Białoruska Obrona Krajowa (Biełaruskaja Krajowaja Abarona, BKA) – białoruska kolaboracyjna formacja zbrojna działająca od końca lutego 1944 r. do stycznia 1945 r.

Zarys historyczny

Hitlerowscy przedstawiciele na Białorusi , generalny komisarz Rzeszy ( gauleiter ) Wilhelm Kube , a po jego śmierci w nocy z 21 na 22 września 1943 r. wyższy dowódca SS i policji SS-Gruppenführer Curt von Gottberg prowadzili politykę nastawioną generalnie na pozyskanie ludności białoruskiej. Jednym z jej elementów było powołanie pod koniec grudnia 1943 r. w Mińsku Białoruskiej Centralnej Rady jako oficjalnego przedstawicielstwa narodu białoruskiego, którego podstawowym celem jest walka z bolszewizmem.

W lutym 1944 r. Adolf Hitler wydał zezwolenie na przeprowadzenie na obszarze Białorusi mobilizacji wojskowej. W rezultacie C. von Gottberg wydał 18 (23) lutego na wniosek prezydenta BCR Radosława Ostrowskiego rozkaz utworzenia białoruskiej formacji zbrojnej pod nazwą Białoruska Obrona Krajowa. 6 (10) marca R. Ostrowski wydał rozporządzenie, szeroko rozpowszechnione poprzez prasę i akcję plakatową, wzywające wszystkich mężczyzn urodzonych w latach 1908 - 1924 do służby w oddziałach BKA. Mobilizacji podlegali przede wszystkim byli oficerowie, podoficerowie i szeregowi żołnierze armii polskiej i sowieckiej. Rozporządzenie zobowiązywało Białorusinów do stawienia się w ciągu 3 godzin od otrzymania wezwania do punktu poborowego. Niewykonanie rozkazu groziło wyrokiem sądu wojskowego za dezercję. Wojskowe komisje BKA powstały w Mińsku, Baranowiczach , Słucku , Nowogródku , Wilejce , Słonimiu i Głębokiem . Do połowy marca zgłosiło się łącznie ok. 40 tys. ludzi. Wywołało to duże wrażenie na okupacyjnych władzach niemieckich.

Taki masowy akces Białorusinów nie odpowiadał jednak planom C. von Gottberga, który zamierzał powołać jednostkę białoruską jedynie do prowadzenia walki z partyzantami. Miała ona wchodzić w skład większej formacji wespół z brygadą Bronisława Kaminskiego oraz oddziałami kozackimi i kaukaskimi w służbie niemieckiej. Natomiast Białorusini liczyli na przyszłe rozwinięcie BKA w narodową samodzielną siłę zbrojną. W rezultacie C. von Gottberg odesłał do domu 50% zgłaszających się, pozostawiając w batalionach BKA ok. 19 tys. ludzi. W ciągu następnych dni liczba ta wzrosła, dochodząc ostatecznie w końcu marca do ok. 25 tys. Według stanu z połowy kwietnia sformowano z nich 39 batalionów piechoty i 6 batalionów saperów (sapersko-budowlanych). Na mocy rozkazu C. von Gottberga z 10 marca zostało zniesione stanowisko niemieckiego komendanta oddziałów policyjnych (Schutzmannschaften), które wraz z batalionami BKA przeszło pod dowództwo mjr. Franciszka Kuszla , szefa Wydziału Wojskowego Białoruskiej Centralnej Rady. Na bazie Wydziału utworzono naczelne dowództwo BKA, później nazwane sztabem. Wobec nie przysłania z Berlina odpowiedniej ilości karabinów, co było spowodowane głównie obawami przed dezercją, Białorusini otrzymali jedynie pewną ich ilość z miejscowych magazynów, po 1 karabinie na 6-7 ludzi. Taka ilość broni pozwalała tylko na prowadzenie zajęć szkoleniowych. Natomiast bataliony saperskie pozostały nieuzbrojone i wykorzystywano je do różnych robót polowych w ramach Organizacji Todt . Możliwe, że te posunięcia mogły być sposobem na zmniejszenie zbytnich ambicji Białorusinów. Doprowadziło to rozluźnienia dyscypliny i licznych dezercji, do czego przyczyniała się także antyniemiecka i antykolaboracyjna działalność propagandowa partyzantów.

W połowie maja prezydent Białoruskiej Centralnej Rady zmuszony był wystąpić z wnioskiem o redukcję liczebności BKA do stanu posiadanego uzbrojenia. W tym czasie zaczęły napływać nieduże ilości broni, ale nie zahamowało to stopniowego zmniejszania stanu osobowego batalionów, tak że w ostatnich tygodniach okupacji ich liczebność była mniejsza niż w okresie utworzenia. Słabo uzbrojone bataliony BKA Niemcy zdążyli jeszcze wykorzystać do walki z partyzantką. 15 czerwca, tj. na 2 tygodnie przed ewakuacją, otwarta została w Mińsku szkoła oficerska BKA dla 280 słuchaczy, ale ten fakt nie miał już żadnego znaczenia. Kiedy Armia Czerwona doszła do okolic Mińska bataliony BKA uległy rozwiązaniu. Wprawdzie C. von Gottberg prawdopodobnie zarządził ich ewakuację na zachód, ale okręgowi komendanci policji w większości demobilizowali je. Ponadto po wyjechaniu na zachód tzw. niemieckiego sztabu łączności dowództwo BKA pozostało bez środków łączności i nie mogło przekazać podległym oddziałom żadnych rozkazów. W rezultacie tylko niewielka część białoruskich żołnierzy uciekła do Niemiec , zaś większość powróciła do domów. W połowie lipca Białorusini wywodzący się z batalionów BKA weszli w skład 30 Dywizji Grenadierów Waffen-SS . Natomiast w połowie września działająca teraz w Niemczech Białoruska Centralna Rada utworzyła w Berlinie 1 Kadrowy Batalion BKO . Pozostał on jednak nieuzbrojony i nieumundurowany. Przyjęto założenie, że skoro BKA nie została formalnie rozwiązana, to nie trzeba na nowo jej powoływać. Zgromadzono kilkuset Białorusinów (żołnierzy i oficerów oraz osoby cywilne). Na zewnątrz działacze białoruscy przedstawiali go jako batalion szkoleniowy BKA, szkołę oficerską itp., starając się o jego legalizację. W grudniu prezydent Białoruskiej Centralnej Rady, R. Ostrowski zamierzał już rozwiązać batalion, tracąc nadzieję na uzyskanie pomocy od władz niemieckich, ale wówczas Główny Urząd SS wydał zgodę na utworzenie białoruskiej formacji zbrojnej w sile brygady pod nazwą Waffen-SS Grenadier-Brigade "Weissruthenien" . W jej skład weszli m.in. byli członkowie BKA.

Zobacz też

• Białoruski batalion ochrony linii kolejowych
• Białoruska Samoobrona
• Białoruska Policja Pomocnicza

Linki zewnętrzne

• Organizacje kolaboranckie na Białorusi pod okupacją niemiecką, w tym Białoruska Obrona Krajowa

• Марш БЕЛАРУСКАЙ КРАЁВАЙ АБАРОНЫ 1944 г.

Bibliografia

Hasło opracowano na podstawie:

• Jerzy Turonek , Białoruś pod okupacją niemiecką, Wrocław 1989
• Jarosław W. Gdański, Zapomniani żołnierze Hitlera, Warszawa 2005