuje się go przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach^[5].
  • Zbiór i suszenie: kwiat zbierać w słoneczny dzień, rano, po obeschnięciu rosy. Zbiera się płatki, wyrywając je z koszyczka . Zebrane kwiaty należy suszyć bardzo szybko w zacienionym i silnym przewiewie, aby nie zblakły, gdyż wówczas tracą własności lecznicze. Susz szczelnie zamknąć i przechowywać w ciemności.
• Roślina ozdobna – stosowana na kwiat cięty i rabaty.
• Barwnik – w czasach, gdy nieznane były sztuczne barwniki , z płatków brzeżnych bławatka wytwarzano niebieską farbę w połączeniu z ałunem , która doskonale barwiła wełnę . Sam sok barwi papier i przetwory spożywcze na niebiesko.
• Roślina miododajna
• Roślina kosmetyczna: używany przy łupieżu i grzybicy skóry głowy. Idealnie nadaje się do pielęgnacji włosów .

Uprawa

• Uprawia się przede wszystkim odmiany pełne – wszystkie kwiaty mają dużą i rurkowatą koronę koloru białego , różowego, purpurowego i niebieskiego .
• Sposób uprawy: termin siewu przypada na marzec – kwiecień , w rozstawie 20–30 cm. Ilość nasion na 1000 roślin: 2–3 g. Rośliny kwitną po około 10 tygodniach od siewu.

Przypisy