| Biblia Gdańska |
|---|
Strona tytułowa Biblii Gdańskiej |
| Pełna nazwa | Biblia Święta to jest Księgi Starego y Nowego Przymierza z Żydowskiego y Greckiego Języka na Polski pilnie y wiernie przetłumaczone. |
| Skrót(y) | BG |
|
Kanon
|
Protestancki
|
| Język |
Polski
|
| Opublikowanie kompletnego przekładu |
1632
(rewizje w latach
1738
i
1881
) |
| Źródła przekładu | Tekst Masorecki (
ST
), Textus Receptus (
NT
) |
| Rodzaj tłumaczenia | Dosłowne |
| Wersje zrewidowane |
Nowa Biblia Gdańska
|
| Przynależność religijna |
Protestantyzm
|
| Wersja online |
http://www.bibliagdanska.pl/
|
|
Księga Rodzaju (1 Mojżeszowa) 1:1-3
|
| Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię. A ziemia była niekształtowna i próżna, i ciemność była nad przepaścią, a Duch Boży unaszał się nad wodami. I rzekł Bóg: Niech będzie światłość; i stała się światłość. |
|
Ewangelia Jana 3:16
|
| Albowiem tak Bóg umiłował świat, że Syna swego jednorodzonego dał, aby każdy, kto weń wierzy, nie zginął, ale miał żywot wieczny. |
Biblia Gdańska – przekład
Biblii
na
język polski
z roku
1632
dokonany wspólnie przez
braci czeskich
i
kalwinistów
. Jedno z najpopularniejszych polskich tłumaczeń
protestanckich
.
Historia
Starania
zborów
protestanckich o nowe po
Biblii Brzeskiej
wydanie trwały ponad ćwierć wieku. W
1600
r., na synodzie w
Ożarowie
powierzono to dzieło Marcinowi Janickiemu,
pastorowi
zboru
reformowanego
w Secyminie (sandomierskie). Na synodzie w
Baranowie
w
1604
r. polecono
Danielowi Mikołajewskiemu
, seniorowi zborów
kujawskich
i Janowi Turnowskiemu, seniorowi
Jednoty czeskiej
w
Wielkopolsce
, aby tłumaczenie Janickiego porównali z Biblią Brzeską, czeską Kralicką (
1579
-
1593
), francuską, łacińską Pagninusa i
Wulgatą
. Mimo starań Biblia Janickiego nigdy nie została wydana. Nie wiadomo także, co się stało z jego rękopisem. Mikołajewski zajął się rewizją Biblii Brzeskiej z polecenia różnych synodów. Owoc tego współdziałania kalwinistów i braci czeskich, stanowi drugie (po Biblii Brzeskiej) tłumaczenie Biblii
Kościołów ewangelickich
. Ukazała się ona drukiem
18 listopada
1632
r. w drukarni
Hünefelda
w
Gdańsku
(stąd przyjęta później nazwa). Została ona następnie zaakceptowana przez polskich luteranów.
Biblia Gdańska przeszła dwie ważne rewizje (nazwy od miejsc wydań):
Królewiecką
w
1738
r. i
Warszawską
w
1881
r. (rewizja
Nowego Testamentu
).
Poprawna językowo pozostawała przez ponad trzysta lat Biblią polskich
protestantów
.
Znaczenie
Biblia Gdańska, w całej swej karierze, miała dla protestantów takie znaczenie jak dla katolików
Biblia Jakuba Wujka
. Z tego też powodu do
XX wieku
włącznie wydano ją ponad 20 razy. W
1660
roku w
Amsterdamie
, w
1726
w
Halle
, w
1738
w
Królewcu
, w
1768
w
Brzegu
, w
1779
w Królewcu, w
1810
w
Berlinie
, w
1823
w Królewcu, w
1836
we
Wrocławiu
, w
1838
w
Poznaniu
, w
1840
i
1846
w
Lipsku
,
1854
i
1860
w
Halle
, w
1855
bez
apokryfów
w Poznaniu, w
1857
,
1861
,
1863
,
1864
,
1865
,
1873
w Berlinie, w
1867
w
Wiedniu
, w
1869
,
1875
,
1876
,
1879
,
1889
,
1890
,
1921
,
1924
,
1928
,
1934
i
1937
w
Warszawie
, w
1920
w
Londynie
, w
1899
i
1919
r. w
Ameryce
, a także w
1944
w
Genewie
.
Nowy Testament Biblii Gdańskiej wydany został później w roku
1686
w
Amsterdamie
pod zmienionym tytułem: Nowy Testament to jest wszystkie pisma Nowego Przymierza z greckiego języka na polski znowu wiernie przełożone przez niektóre sługi Słowa Bożego. Kolejne jego wydania:
1708
w
Brzegu
(z dodatkiem modlitw, pieśni i nauk katechizmowych),
1727
,
1728
(to wydanie zawierało summariusze Sebestiana Schmida i glossy
Marcina Lutra
) i
1832
w
Lipsku
,
1834
,
1852
,
1920
(Cztery
Ewangelie
i
Dzieje Apostolskie
),
1929
(wydanie wraz z
Księgą Psalmów
) i
1937
w Warszawie,
1867
w
Berlinie
(wydanie wraz z
Księgą Psalmów
),
1873
w
Londynie
(
Ewangelie
i
Dzieje Apostolskie
),
1881
,
1882
,
1883
(wydanie wraz z
Księgą Psalmów
) i
1918
(wydanie wraz z
Księgą Psalmów
) w
Wiedniu
.
Biblia Gdańska pozostawała głównym przekładem używanym przez polskich ewangelików i
ewangelicznych chrześcijan
do roku
1975
, to jest do wydania
Biblii Warszawskiej
.
Pierwsze wydania Biblii Gdańskiej zawierały także księgi uznawane przez protestantów za
apokryfy
(część z nich w terminologii katolickiej jest określana jako
księgi deuterokanoniczne
, część –
3 Księga Machabejska
,
3
i
4
Księga Ezdrasza oraz
Modlitwa Manassesa
– jest również uznawana za apokryfy), które umieszczano pomiędzy Starym i Nowym Testamentem. Współczesne wydania nie kontynuują tej tradycji.
Treść wydania oryginalnego
Jakkolwiek obecne wydania Biblii Gdańskiej ograniczają się do protestanckich kanonicznych ksiąg biblijnych, wydanie oryginalne zawierało również przekład apokryfów (część z nich uznawanych w katolicyzmie za tzw. księgi deuterokanoniczne), a także pieśni, objaśnienia, wykładnię wiary chrześcijańskiej etc. Poniższa lista zgodna jest z kolejnością stron w wydaniu oryginalnym:
- Przedmowy
- Najjaśniejszemu Panu a Panu Władysławowi Zygmuntowi, z łaski Bożej obranemu Królowi Polskiemu...
- Oświeconemu Książęciu a Panu Jego Książęcey Mości, Panu Chrysztofowi Radziwiłłowi...
- Objaśnienia – objaśnienie liter y znaków niektorych, na brzegach w tey Księdze używanych
- Stary Testament
- Pierwsza Część Bibliey
- Pierwsze Księgi Mojżeszowe, które zowią po Grecku Genesis, a po Polsku Księgi Rodzaju
- Wtóre Księgi Mojżeszowe, które zowią po Grecku Exodus, a po Polsku Wyjście
- Trzecie Księgi Mojżeszowe, które zowią Leviticus
- Czwarte Księgi Mojżeszowe, które zowią Numeri
- Piąte Księgi Mojżeszowe, które zowią Deuteronomium, to jest, Powtórzenie Zakonu
- Wtóra Część Bibliey
- Księgi Jozuego
- Księgi Sędziów, które zowią Judicum
- Księgi Ruthy
- Pierwsze Księgi Samuelowe, które też zowią Pierwsze Królewskie
- Wtóre Księgi Samuelowe, które też zowią Wtóre Królewskie
- Pierwsze Księgi Królewskie, które też zowią Trzecie Królewskie
- Wtóre Księgi Królewskie, które też zowią Czwarte Królewskie
- Pierwsze Księgi Kroniki, które Grekowie Paralipomena zowią
- Wtóre Księgi Kroniki, albo Paralipomenon
- Księgi Ezdraszowe, które pospolicie zowią Pierwsze Ezdraszowe
- Księgi Nehemiaszowe, które też zowią Wtóre Ezdraszowe
- Księgi Estery
- Trzecia Część Bibliey
- Księgi Jobowe
- Księgi Psalmów, które po Żydowsku zowią Sepher Tehillim: to jest, Księga chwał
- Księgi Przypowieści Salomonowych
- Ekklesiastes, to jest Kaznodzieja Salomonow
- Pieśń nad Pieśniami Salomonowa
- Czwarta Część Bibliey
- Proroctwo Izajaszowe
- Proroctwo Jeremiaszowe
- Treny, to jest, Narzekania Jeremiaszowe
- Proroctwo Ezechielowe
- Proroctwo Danielowe
- Proroctwo Ozeaszowe
- Proroctwo Joelowe
- Proroctwo Amosowe
- Proroctwo Abdyaszowe
- Proroctwo Jonaszowe
- Proroctwo Micheaszowe
- Proroctwo Nahumowe
- Proroctwo Abakukowe
- Proroctwo Sofoniaszowe
- Proroctwo Aggeuszowe
- Proroctwo Zacharyaszowe
- Proroctwo Malachiaszowe
- Apokryfy – Przydatek do Starego Testamentu, w którym się zamykają Księgi, które pospolicie zowią Apokryfa
- Księgi Tobiaszowe
- Modlitwa Manassesa Króla Judskiego
- Księgi Judyty
- Księgi Barucha
- Lis Jeremiaszow
- Przydatki do Proroctwa Danielowego
- Trzecie Księgi Ezdraszowe
- Czwarte Księgi Ezdraszowe
- Przydatki do Ksiąg Estery
- Pierwsze Księgi Machabejskie
- Wtóre Księgi Machabejskie
- Trzecie Księgi Machabejskie, które zowią Księgi Symeona Kapłana Najwyższego
- Mądrość Salomonowa
- Księgi Jezusa Syna Syrachowego, które też nazywają Ekklesiastikus
- Nowy Testament – Nowy Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa
- Summa czterech Ewangelistów
- Ewangelia według Ś. Mateusza
- Ewangelia według Świętego Marka
- Ewangelia według Świętego Łukasza
- Ewangelia według Świętego Jana
- Dalsza część
- Dzieje Świętych Apostołów
- List Świętego Pawła Apostoła, do Rzymianów
- List pierwszy Świętego Pawła Apostoła do Koryntów
- List Świętego Pawła Apostoła do Koryntów, wtóry
- List Świętego Pawła Apostoła do Galatów
- List Świętego Pawła Apostoła do Efezów
- List Świętego Pawła Apostoła do Filippensów
- List Ś. Pawła Apostoła do Kolossensów
- List Ś. Pawła Apostoła do Tessalonicensów pierwszy
- List Świętego Pawła Apostoła do Tessalonicensów wtóry
- List Ś. Pawła Apostoła do Tymoteusza pierwszy
- List Ś. Pawła Apostoła do Tymoteusza wtóry
- List Świętego Pawła Apostoła do Tytusa
- List Świętego Pawła Apostoła do Filemona
- List Świętego Pawła Apostoła do Żydów
- List powszechny Świętego Jakuba Apostoła
- List pierwszy powszechny Świętego Piotra Apostoła
- List wtóry powszechny Świętego Piotra Apostoła
- List pierwszy powszechny Ś. Jana Apostoła
- List wtóry Świętego Jana Apostoła
- List trzeci Świętego Jana Apostoła
- List powszechny Ś. Judasa Apostoła
- Objawienie Ś. Jana Theologa
- Rejestr Ewangeley y Lekcey, które się czytają w Niedzielę y Uroczyste Święta
- Pasya albo Historya o Męce, Śmierci y Pogrzebie Pana naszego Jezusa Chrystusa ze wszystkich czterech Ewangelistów porządnie zebrana
- Psalmy Dawidowe Przekładania X. Macieja Rybińskiego
- Hymny albo Pieśni Duchowne zwyczajne, a niektóre z Niemieckich przetłumaczone
- Pieśni na Adwent
- Na Boże Narodzenie
- Na Nowe Lato
- Na Trzy Króle
- O Męce Pańskey
- Na Wielka Noc
- Na Boże Wstąpienie
- O Trójcy Świętey
- O Słowie Bożym
- O Kościele Bożym
- O Pokucie
- O Chrzcie Świętym
- O Wieczerzy Pańskiey
- O Zwirzchności
- O Modlitwie Pańskiey
- O Wierze Chrześcijańskey
- O Bożym Przykazaniu
- W Czasy niebezpieczne
- W Niepogodę
- W Susza
- Podczas wojny
- Podczas głodu
- W Mór
- O Śmiertelności
- Przy Pogrzebie
- O Sadnym Dniu
- Poranne
- Przed Obiadem
- Po Obiedzie
- Wieczorne
- Pospolite
- Psalmy niektóre zwyczajniejsze
- Litania
- Rejestr Pieśni
- Summa Nauki Chrześcijańskey
- Boże Przykazanie
- Wiara Powszechna Chrześćjańska
- Modlitwa Pańska
- Chrzest Święty
- Ustawa Wieczerzy Pańskey
- Klucze Królestwa Niebieskiego
- Symbola, albo Wyznanie Wiary Powszechney Chrześcijańskey
- Symbolum Niceńskie
- Symbolum Konstantinopolitańskie
- Symbolum Efeskie
- Upomnienia ludziom wszelkiego stanu służące
- Kaznodziejom
- Panom
- Poddanym
- Gospodarzom
- Sługom
- Mężom
- Żonam
- Rodzicom
- Dziatkom
- Młodzieńcom
- Pannam
- Wdowam
- Starym
- Kupcom i Rzemieśnikom
Współczesność
Jedna ze stron współczesnego wydania Biblii Gdańskiej
Obecnie Biblię Gdańską wydaje
Towarzystwo Biblijne w Polsce
. Przekład ten, mimo częściowego wyparcia go współczesnymi tłumaczeniami (głównie
Biblią Warszawską
), cieszy się nadal w różnych kręgach protestanckich (szczególnie
konserwatywnych
) opinią „najwierniejszego” i najbardziej dosłownego wśród polskich Biblii. O jego popularności świadczą też pokaźne nakłady.
Śląskie Towarzystwo Biblijne
przygotowuje nowy przekład Biblii oparty na rozwiązaniach Biblii Gdańskiej (tzw.
Nową Biblię Gdańską
).
Wydawnictwo „
Na Straży
” wydało Biblię Gdańską w systemie Stronga (
Nowy Testament
–
1996
;
Stary Testament
–
2004
), gdzie każdemu słowu (zgodnie z wydaniem Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego z
1959
r.) został przypisany numer (odsyłacz) do konkordancji wyrazów hebrajskich i aramejskich Stronga oraz do konkordancji wyrazów greckich Stronga (wydanych również przez wydawnictwo „Na Straży”).
Fundacja Wrota Nadziei jest w trakcie pracy nad nowym wydaniem Biblii Gdańskiej z uwspółcześnioną gramatyką i słownictwem (dostępny Nowy Testament).
Linki zewnętrzne
