Bitwa o Sumatrę II wojna światowa , wojna na Pacyfiku
Zniszczony port w Oosthaven
Data	6 lutego - 29 marca 1942
Miejsce	Sumatra
Przyczyna	japońskie roszczenia terytorialne
Wynik	zwycięstwo Japończyków
Terytorium	Holenderskie Indie Wschodnie [1]
Strony konfliktu   Holandia   Wielka Brytania   Australia   Stany Zjednoczone   Japonia Dowódcy John Blogg George Gosenson Jisaburō Ozawa Siły nieznane nieznane Straty 2000 pojmanych nieznane

Bitwa o Sumatrę – bitwa lotniczo-morsko-lądowa, stoczona w dniach 6 lutego – 29 marca 1942 r. pomiędzy wojskami japońskimi a amerykańsko-brytyjsko-australijsko-holenderskimi, na Sumatrze , zakończona zwycięstwem Japończyków.

Sytuacja na froncie i siły aliantów

Zdobycie przez Japończyków Manado na Celebesie oraz Balikpapanu stworzyło korzystne warunki dla prowadzenia dalszych operacji. W zasięgu lotnictwa japońskiego znalazł się Rabaul na Nowej Brytanii , Ambon – wyspa w archipelagu Moluków – oraz wyspa Timor (częściowo należąca do Holandii , a częściowo do Portugalii ).

Brytyjczycy brali pod uwagę możliwość upadku Celebesu , dlatego już 16 grudnia 1941 r. marszałek Brookes-Popham uzgodnił z Holendrami wspólne operacje powietrzne w tym rejonie. Holendrzy udostępnili lotniska na Sumatrze i Jawie . Przygotowaniem baz lotniczych kierował wicemarszałek Convay Pulford.

Gdy oddziały japońskie doszły do cieśniny Johor, zagrażając bezpośrednio Singapurowi, wydano rozkaz ewakuacji lotnictwa. Na lotniska w Palembangu skierowano 6 dywizjonów angielskich i australijskich. W rejonie Palembangu znajdowały się dwa lotniska – P1 i P2. Lotnisko oznaczone jako P1 było lotniskiem cywilnym i znajdowało się w złym stanie technicznym. Z Palembangu na południe biegła strategiczna linia kolejowa do portu Oosthaven (obecnie Bandar Lampung) leżącego nad Cieśniną Sundajską . Opanowanie tych miast oznaczało praktycznie wyeliminowanie z dalszych działań oddziałów znajdujących się na Jawie oraz uzyskanie bezpiecznego przejścia na Ocean Indyjski .

Obrona lotniska P1 i P2 składała się ze 150 żołnierzy, 2 improwizowanych samochodów pancernych oraz 2 plutonów ciężkich karabinów maszynowych, które stanowiły obronę przeciwlotniczą. Od połowy stycznia sukcesywnie na lotniska zaczęły przybywać oddziały RAF oraz RAAF . Początkowo ich liczba wynosiła 1750 żołnierzy, aby ostatecznie osiągnąć liczbę 2500. Na Sumatrze stacjonowało 8 dywizjonów myśliwskich i 2 rozpoznawcze. Obrona lądowa miała zostać skoncentrowana na linii rzeki Mausi.

Wojskami holenderskimi (Koninklijk Nederlands Indisch Leger – KNIL, Królewska Armia Indii Holenderskich) na Sumatrze dowodził gen. Roelof T. Overakker. Oddziały lądowe podzielone były na Grupę Zachodniej Sumatry i Tapaneli pod dowództwem płk. J.H.M. Blogga oraz Grupę Północnej Sumatry płk. G.F.V. Gosensona. Płk. Blogg dysponował 2 batalionami piechoty, które stacjonowały w Fort de Kock oraz Sibolga, kompanią ochotniczą, która stacjonowała w Padangu, oraz baterią artylerii polowej. Siły płk. Gosensona składały się także z 2 batalionów piechoty rozlokowanych w Medanie oraz Pematangsiantarze, kompanii żandarmerii, 2 kompanii ochotniczych (Medan), 2 mieszanych baterii artylerii (polowa i przeciwlotnicza) oraz baterii artylerii obrony wybrzeża.

Dużym problemem dla obrońców był brak lotnisk w zachodniej części wyspy. Lotnisko cywilne w Medanie znajdowało się w przebudowie i nie nadawało się do eksploatacji, w grudniu rozpoczęto budowę lotniska na wyspie Padang w cieśninie Malakka, nie zostało ono jednak oddane jeszcze do użytku. Pozostały zatem dwa lotniska P1 i P2. Obrona przeciwlotnicza obu lotnisk była raczej symboliczna. Początkowo składał się z 6 armat Bofors kalibru 40 mm i 6 ciężkich karabinów maszynowych, jednak w końcu stycznia dwa działony Boforsów przesunięto do obrony rafinerii w rejonie Palembangu.

Bitwa

Holenderski tankowiec "Manvantara", zatopiony 13 lutego 1942 r. przez lotnictwo japońskie w Cieśninie Bangka

6 lutego o godz. 11:00 nastąpił pierwszy japoński nalot na lotnisko P1. Rozpoczęła się walka o Sumatrę. Przez następne dni Japończycy kontynuowali naloty, natomiast 13 lutego samolot rozpoznawczy zameldował o wykryciu dużego konwoju morskiego na północ od wyspy Bangka. Stało się jasne, że zbliża się flota inwazyjna.

Rankiem 14 lutego z lotniska P1 zostały poderwane w trybie alarmowym wszystkie sprawne samoloty Hurricane , które skierowały się na północ w celu przechwycenia dużej formacji powietrznej wroga. Wkrótce nad lotniskiem pojawiły się samoloty japońskie, które rozpoczęły nalot. Co gorsze Japończycy rozpoczęli także desant spadochroniarzy. W rejonie lotniska desantowano 260 spadochroniarzy z 1. Pułku Spadochronowego pod dowództwem płk. Sei'ichi Kume.

Siły brytyjskie liczyły 150 żołnierzy. Na wiadomość o desancie Holendrzy skierowali w rejon lotniska dodatkowo 110 żołnierzy, którzy wcześniej ochraniali rafinerię w rejonie Palembangu. Japończycy zaatakowali lotnisko, atak został odparty, jednak P1 nie mogło przyjąć powracających z walki samolotów, gdyż znajdowało się pod ciągłym ostrzałem. Wobec tego wszystkie samoloty zostały skierowane na P2.

Następnego ranka 100 japońskich spadochroniarzy wylądowało na terenie rafinerii. W trakcie całodniowych walk rafineria została zdobyta, a Holendrom nie udało się zniszczyć szybów w Pladjoe i Sugei Gerong. Gdy próbowano wysłać posiłki w rejon walk, okazało się, że droga pomiędzy lotniskiem P1 a Palembangiem i rafinerią jest pod kontrolą japońskich spadochroniarzy. Oznaczało to, że siły brytyjskie broniące lotniska zostały odcięte. Równocześnie wszystkie ataki japońskie na lotnisko załamywały się w silnym ogniu Brytyjczyków. Opór brytyjski malał jednak wraz z wyczerpywaniem się zapasów amunicji. 15 lutego spadochroniarze zajęli opuszczone lotnisko, a następnie wkroczyli do Palembangu. Japończycy do desantu na Sumatrę skierowali 229. pp z 38. DP oraz 1. batalion z 230. pp. Zespol desantowy składał się z 14 transportowców, krążownika Sendai oraz 4 niszczycieli. Zespołem dowodził adm. Jisaburō Ozawa . Siły osłonowe składały się z lotniskowca Ryūjō , krążownika Chōkai oraz 3 niszczycieli. Główne siły desantowe (229. pp) miały być desantowane w rejonie Palembangu, natomiast batalion z 230. pp miały zająć wyspę Bangka.

12 lutego na wodach cieśniny Bangka oraz przy południowo-zachodnim wybrzeżu wysp została dostrzeżona flota inwazyjna. Meldunki, jakie otrzymał gen. Overakker, jednoznacznie sugerowały możliwość desantu. Holenderski dowódca natychmiast wydał rozkaz nakazujący zniszczenie w ciągu godziny wszystkich instalacji służących do wydobywania ropy naftowej. Rozpoczęto także przygotowania do ewakuacji. Wszystkie jednostki miały się ewakuować do Oosthaven. Po zakończeniu ewakuacji z Palembangu saperzy mieli zniszczyć linię kolejową biegnącą do portu. Należy zaznaczyć, że ewakuacja została uzgodniona z gen. Wavellem wieczorem 15 lutego.

Przygotowaniami do zniszczenia portu Oosthaven kierował dowódca saperów I Korpusu Australijskiego. Zanim doszło do wydania rozkazu o ewakuacji, jednostki australijskie, które znajdowały się na Sumatrze, miały zlikwidować desant w rejonie lotniska P1. Na front skierowano 2 bataliony z australijskiej 7. DP. Gdy rano Australijczycy dotarli w rejon walk, okazało się, że wojska holenderskie opuściły ten obszar, co więcej, jedyna droga do Oosthaven była zablokowana przez uchodźców. Gen. Wavell nakazał brygadierowi Steele'owi wszystkimi możliwymi siłami doprowadzić do ewakuacji wojsk brytyjskich i australijskich.

Lekki czołg 3. Pułku Huzarów jest wyładowywany na Sumatrze , 14 lutego 1942 r.

Problemy z komunikowaniem się pomiędzy poszczególnymi dowództwami doprowadziły do sytuacji kuriozalnej. 14 lutego do Oosthaven przybyły transportowce, na których znajdował się 3. Pułk Huzarów mających wesprzeć obronę Sumatry. Gdy zakończono wyładunek rankiem 15 lutego, huzarzy ponownie musieli się zaokrętować na transportowce i wrócić na Jawę.

16 lutego do Oosthaven przedostał się holenderski oficer, który poinformował brygadiera Steele'a, że Japończycy zdobyli Palembang , Menggalę oraz zbliżają się do Mandat, gdzie znajdowały się oddziały brytyjskie. Rozpoczęto ewakuację. Do 20 lutego zdołano ewakuować 2500 ludzi personelu RAF-u, 1890 żołnierzy piechoty, 700 Holendrów i 1000 cywilów, którzy uciekali przed Japończykami.

Szybkie zajęcie północno-zachodniego wybrzeża Sumatry sprawiło, że kilkanaście statków z Singapuru dostało się do japońskiej niewoli. Taki los spotkał statek, na którym ewakuowano australijski personel szpitala polowego, liczący 64 osoby. 14 lutego statek wszedł do portu w Muntok na wyspie Bangka, który zajęty był przez Japończyków. Pielęgniarki i lekarz Marton Drummond zostali rozstrzelani. Egzekucję przeżyła jedynie siostra Vivian Bullwin, która została pojmana i osadzona w obozie. 20 lutego gen. Wavell uznał, że Sumatra jest ostatecznie stracona. 24 lutego Japończycy zdobyli miasto Gelumbang odległe tylko 15 km od Palembangu.

Równocześnie z działaniami w okolicach Palembangu Japończycy prowadzili działania w północnej Sumatrze. Głównym ich celem była wyspa Sabang oraz miasta Kutaradja (obecnie Banda Aceh), Langa oraz Pangkalanbrandan i Penang. Do zajęcia tych obszarów wyznaczono zespoł kmdr. Kobayashi oraz silny zespół morski (5., 11. i 20. Dywizjony Niszczycieli oraz 7. Dywizjon Krążowników). Siły desantowe składały się z marynarzy. 12 lutego Japończycy wyładowali na wyspie Sabang w rejonie zatoki Balang. Dowódca holenderski płk. G.F.V. Gosenson miał do swojej dyspozycji tylko 8 policjantów. Port Penang został zajęty bez oporu Holendrów. 29 marca głównodowodzący wojskami KNIL na Sumatrze gen. Overakker podpisał kapitulację. Do japońskiej niewoli dostało się 2000 żołnierzy holenderskich.

Przypisy

Bibliografia