Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Śląsk Cieszyński

Śląsk Cieszyński

Śląsk Cieszyński ( cz. Těšínské Slezsko, niem. Teschner Schlesien) - kraina historyczna w Polsce i Republice Czeskiej stanowiąca południowo-wschodnią część Śląska , skupiona wokół miasta Cieszyn i rzeki Olzy . Obejmuje ziemie dawnego Księstwa Cieszyńskiego (przed 1572 r.) i zajmuje obszar ok. 2280 km². Obecnie teren ten zamieszkuje ok. 800 tys. ludzi.

Część literatury traktuje Śląsk Cieszyński i Górny Śląsk jako dwa osobne regiony[1], według innej części literatury Śląsk Cieszyński znajduje się w historycznych i geograficznych granicach Górnego Śląska [2]. Mieszkańcy Śląska Cieszyńskiego cechują się bardzo silnym poczuciem tożsamości regionalnej, dotyczy to zarówno polskiej części tego regionu[3], jak i tzw. Zaolzia[4]. Jedną z cech charakterystycznych tego regionu był wielki rozwój polskiego ruchu narodowego[5].

Spis treści

Terytorium

Śląsk Cieszyński

Granice geograficzne

  • granica południowa: wzdłuż granicy państwowej pomiędzy Polską i Słowacją w rejonie Koniakowa , a następnie na zachód wzdłuż granicy pomiędzy Rep. Czeską i Słowacją aż do źródeł rzeki Ostrawicy ;
  • granica zachodnia: wzdłuż rzeki Ostrawicy aż do jej ujścia do rzeki Odry na terenie miasta Ostrawy ; dalej na północ wzdłuż rzeki Odry aż do ujścia rzeki Olzy w rejonie Bogumina.

Przynależność administracyjna

Mapa Śląska Cieszyńskiego i podział jego terytorium

Pod względem administracyjnym na obszar Śląska Cieszyńskiego składają się:

Geografia fizyczna

Geograficznie w skład Śląska Cieszyńskiego wchodzą: zachodnia część Pogórza Śląskiego (zwana Pogórzem Cieszyńskim), zachodnia część Beskidu Śląskiego (granica biegła wododziałem Wisły i Soły ), wschodnia część Beskidu Śląsko-Morawskiego , północna część Bramy Morawskiej oraz południowo-zachodnia część Kotliny Oświęcimskiej .

Główne rzeki: Olza , Wisła , Ostrawica, Odra, Biała.

Najwyższe szczyty:

Osadnictwo

Sieć osadnicza na Śląsku Cieszyńskim jest nierównomierna. Zasadniczo można wyodrębnić silnie zurbanizowaną, uprzemysłowioną i gęsto zaludnioną część południowo-zachodnią oraz mniej zaludnioną część wschodnią, na którą składają się rejony górskie. W 2001 czeską część Śląska Cieszyńskiego zamieszkiwało ponad 463 tysiące osób[6], zaś polską stronę w 2008 zamieszkiwało ok. od 347 do 350 tysięcy osób[7][8]. Ogólna liczba mieszkańców Śląska Cieszyńskiego szacowana może być więc na ok. 810 do 815 tys., a gęstość zaludnienia na ok. 355 do 360 osób/km². Ponad 65% ludności zamieszkuje miasta.

Główne miasta:

Historia

Herb Piastów cieszyńskich; jednocześnie herb Księstwa Cieszyńskiego za ich panowania

Dzieje do I wojny światowej

Jako organizm kulturowo-społeczny i gospodarczy utrwalił się pod władzą dynastii Habsburgów po przejęciu przez nich w 1653 roku piastowskiego Księstwa Cieszyńskiego, którego historia sięga 1290 roku. Jednym z wyróżników tych ziem w stosunku do Górnego Śląska była dominująca wśród ludności religia protestancka ( luteranizm ) oraz fakt pozostania Śląska Cieszyńskiego przy Austrii po zakończeniu wojen śląskich . W okresie rozbiorów napłynęła tu masowo ludność polska z Galicji , głównie do szybko rozwijającego się Ostrawsko-Karwińskiego Zagłębia Węglowego , które wkrótce urosło do największego tego typu obszaru w Cesarstwie Austriackim.

Polscy działacze narodowi Śląska Cieszyńskiego w XIX wieku

Na Śląsku Cieszyńskim (w tym Zaolziu ) w XIX wieku aktywne były takie osobistości myśli polskiej jak Paweł Stalmach i Andrzej Cinciała (skupieni wokół „Tygodnika Cieszyńskiego”), którzy m.in walczyli o urzędowy język polski. Tutaj także działali: ks. Józef Londzin - redaktor " Gwiazdki Cieszyńskiej ", czasopisma umacniającego świadomość narodową Polaków i walczącego o ich prawa, ks. Ignacy Świeży - współzałożyciel Związku Śląskich Katolików i Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego , Franciszek Michejda - współzałożyciel „Dziennika Cieszyńskiego” oraz redaktor „ Przeglądu Politycznego ”, Jan Michejda – współzałożyciel Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego, oddziału Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" i wielu szkół, Adam Sikora - księgarz i urzędnik, fundator parku w Cieszynie, Jan Kubisz - poeta, autor wiersza "Do Olzy" (lub inaczej: "Płyniesz Olzo") uważanego za hymn Śląska Cieszyńskiego (w szczególności Zaolzia), Jerzy Cienciała - współzałożycielem i pierwszym kierownikiem klubu sportowego "Sokół Wicher" w Wędryni , Adam Cienciała - działacz społeczny, i wielu innych[9].

Dzieje po I wojnie światowej

Po zakończeniu I wojny światowej pretensje do Śląska Cieszyńskiego zgłosiły Polska oraz Czechosłowacja . Pomimo wcześniejszych ustaleń co do podziału tego rejonu wzdłuż granic etnicznych, 23 stycznia 1919 roku wojska czechosłowackie przekroczyły linię demarkacyjną i zaatakowały nieliczne oddziały polskie . Rząd Czechosłowacji tłumaczył swoją akcję koniecznością zapobieżenia przeprowadzeniu wyborów do Sejmu na terenach, o przynależności których decyzja miała dopiero zapaść. Ofensywa zatrzymała się na linii Wisły 31 stycznia , kiedy nastąpiło zawieszenie broni po bitwie pod Skoczowem. 3 lutego 1919 r. zawarto porozumienie, na mocy którego ustalono nową linię demarkacyjną (wzdłuż linii kolei koszycko-bogumińskiej). Ostatnie walki były podjęte przez stronę czeską między 21, a 24 lutego. 25 lutego wojsko polskie wkroczyło do Cieszyna.

Na początku 1920 roku miała miejsce nieudana próba przeprowadzenia plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim. Ostatecznie decyzją Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920 roku podzielono region (i Cieszyn) pomiędzy oba kraje (w przybliżeniu wzdłuż rzeki Olzy). Polska otrzymała ok. 1002 km² (czyli 44%), a Czechosłowacja ok. 1280 km² (tj. 56%). Po stronie czechosłowackiej pozostała duża ilość (ok. 150 tys.) ludności polskiej, stanowiącej wtedy większość na rozległych obszarach tzw. Zaolzia .

W październiku 1938 roku wojska polskie zajęły większość terenów czechosłowackiego Śląska Cieszyńskiego ( Zaolzie ). W 1945 roku przywrócono granicę sprzed 1938, choć obszar ten pozostawał spornym. Dopiero w 1958 roku Polska i Czechosłowacja podpisały porozumienie zatwierdzające granicę ustaloną w 1920 r. Po podziale Czechosłowacji w 1993 roku Zaolzie znalazło się w granicach Republiki Czeskiej .

Dzieje współczesne

22 kwietnia 1998 powstał Euroregion Śląsk Cieszyński , jednak jego obszar nie pokrywa się z historycznymi ziemiami Śląska Cieszyńskiego, gdyż włączono do niego Jastrzębie-Zdrój , a część terenów należy do Euroregionu Beskidy .

21 grudnia 2007 roku, wraz z wejściem Polski, Republiki Czeskiej i Słowacji do Układu z Schengen , na granicach tych trzech państw zniesiona została kontrola graniczna.

Przypisy

  1. P. Dobrowolski, Ugrupowania i kierunki separatystycze na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem, Warszawa - Kraków 1972, s. 27; K. Popiołek, Śląskie dzieje, Katowice 1976, s. 209.
  2. R. Pysiewicz-Jędrusik, A. Pustelnik, B. Konopska, Granice Śląska, Wrocław 1998,
  3. G. Pawelska-Skrzypek, B. Domański, Zróżnicowania przestrzenne postrzegania własnego regionu przez mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, "Studia Etnologiczne i Antropologiczne", t. 1, Katowice 1997, s. 51.
  4. U. Kaczmarek, Tożsamość regionalna mieszkańców Zaolzia, "Studia Etnologiczne i Antropologiczne", t. 1, Katowice 1997, s. 27.
  5. M. Bogus, Kotulowie i ich działania oświatowe na Śląsku Cieszyńskim w XIX i XX wieku, Ostrava 2006, s. 7.
  6. 6,0 6,1 6,2 Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869 - 2005 - 1. díl ( cz. ). 20 sierpnia 2008. [dostęp 2010-09-03].
  7. Główny Urząd Statystyczny : Rocznik Demograficzny 2009 . 9 listopada 2009. [dostęp 2010-09-03].
  8. 8,0 8,1 Rada Miejska w Bielsku-Białej: Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Bielsku-Białej na lata 2007-2013 . 21 grudnia 2007. [dostęp 25 października 2008].
  9. Bibliografia: Jan Drabina , Górny Śląsk, Wrocław 2002, s. 114-120

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Śląsk Cieszyński":

Mieszko II Lambert ...

1679 ...

Rekatolicyzacja ...

Sedmídolí ...

Kowary ...

Jagniątków ...

Jakuszyce ...

Kosynierzy ...

1457 ...

Habsburgowie ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Śląsk Cieszyński":

208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 9) ...

208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 10) ...

208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie