Kalifornijski omułek przyczepiony do skały za pomocą bisioru

Omułek jadalny (Miesmuscheln Mytilus)

Racicznica zmienna (Dreissena Polymorpha)

Bisior (starorus. biser - naszyjnik z pereł) – wiązka jedwabistych nici powstająca z szybko krzepnącej wydzieliny niektórych, głównie morskich małżów ( omułek , szołdra) lub rzadko słodkowodnych ( racicznica ). Wśród gatunków występujących w Polsce bisior wytwarzają racicznica zmienna oraz omułek jadalny .

Nici te powstają z wydzieliny gruczołu bisiorowego, leżącego u nasady nogi małża i służą do przytwierdzania się małża do podłoża. Osiągają długość do 6 cm . U niektórych gatunków małży służą także do sklejania materiałów gniazda. Bisior nie zrasta się z nabłonkiem małża - jest przytrzymywany mięśniem nogi i w każdej chwili może być porzucony.

Jedwab morski

W starożytności i w średniowieczu wyrabiano z bisioru bardzo cienkie i lśniące tkaniny określane jako jedwab morski lub oceaniczny , po włosku "tarantine" (od miejscowości Tarent , gdzie bisior był produkowany); były one prawdopodobnie najdroższą tkaniną starożytności. Powstawał z nici pozyskiwanych głównie z dużego, bo dorastającego do 60-90 cm długości, małża Pinna nobilis L. ( pol. przyszynka szlachetna) z Morza Śródziemnego .

Zalety bisioru sławił już w starożytności Herodot , również XIX -wieczni egiptolodzy na podstawie swych odkryć potwierdzili znajomość jedwabiu morskiego w dawnym Egipcie . Jednym z nich był John Gardner, który pokusił się o obliczenie gęstości bisiorowych nitek w odnalezionych fragmentach tkanin - w jednym calu materiału (25,4 mm ) miały się znajdować 152 nitki bisiorowe, co dowodziło ich niebywałej delikatności^[]. Głównym ośrodkiem produkcji bisioru był Tarent we Włoszech , a także Korsyka , Sardynia i Sycylia .

Jedwab morski był bardzo ceniony ze względu na swoją rzadkość i złocisty połysk. Był niebywale drogi, ponieważ produkowano go ręcznie, a zdobycie nici bisiorowych nie było proste. Aby uzyskać 200-300 gramów tej przędzy , trzeba było zanurkować po ok. 1000 sztuk małży (jeden małż wytwarza zaledwie 1-2 gramy surowej nici)^[]. Przyczyniło się to też do przetrzebienia siedlisk Pinna nobilis L..

W wieku XVIII modna była bisiorowa galanteria ( pończochy , apaszki , rękawiczki ) - zachwycano się jej lekkością: poskładaną parę rękawiczek dało się zmieścić w skorupce włoskiego orzecha . Słynny całun z Manoppello powstał na kawałku tkaniny z bisioru.

W dzisiejszych czasach morski jedwab produkowany jest tylko na wyspie Sant Antioco koło Sardynii. Mieszka tam jedyna na świecie kobieta, która potrafi wytwarzać tkaniny bisiorowe - Chiara Vigo^[]. Jej przodkami mają być Chaldejczycy i Fenicjanie , ludy, u których umiejętność wytwarzania morskiego jedwabiu przekazywano sobie z pokolenia na pokolenie od tysięcy lat. Bisior produkowany obecnie używany jest głównie do naprawy muzealnych eksponatów wykonanych z tarantine.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• małż Pinna nobilis na fotografii
• History of Byssus Cloth ( ang. )
• 3sat: Seidenspinnerin als Messinstrument ( niem. )