Na mapach: 51°31'N 7°28'E / 51.517, 7.467

Dortmund
Herb Herb Dortmundu Flaga Dortmundu
Państwo	Niemcy
kraj związkowy	Nadrenia Północna-Westfalia
burmistrz	Ullrich Sierau (SPD)
Powierzchnia	280,4 km²
Położenie	51° 31' N 7° 28' E
Wysokość	50-254 m n.p.m.
Ludność (31 XII 2008) •  liczba ludności •  gęstość	584 412 2085 os./km²
Nr kierunkowy	0231
Kod pocztowy	44001-44388
Tablice rejestracyjne	DO
Podział miasta	12 dzielnic
Położenie na mapie Niemiec Dortmund
Strona internetowa miasta

Sala koncertowa

Dortmund-Mengede

Westfalenstadion (obecnie Signal Iduna Park)

Panorama Dortmundu z 1674

Dortmund [ 'dɔʁtmʊnt ] – miasto na prawach powiatu położone w zachodniej części Niemiec , w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia , w rejencji Arnsberg , w Zagłębiu Ruhry .

Dortmund to znaczący ośrodek przemysłowy. Wydobycie węgla kamiennego, hutnictwo żelaza. Przemysł maszynowy (maszyny górnicze, hutnicze, części okrętowe, elementy mostów), metalowy, elektrotechniczny, elektroniczny, spożywczy (największy były ośrodek produkcji piwa w Europie po Monachium – 6 browarów, w tym Union, Brinkhoff´s, Kronen i DAB).

Centrum finansowo-handlowe, z licznymi bankami, towarzystwami ubezpieczeniowymi, firmami handlowymi, giełdami i hurtowniami. Także ważny węzeł kolejowy i drogowy.

Jest siedzibą licznych szkół wyższych, w tym uniwersytetu założonego w 1966 roku, instytutów naukowo badawczych: Maksa Plancka , Spektrochemii i Spektroanalizy, Socjologii, Rozwoju Przestrzennego Miast, a także urzędów – Bezpieczeństwa Pracy i Archiwum Gospodarczego Westfalii.

Historia

Dortmund znany jest od IX w. miasto zostało po raz pierwszy wspomniane 880 i 885 w dokumentach urzędowych pod nazwą Throtmanni. Była to wówczas niewielka osada karolińska. W 1152 Dortmund występuje pod nazwą Tremonia, a w 1222 r. Dortmunde. W 1152 cesarz Fryderyk Barbarossa przybył do tego regionu i odbudował miejscowość, która została zniszczone w przez. Na dwa lata Dortmund był rezydencją Barbarossy. Na kolejne lata przypada rozwój miasta, Dortmund z niewielkiej miejscowości stał się jednym z najbardziej wpływowych miast na terenie cesarstwa. W wieku XIII Dortmund stał się członkiem Ligi Hanzeatyckiej . W 1220 stał się Wolnym Miastem Rzeszy - jedynie był podporządkowany bezpośrednio cesarzowi. Po 1320 , zamożne miasto handlowe znane jest w dokumentach pisanych jako "Dorpmunde". Od połowy XIV Dortmund był siedzibą związku kupców Westfalii. Wojna trzydziestoletnia spowodowała upadek jego gospodarki.

Położony w Dolnej Nadrenii - Westfalii Dortmund posiadał status wolnego miasta aż do 1802 , kiedy stał się eksklawą księstwa Orange-Nassau. W 1806 stał się częścią Wielkiego Księstwa Berg. Po klęsce Napoleona w 1815 podczas wojen napoleońskich, Dortmund wszedł w skład pruskiej prowincji Westfalii . W dobie industrializacji , Dortmund stał się wielkim centrum górnictwa, hutnictwa, oraz produkcji piwa.

W czasie rządów nazistów, ofiarą terroru padli pacjenci Szpitala Aplerbeck (przede wszystkim umysłowo chorzy oraz starzy) których przeniesiono do Hadamar gdzie zostali zagazowani. Była to część akcji T4 (Aktion T4). Ponadto 229 dzieci zostało zabitych w "Wydziale specjalistycznym dla Dzieci", który został przeniesiony z Marburga w 1941 roku. Dortmund, wraz z z innymi miastami Zagłębia Ruhry, był celem masowego niszczenia przez alianckie naloty. Około 80% zabudowy legło w gruzach, w tym historyczne centrum.

Po odbudowie i modernizacji miasto stało się ważnym centrum techniki i przemysłu. Jest to również jeden z zielonych miast w Westfalii, znane jest z licznych areałów zieleni i parków których znaczna część powstała na gruzach lub hałdach . Miasto stało się także ośrodkiem sportu, wzniesiono stadion Westfalski. Ponadto od 1973 Dortmund stał się miejscem Dortmundzkich Dni Szachowych , jednego z najważniejszych cyklicznych turniejów międzynarodowych w tej dyscyplinie.

W 2006 stadion Borussii był jednym z miejsc gdzie rozgrywano mecze piłkarskie w ramach mundialu . Prowadzona przez Pawła Janasa reprezentacja Polski przegrała 1:0 z Niemcami .

Zabytki

Budowle sakralne:

• romański warowny św. Piotra, Syburg (1169)
• romańsko-gotycki Mariacki z ok. 1220
• gotycki św. Rajnolda (XIII-XV w.)
• gotycki św. Jana Chrzciciela (XIV-XV w.)
• gotycki św. Piotra (XIV w.)

Budowle świeckie:

• Hohensyburg - ruiny zamku (1150)
• Hörder Burg - wieża odbudowego zamku z XII w.
• Haus Bodelschwingh - zamek z fosą z XIII w.
• Haus Dellwig - zamek z fosą z XIII w.
• Gut Niederhofen - zabudowania dóbr rycerskich z XIII w.
• Haus Rodenberg - zamek z fosą z XIII w.
• Haus Sölde - zabudowania dóbr rycerskich z XIII w.
• Haus Westhusen - zamek z fosą z XIV w.
• Adlerturm ("Orla Baszta") - rekonstrukcja części murów obronnych z XIV w.
• Steinerner Turm ("Kamienna Baszta") - część fortyfikacji z XIV w.
• Haus Steinhausen - częściowo zniszczony zamek z fosą z XV w.
• Haus Wenge - zabudowania dóbr rycerskich z XVI w.
• Torhaus Rombergpark - brama warowna z XVII w. będąca częścią byłego zamku Brünninghausen
• Haus Wischlingen - kaplica z muru pruskiego (1783), pozostałość dóbr rycerskich
• Haus Schulte-Witten - willa rodziny Schulte-Witten (1880)
• Altes Stadthaus (stary budynek Urzędu Miasta) z XIX w.
• budowle fabryczne i osiedla robotnicze z przełomu XIX i XX w.

Muzea i wystawy

• Muzeum "Adlerturm" ("Orla Baszta") - historia miasta
• Muzeum "am Ostwall" - sztuka nowoczesna
• Muzeum Kultury i Sztuki - n.p. 400 złotych monet z IV w.
• Muzeum Historii Naturalnej
• Muzeum Przemysłu "Kopalnia Zollern"
• Muzeum Firmy Hoesch - historia stali w Dortmundzie
• Muzeum Browarnictwa
• Muzeum Samochodów Zabytkowych
• Borusseum - piłka nożna, Borussia Dortmund
• Altes Hafenamt (stary kapitanat portu ) - wystawa "Żegluga i port"
• "DASA" / "Deutsche Arbeitsschutzaustellung" ("Niemiecka Wystawa BHP ")

Inne atrakcje

• kompleks sportowo-wystawowy Westfalenhalle (23 tys. miejsc, hipodrom)
• kasyno
• gmach Filharmonii Westfalii
• Teatr Miejski
• ogrody botaniczne i zoologiczne oraz
• Dortmunder Schachtage - jeden z najsłynniejszych na świecie, corocznie rozgrywany turniej szachowy
• Monkey Town, hala zabaw, znajdująca się na ulicy Burgweg
• Baseny
• kompleks rekreacyjno-sportowy Wischlingenpark
• Westfalenpark

Komunikacja

W mieście znajdują się stacje kolejowe: Dortmund-Barop , Dortmund-Derne , Dortmund-Dorstfeld , Dortmund-Kley , Dortmund-Kruckel , Dortmund-Kurl , Dortmund-Mengede , Dortmund-Wickede , Dortmund Hörde , Dortmund Knappschaftskrankenhaus , Dortmund Möllerbrücke , Dortmund Stadthaus , Dortmund Universität , Dortmund West .

Miasta partnerskie

• Amiens , Francja
• Leeds , Anglia
• Rostów nad Donem , Rosja
• Buffalo , Stany Zjednoczone
• Natanja , Izrael
• Nowy Sad , Serbia
• Xi'an , Chińska Republika Ludowa

Zobacz też

• Borussia Dortmund
• Stara Synagoga w Dortmundzie

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta Dortmund ( niem. )
• Dortmund StadtPanoramen - galeria zdjęć ( niem. )
• Zdjęcia Dortmundu ( niem. )
• Dortmund.pl ( pol. )