Błonnik pokarmowy (włókno pokarmowe) – kompleks
heterogennych
substancji
ścian komórkowych
roślin
nie
trawionych
i nie wchłanianych w
przewodzie pokarmowym
człowieka.
Jest to mieszanina substancji o charakterze
polisacharydowym
(
celuloza
,
hemicelulozy
,
pektyny
,
gumy
,
śluzy
) i niepolisacharydowym (
ligniny
). Odgrywa on ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego.
Skład
Dawniej błonnik kojarzono z celulozą, a błonnik surowy stanowiła celuloza i
hemicelulozy
. Następnie wśród zespołu substancji zaliczanych do błonnika zaczęto wymieniać:
W błonniku można wyróżnić składniki rozpuszczalne i nierozpuszczalne w wodzie:
- rozpuszczalne w wodzie:
- pektyny;
- obojętne hemicelulozy;
- gumy (m.in. b – glukany);
- śluzy;
- polisacharydy algowe;
- nierozpuszczalne w wodzie:
- celuloza;
- hemicelulozy ekstrahowane z roztworów kwaśnych;
- lignina.
Właściwości
Na początku błonnik był traktowany jako substancja balastowa, ze względu na małe wykorzystanie przez organizm. Później odkryto w nim nowe właściwości mające korzystny wpływ na organizm, przyczyniające się m.in. do:
- przyspieszenia perystaltyki jelit (wypełnia jelita, pobudza ich ruchy i przyspiesza pasaż treści przez przewód pokarmowy zapobiegając zaparciom - lignina, celuloza);
- rozwoju korzystnych bakterii jelitowych;
- mniejszego wchłaniania
cholesterolu
i
trójglicerydów|
;
- spowolnienia rozkładu węglowodanów;
- spadku stężenia glukozy we krwi;
- zmniejszenia uczucie głodu (pęcznieje w żołądku - głównie
pektyna
i
celuloza
);
- usuwania z organizmu substancji szkodliwych -
toksyn
i
metali ciężkich
;
- wiązania jonów sodu.
Błonnik nie podwyższa wartości energetycznej posiłku. Jedną z jego cech jest zdolność do pęcznienia (polisacharydy i lignina). Spowodowane jest to adsorpcją wody, na którą wpływa rozdrobnienie produktu oraz obróbka cieplna.
Posiada on także zdolność do wymiany kationów, która jest zależna od występowania grup fenolowych (obecnych we frakcji ligninowej) oraz karboksylowych (obecnych we frakcji pektynowej i hemicelulozowej). Największą zdolność przejawia frakcja pektynowa składająca się wyłącznie z kwasów uronowych.
Błonnik posiada również właściwości takie jak: tworzenie żeli, wiązanie kwasów żółciowych i adsorpcja oleju[2].
Źródła błonnika
Źródłem błonnika pokarmowego są m.in.
warzywa
,
owoce
, produkty zbożowe (otręby zbożowe, kasze, naturalne płatki zbożowe, musli, niełuskany ryż, pieczywo razowe i pełnoziarniste) i nasiona roślin strączkowych. Błonnika nie zawierają m.in. mięso,
ryby
, mleko, jaja,
alkohole
,
masło
, oleje i inne produkty tłuszczowe.
Możliwe jest również nabycie suplementów zawierających błonnik, zazwyczaj będących w postaci pigułek lub sypkiej.
Wskazania i przeciwwskazania
Diety bogate w błonnik zalecane są przez lekarzy przy chorobach takich jak m.in.:
otyłość
,
cukrzyca
,
miażdżyca
i
kamica żółciowa
.
Przeciwwskazaniem do stosowania diety wysokobłonnikowej są m.in. stany zapalne żołądka, trzustki, dróg żółciowych i jelit, stany niedoboru białka i składników mineralnych, nieżyty przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy oraz choroby zakaźne.
Dawkowanie
Wg
Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)
dzienne spożycie błonnika powinno wynosić 20-40 g.
Zbyt duże spożycie błonnika pokarmowego powoduje dolegliwości brzuszne takie jak wzdęcia, bóle brzucha (dotyczy to głównie roślin strączkowych) czy
biegunki
(w skrajnych przypadkach może dojść do podrażnienia jelit a nawet ich skrętu) oraz prowadzi do niedożywienia i niedoboru
wapnia
,
żelaza
i
cynku
.
Przypisy
