Bitwa na Morzu Koralowym to bitwa powietrzno-morska stoczona podczas
II wojny światowej
, w dniach
7
-
8 maja
1942
pomiędzy flotą
amerykańską
a
japońską
, na
Morzu Koralowym
, na północny wschód od
Australii
. Była to pierwsza
bitwa morska
, w której po obu stronach główną rolę odegrały
lotniskowce
, a uderzenia były wykonywane wyłącznie przez lotnictwo pokładowe, bez kontaktu okrętów między sobą.
Podłoże
Schemat bitwy (czerwone linie - siły japońskie, niebieskie - amerykańskie)
Po zdobyciu szeregu wysp i
archipelagów
w początkowej fazie działań II wojny światowej na
Pacyfiku
, w tym bazy morskiej
Rabaul
na
Nowej Brytanii
23 stycznia 1942,
japońskie
dowództwo postanowiło opanować bazę
Port Moresby
na południowym wybrzeżu
Nowej Gwinei
. Baza ta stanowiła ostatni krok na drodze do
Australii
i jej opanowanie pozwoliłoby następnie zagrozić Australii. Operacja uzyskała kryptonim MO. Łącznie z Port Moresby miała być opanowana mała wysepka
Tulagi
u brzegu wyspy Florida w archipelagu
Wysp Salomona
w celu założenia na niej bazy
wodnosamolotów
.
Zespół operacyjny przeznaczony do tych zadań dowodzony był przez admirała Shigeyoshi Inouye - dowódcę 4. Floty i obejmował:
- grupę inwazyjną Port Moresby, dowodzoną przez kontradmirała Sadamichi Kajioka na lekkim krążowniku "
Yubari
": 11 transportowców wojska w eskorcie 6
niszczycieli
, 1 dużego stawiacza min, 1 trałowca oraz 4 mniejszych jednostek; konieczny zapas paliwa zabezpieczały 2 zbiornikowce, a zabezpieczenie techniczne zapewniał okręt warsztatowy;
- grupę inwazyjną na Tulagi pod dwództwem kontradmirała Kiyohide Shima, obejmującą tylko jeden transportowiec z wojskiem, zaś bezpośrednią osłonę i wsparcie artyleryjskie desantu stanowiły 2 niszczyciele, 2 duże stawiacze min oraz 7 mniejszych okrętów,
- grupę wsparcia pod dowództwem kontradmirała Kuninori Marumo, mającą założyć bazę wodnosamolotów na
Luizjadach
, a składającą się z 2 okrętów macierzystych wodnosamolotów, 2 lekkich krążowników oraz 3 mniejszych jednostek,
- siły osłony: lekki
lotniskowiec
"
Shoho
" z 30 samolotami na pokładzie, 4
ciężkie krążowniki
"
Aoba
", "
Kako
", "Kinugasa" i "
Furutaka
" oraz 1 niszczyciel, dowodzone przez kontradmirała Aritomo Gotō,
- zespół uderzeniowy: 2 duże lotniskowce "
Shokaku
" i "
Zuikaku
", 2 ciężkie krążowniki "Myōkō" i "Haguro", 6 niszczycieli oraz towarzyszący im zbiornikowiec "Toho Maru", dowodzone przez wiceadmirała Takeo Takagi,
- 6
okrętów podwodnych
.
Siły osłony miały zapewniać bezpośrednią osłonę zespołowi inwazyjnemu Moresby, a zadaniem zespołu uderzeniowego było zniszczenie ewentualnie wykrytych amerykańskich lotniskowców.
W kwietniu Japończycy zajęli ważniejsze miejscowości na północnym wybrzeżu Nowej Gwinei. W tym czasie, alianci przewidywali możliwość ataku japońskiego na Port Moresby, opierając się częściowo na danych wywiadu. Udało im się także ocenić liczebność sił przeciwnika. Na wody
Morza Koralowego
, rozciągającego się pomiędzy wschodnim wybrzeżem Australii, południowym wybrzeżem
Nowej Gwinei
oraz łańcuchem archipelagów, w tym Wyspami Salomona i
Nowymi Hebrydami
, skierowano okręty amerykańskie które utworzyły zespół operacyjny Task Force 17. Jego trzon stanowiły dwa duże lotniskowce
USS "Yorktown"
i
USS "Lexington"
, 5 ciężkich krążowników amerykańskich (USS "Menneapolis", USS "New Orleans", USS "Astoria", USS "Chester" i USS "Portland") oraz 9 niszczycieli. Dowódcą zespołu został kontradmirał
Frank Jack Fletcher
na
okręcie flagowym
"Yorktown". Do jego wsparcia wyznaczono zespół floty australijskiej pod wodzą kontradmirała J. C. Crace'a, w skład którego wchodziły 2 ciężkie krążowniki australijskie "Australia" i "Canberra", ciężki krążownik amerykański USS "Chicago", lekki krążownik australijski "Hobart" oraz 2 niszczyciele.
W dniu 3 maja Japończycy zajęli wysepkę Tulagi na Wyspach Salomona, położoną u północnych brzegów
Guadalcanalu
. Dowiedziawszy się o tym, admirał Fletcher przypuścił 4 maja atak samolotów z "Yorktowna" na siły inwazyjne przy Tulagi. Zakończył się on, poniżej oczekiwań, jedynie zatopieniem starego niszczyciela "Kikuzuki" i uszkodzeniem kilku małych jednostek.
5 i 6 maja amerykański zespół manewrował na Morzu Koralowym na południe od Wysp Salomona, oczekując japońskiego zespołu inwazyjnego, który płynął z
Rabaulu
na południe, zamierzając opłynąć Nową Gwineę od wschodu przez archipelag
Luizjadów
. Tymczasem, japoński zespół uderzeniowy, na wieść o obecności amerykańskiej floty, płynął na południe z bazy
Truk
na
Karolinach
w kierunku Morza Koralowego. 6 maja znalazł się na Morzu Koralowym, na południe od Wysp Salomona. Oba zespoły wiedziały o swoim istnieniu, ale nie znały swojej pozycji.
Pierwsze uderzenia - 7 maja
Japońskie bombowce nurkujące
D3A "Val"
kierują się w stronę amerykańskich lotniskowców, 7 maja 1942 r.
7 maja rano amerykański
samolot rozpoznawczy
odkrył japońskie siły osłony zespołu inwazyjnego, zbliżające się do Luizjadów, jednakże omylił się biorąc je za siły główne. Wkrótce wysłano przeciw nim 91 samolotów z obu amerykańskich lotniskowców. Ku rozczarowaniu Amerykanów, zespół okazał się być jedynie małym lotniskowcem "
Shoho
", który został szybko zatopiony z większością załogi (638 ludźmi), otrzymując aż 7 trafień
torpedami
i 16
bombami
, przy stracie jedynie 3 amerykańskich samolotów. Spowodowało to jednak zawrócenie zespołu desantowego i odłożenie japońskich planów inwazji Port Moresby.
Równocześnie, 7 maja rano japoński samolot rozpoznawczy popełnił podobną pomyłkę, biorąc duży
tankowiec
USS "Neosho", odłączony od zespołu TF 17 w eskorcie niszczyciela USS "Sims", za lotniskowiec. Japońskie samoloty zespołu uderzeniowego, wysłane przeciwko nim, zatopiły niszczyciel i ciężko uszkodziły zbiornikowiec, który ostatecznie 11 maja został opuszczony przez załogę i zatonął. Wieczorem, w trudnych warunkach atmosferycznych, dwie eskadry - 27 japońskich samolotów z doświadczonymi załogami pod dowództwem kapitana Takahashi, wysłano na poszukiwanie amerykańskich lotniskowców, lecz lotnicy nie odnaleźli ich, wyrzucając uzbrojenie do morza. Dopiero podczas powrotu, Japończycy odnaleźli przypadkiem amerykańskie lotniskowce, lecz wzięli je omyłkowo w ciemności za własne. Po omyłkowej próbie podejścia do lądowania, wysłane w pogoń amerykańskie myśliwce zestrzeliły 9 samolotów, dalsze 13 rozbiło się już podczas nocnego lądowania na własnych lotniskowcach.
Bitwa sił głównych - 8 maja
Shōkaku manewruje pod bombami zrzucanymi przez amerykańskie bombowce, zdjęcie zrobione z amerykańskiego samolotu
8 maja rano obie strony wysłały samoloty rozpoznawcze, które odnalazły główne siły przeciwników, oddalone o ok. 175
mil
. Praktycznie o tej samej porze, ok. godziny 9.15 wystartowały w przeciwnych kierunkach 84 samoloty amerykańskie i 69 japońskich. W skład obu zespołów wchodziły w większości
bombowce nurkujące
, poza tym
samoloty torpedowe
i
myśliwce
. Amerykański zespół składał się z bombowców nurkujących
SBD Dauntless
, samolotów torpedowych
TBD Devastator
i myśliwców
F4F-3 Wildcat
, japoński - z bombowców nurkujących
Aichi D3A 'Val'
, samolotów torpedowych
Nakajima B5N 'Kate'
i myśliwców
Mitsubishi A6M2 'Zero'
.
Między godziną 11 a 12 amerykańskie bombowce nurkujące uszkodziły poważnie 3 bombami lotniskowiec "Shokaku", natomiast torpedy okazały się nieskuteczne z uwagi na zrzut ze zbyt dużej odległości (pilot bombowca z "Lexingtona" zginął podczas ataku, prawdopodobnie celowo zrzucając bombę ze zbyt małej wysokości dla pewności trafienia). Na lotniskowcu zginęło 109 osób, 114 odniosło rany. W ataku na "Zuikaku" przeszkodziły chmury, pod którymi się skrył.
Również po godzinie 11 zaczął się japoński atak. Amerykańskie myśliwce i użyte z konieczności w tej roli bombowce Dauntless oraz artyleria przeciwotnicza zestrzeliły kilka japońskich samolotów, w tym prowadzącego atak kapitana Takahashi, lecz nie były w stanie odeprzeć ataku.
USS "Yorktown"
został trafiony w pokład jedną bombą, która przebiła cztery pokłady i zabiła lub zraniła 66 ludzi, natomiast udało mu się uniknąć kilku innych oraz wymanewrować rzucone torpedy. Bliskie wybuchy bomb uszkodziły jednak nieco kadłub. Starszy i większy
USS "Lexington"
, o mniejszych możliwościach manewrowych, został trafiony dwiema torpedami i kilkoma bombami, po czym ogarnął go pożar. Po godzinie 17 został opuszczony przez załogę, a następnie płonący okręt został dobity torpedami amerykańskiego niszczyciela USS "Phelps" ok. godziny 20. Zginęło na nim 216 ludzi spośród załogi.
USS "Lexington" po opuszczeniu przez załogę
Oba zespoły następnie wycofały się z Morza Koralowego, na którym pozostał wydzielony jeszcze 7 maja rano zespół trzech alianckich ciężkich krążowników admirała Johna Crace, pilnujący przejścia przez
Luizjady
w kierunku Port Moresby. 9 maja ocalałe lotniskowce obu stron próbowały jeszcze zlokalizować przeciwnika, ale bezskutecznie.
Podsumowanie
Porównanie strat obu stron wskazywało na niewielkie zwycięstwo Japończyków, którzy zatopili duży lotniskowiec, a także duży zbiornikowiec floty i niszczyciel, tracąc jeden lekki lotniskowiec. Jednakże, wynik bitwy nie był jednoznaczny. Przede wszystkim, na skutek bitwy na Morzu Koralowym Japończycy zostali zmuszeni do poniechania zamiaru inwazji morskiej Port Moresby. Po raz pierwszy też aliantom udało się powstrzymać niepokonany dotychczas pochód Japończyków, zadając im przy tym straty i topiąc pierwszy lotniskowiec. Co okazało się istotne, lotniskowiec "Shokaku" na skutek poważnego uszkodzenia i "Zuikaku" na skutek braków w samolotach i personelu latającym, nie wzięły udziału w kolejnej bitwie -
o Midway
4-6 czerwca 1942, zakończonej klęską Japonii i uznawanej za punkt przełomowy w wojnie na Pacyfiku. Z drugiej strony, uszkodzony USS "Yorktown" został dzięki wielkiemu wysiłkowi ekip remontowych pospiesznie wyremontowany w
Pearl Harbor
na czas, żeby wziąć udział w bitwie o Midway. Co jest również istotne, Japończycy utracili w bitwie pewną liczbę samolotów z wyszkolonymi załogami, które szczególnie trudno było uzupełnić.
Należy jeszcze wspomnieć, że podjęta później od lipca 1942 próba opanowania Port Moresby od strony lądu, trudno dostępnym szlakiem Kokoda z północnego wybrzeża Nowej Gwinei, nie powiodła się i została odparta w ciężkich walkach przez wojska australijskie i amerykańskie do stycznia
1943
.
Bibliografia
