Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Kościół św. Mikołaja w Wysocicach

Kościół św. Mikołaja w Wysocicach

Kościół św. Mikołaja w Wysocicach
nr rej. A-261 (101/49/60) z 31.12.1960 r.[1]
Zbudowano XIII wiek
Wyznanie rzymskokatolickie
Parafiaśw. Mikołaja w Wysocicach
Rodzaj kościół parafialny
Wezwanie św. Mikołaja
Kościół św. Mikołaja
Kościół św. Mikołaja

Kościół św. Mikołaja w Wysocicach

Spis treści

Położenie

Wysocice położone są w województwie małopolskim , 30 km na północ od Krakowa , nad środkową Dłubnią , na wysokości 300 m n.p.m. Pierwsze wiadomości o wsi pochodzą z 1257 roku. Od 1335 r. mieściła się tu siedziba dekanatu kościelnego . Kościół w Wysocicach – wsi która stanowiła jedną z rodowych siedzib Odrowążów , jest jednym z najlepiej zachowanych przykładów architektury romańskiej na ziemiach polskich. Wybudowano go w 1 ćw. XIII wieku . Sytuowany jest na wschodnim krańcu podłużnego wzniesienia, ciągnącego się od zachodu na wschód. Zbocza wzgórza opadają tu stromo, pozostawiając wokół kościoła ciasny pierścień płaskiego terenu.

Konstrukcja

Kościół św. Mikołaja od stuleci dumnie góruje nad Wysocicami. Usytuowany jest na niewielkim wzniesieniu, stromo opadającym w dół, otoczony murem oraz kilkoma starymi lipami. Jego bryłę cechuje surowość, wynikająca z proporcji budowli, prostota jak i powaga kształtów. Oszczędzony przez czas i historię, zachował się do naszych czasów niemal w niezmienionej formie.

Madonna z Wysocic

Pod względem układu kościół ten nawiązuje do szeroko rozpowszechnionej grupy jednonawowych świątyń wiejskich, reprezentujących schemat tzw. „pełny”, obejmujący nawę zbliżoną do kwadratu, węższe i krótkie prezbiterium zamknięte półkolistą apsydą oraz wieżę od zachodu. Stan obecny świątyni niewiele odbiega od pierwotnego – jedynie obniżono nieco kalenice , a górne warstwy ciosów wapiennych uzupełniono cegłą, poszerzono także niektóre otwory okienne w nawie i prezbiterium od strony południowej oraz przemurowano sklepienia absydy. W 1779 roku zbudowano strop, w tym samym wieku dobudowano zakrystię . Doszła też kruchta , a na romańskim ostrosłupowym hełmie postawiono barokową latarnię, podobna góruje nad kalenicą nawy. Gładkie powierzchnie kamiennych ścian są pokryte precyzyjną siatką spoin i wzbogacone monumentalnymi akcentami plastycznymi.

W przyziemiu stosunkowo potężnej wieży mieści się sklepiona krzyżowo cela, niedostępna od zewnątrz (pierwotnie była otwarta do wnętrza nawy), ponad nią natomiast – na piętrze empora , również w pomieszczeniu sklepionym, dostępnym schodami w grubości muru. Empora ta posiada we wschodniej, wybrzuszonej ścianie płytką apsydę, przesklepioną półkoliście, przeprutą okienkami otwartymi do wnętrza kościoła. Empory w kościołach niewielkich mogły być pomocne podczas sprawowania liturgii , np. w okresie świąt Wielkanocy ; mogły też stanowić miejsce zarezerwowane dla możnego obecnego w kościele podczas nabożeństwa. Ale niekiedy – np. w datowanym na lata 1170 - 1220 kościele w Wysocicach – kształtowano je omal na pewno w celu zapewnienia możnemu schronienia podczas zamieszek czy napadów. Wysocicka empora oglądana od strony nawy czyni wrażenie jakby bunkra wystającego ze ściany wieży na wysokości około 3 m nad posadzką.

Wystrój architektoniczny

Trzeba powiedzieć, że kościół wysocicki zachował się w całości nie tylko we wszystkich swych pierwotnych częściach składowych, ale również z pełnym i stosunkowo bogatym wystrojem architektonicznym. Zalicza się tu portal z płaskorzeźbionym tympanonem , ślepe okienka dwudzielne (biforia) w najwyższej kondygnacji wieży z zachowanymi kolumienkami i kapitelami oraz monumentalna statua Najświętszej Panny Marii na tronie na szczycie wschodnim.

Tympanon portalu kościoła w Wysocicach jest jednym z najbogatszych dzieł rzeźby romańskiej w Polsce . Pośrodku umieszczono wyobrażenie siedzącego na tronie Chrystusa -Zwycięzcy, który depcze dwie bestie. Chrystus błogosławi prawą ręką, a w lewej trzyma symbol zmartwychwstaniakrzyż z chorągiewką. Z jednej strony wyobrażone zostało Boże Narodzenie , a z drugiej klęczy biskup z kielichem oraz zakonnik z uniesionymi ku górze dłońmi. Prawdopodobnie tympanon przeznaczony był pierwotnie do pobliskiego klasztoru norbertanek w Imbramowicach , skąd w niewiadomych okolicznościach przeniesiony został do Wysocic. Tympanon ten powstał zapewne w drugim lub trzecim dzies

Portal południowy

Tympanon z Wysocic

Portal z kościoła św. Mikołaja w Wysocicach pochodzi z pocz. XIII i zamknięty jest trójliściem z płaskorzeźbionym tympanonem, na którym wyobrażony został Chrystus na tronie z dwoma świętymi i sceną Narodzenia. W tympanonie znajduje się wielofigurowa płaskorzeźba (pierwotnie polichromowana ) ze zmartwychwstałym Chrystusem triumfujący w centrum z wyciągniętą dłonią, depczącym potwory o rybich ogonach.

Po prawej stronie rozpoznajemy scenę narodzin Jezusa. Warto zwrócić uwagę, że Matka Boska przedstawiona jest na leżąco, co właściwe jest przedstawieniom wczesnośredniowiecznym. Półsiedzącą Madonnę w scenach narodzenia zaczęto przedstawiać dużo później. Nad żłóbkiem Jezusa nachylają się łby wołu i osła co ma symbolizować stajenkę.

Po lewej składają hołd dwaj święci. Pierwszym jest św. Norbert w szatach biskupich. Drugiego, przez brak atrybutów, nie sposób zidentyfikować. Jest to jednak na pewno święty, nie fundator, jako że jego głowę otacza nimb .

Analogie do tego portalu można znaleźć na północnym tympanonie z kościoła św. Trójcy i NMP w Strzelnie

Obraz

Łaskami słynący obraz Matki Bożej Wysocickiej, malowany jest farbą olejną na płótnie na podobieństwo obrazu Madonny Częstochowskiej . Jest on datowany na I połowę XVII wieku . Oprawny w złoconą – drewnianą ramę, której wewnętrzne wymiary wynoszą: 68 cm szerokości i 86 cm wysokości. Prawdopodobne jest, że został on umieszczony w centralnej części zachowanego do dziś wczesnobarokowego ołtarza stiukowego . Na początku XVIII wieku obraz przeniesiono do nowego ołtarza, zbudowanego z drzewa modrzewiowego w stylu późnego baroku, który ustawiono tuż przed ołtarzem stiukowym – w prezbiterium. W latach 1956 - 57 usunięto z kościoła ołtarz drewniany. Odrestaurowano natomiast ołtarz stiukowy i ponownie umieszczono w nim obraz, z którego zdjęto metalową sukienkę (sukienka w pierwszej połowie XVIII w. była najprawdopodobniej srebrna). Źródła historyczne nie wspominają natomiast nic o koronacji obrazu, a więc płaskorzeźbione korony stanowiły po prostu obok sukienek – ozdobę obrazu. Podczas przeprowadzonej w latach 1960 - 64 konserwacji stwierdzono, że pierwotny wizerunek N.M. Panny został przemalowany – twarz Maryi nabrała wyrazu charakterystycznego dla malarstwa późnobarokowego. Prawdopodobnie stało się to podczas przenosin obrazu do nowego drewnianego ołtarza. Po usunięciu warstwy przemalowania, odkryło się oblicze N.M. Panny bardzo podobne do obrazu z Częstochowy . Kult Wysocickiej Maryi rozpoczął się prawdopodobnie już w pierwszej połowie XIII wieku . Związany był zapewne z pochodzącą z tego okresu rzeźbą „Madonny z Wysocic”. Pomimo braku źródeł pisanych, potwierdzających ten fakt można przypuszczać, że kult ten rozwijał się i trwał w następnych stuleciach - przynajmniej lokalnie. W I połowie XVIII wieku kult N. M. Panny z Wysocic wszedł w fazę rozkwitu. Do sanktuarium zaczęły napływać liczne wota i dary. Sytuacja ta miała miejsce aż do trzeciego rozbioru Polski . Ponadto 28 września 1727 r. założono w parafii Arcybractwo Różańca Świętego Najświętszego Imienia Jezus i Najświętszej Maryi Panny oraz za zgodą stolicy apostolskiej ustanowiono odpust uprzywilejowany, odprawiany corocznie 1 października , czyli w święto Matki Boskiej Różańcowej.Z dostępnych źródeł pisanych oraz z zachowanej tradycji można stwierdzić, że kult N. Maryi Panny z Wysocic znacznie wykraczał swym zasięgiem poza granice parafii i utrzymuje się do dnia dzisiejszego. Wracając jeszcze do historii wysocickiej świątyni, T. Dobrowolski postawił tezę, która przypisuje fundację kościoła - Iwonowi Odrowążowi . Założenie to zostało podtrzymane, z naciskiem jednak na umiejscowienie faktu powstania kościoła na okres przed powołaniem Odrowąża na tron biskupi. Pogląd ten pozwoliłby na większe powiązanie układu kościoła z tradycjami fundacji rycerskich.

Formy

Układy przestrzenne empor występujących w obiektach architektury sakralnej na terenie Polski, Czech i Węgier , przedstawić można w formie usystematyzowanych ideogramów (patrz: Tomaszewski A., „Romańskie kościoły z emporami zachodnimi…”, str. 316). Wysocicką świątynię zaliczyć można do grupy „kościołów z czworoboczną wieżą przed fasadą ( bazyliki , jednonawowe i rotundy ), mające emporę w piętrze wieży lub w zachodniej części nawy, a także emporę wieżowo-nawową. Mimo znacznej różnorodności formalnej sklasyfikowanych układów empor, można z łatwością dostrzec, że wszystkie one zbudowane są z pięciu zaledwie rodzajów części elementarnych. Dwa niżej wymienione typy „cząstek elementarnych” są najczęstszymi składowymi empor: - Kwadratowe przęsło trybuny w nawie, zwykle podsklepione krzyżowo , rzadziej wspierające się na belkowym stropie lub półkolebce. Przęsło takie, zwielokrotnione dwa, trzy, a nawet sześć razy, dało w rezultacie ogromną większość empor w nawach założeń jednoprzestrzennych podłużnych i centralnych, stało się także częścią składową niektórych empor w bazylikach. - Powierzchnia piętra wieży, zwykle na rzucie kwadratu, otwartego arkadą lub arkadami do wnętrza kościoła i zazwyczaj podsklepionego. Takie piętro wieży występuje bądź samodzielnie, zarówno w bazylikach, jak i układach jednoprzestrzennych, tworząc emporę, bądź pojawia się w połączeniu z innymi „cząstkami elementarnymi”, głównie z kwadratowymi przęsłami trybuny w nawie. Pozostałe typy występują znacznie rzadziej. W Polsce układ właściwy dla wysocickiej świątyni występuje raz jeden być może u schyłku wieku XI . Później pojawia się w roku 1200 w paru przykładach, charakteryzujących się daleko posuniętym wydzieleniem przestrzennym w stosunku do nawy. Po roku 1241 omawiany układ występuje również w Siedmiogrodzie , a zwłaszcza na Spiszu , głównie we wsiach kolonistów niemieckich.

Przypisy

Literatura

  • Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wydawnictwo Ossolineum, Kraków 1974.
  • Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.
  • Jura Krakowsko-Częstochowska – Przewodnik, Agencja „TD”, Białystok 2000.
  • Chrzanowski Tad., Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993
  • Płatek, Aleksander , Opowieści o dziejach kościoła i parafii Wysocickiej / Aleksander Płatek ; oprac. Ryszard Płatek.


Inne hasła zawierające informacje o "Kościół św. Mikołaja w Wysocicach":

Wszystkich Świętych ...

Dziady (zwyczaj) ...

Rodzimy Kościół Polski ...

Biskup ...

Mieszko II Lambert ...

Wincenty Okołowicz ...

Adwentyzm ...

Odense ...

Grenoble ...

Linköping ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Kościół św. Mikołaja w Wysocicach":

010c. Rzym (plansza 13) ...

010c. Rzym (plansza 16) ...

011. Cesarstwo Bizantyjskie (plansza 11) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie