Grzybieniowce (Nymphaeales Dumort.) – rząd roślin zielnych , hydrofitów o różnym ujęciu systematycznym. Dawniej zaliczany do klasy dwuliściennych (np. w systemie Cronquista 1981), w systemie Raveala (1994-1999) do klasy Piperopsida . Jeszcze w XX wieku zaczęto włączać grzybieniowce parafiletycznej grupy tzw. wczesnych dwuliściennych ^[1]. Grupa ta powstała zanim od okrytonasiennych oddzielił się klad jednoliściennych . Grzybieniowce wyodrębniły się prawdopodobnie już 171-153 milionów lat temu. Dłuższy czas zaliczano tu dwie (w najnowszych ujęciach czasem łączone w jedną) rodziny z 8 rodzajami i 64 gatunkami (w tym 40 gatunków z jednego tylko rodzaju grzybienie Nymphaea). W marcu 2007 opublikowano wyniki badań^[2], z których wynika, że współczesnymi potomkami siostrzanej linii rozwojowej dla grzybieniowców są rośliny z rodziny hydatellowatych Hydatellaceae. Odkrycie to ujawniło w nowym świetle ewolucję przodków grzybieniowców. Okazało się bowiem, że wobec znacznych różnic (np. morfologicznych) między przedstawicielami tych dwóch kladów o wspólnym pochodzeniu, dojść musiało w przeszłości do znacznego zróżnicowania planów budowy i wykształcenia rozmaitych adaptacji do życia w środowisku wodnym. Hydatellowate zaczęły być włączane do grzybieniowców^[1].

Charakterystyka

Łodyga  

Rosnące w postaci kłączy na dnie zbiornika wodnego ( grzybieniowate ) lub unoszące się w wodzie ( pływcowate ).

Liście  

Blaszka liściowa przeważnie okrągła, pływająca na powierzchni wody. Ogonki liściowe mogą być bardzo długie, zależnie od głębokości zbiornika. U pływcowatych liście naprzeciwległe z blaszką podzieloną dychotomicznie.

Kwiaty  

Części kwiatu są ułożone skrętolegle wokół osi kwiatu (płatki, pręciki). U grzybieniowatych okazałe, u pływcowych raczej drobne. Okwiat zróżnicowany na kielich i koronę.

Systematyka

Pozycja wg Angiosperm Phylogeny Website (2001...) – aktualizowanego systemu System APG III (2009)

Pozycja grzybieniowców w systemie APG III z uwzględnieniem aktualnych informacji o ich filogenezie na podstawie APweb ^[1]:

W systemie APG II (2003) wymienione były tylko dwie rodziny, przy czym ze względu na powiązania filogenetyczne dopuszczano możliwość połączenia ich w jedną rodzinę Nymphaeaceae s.l.:

• Rodzina Cabombaceae – pływcowate
• Rodzina Nymphaeaceae – grzybieniowate (w tym m.in. rodzaj Barclaya wyłączany w niektórych systemach w odrębną rodzinę Barclayaceae)

W systemie APG III (2009) dołączona została do rzędu rodzina hydatellowatych Hydatellaceae.

Pozycja i podział wg systemu Reveala (1994–1999)

Klasa: Piperopsida Bartl., podklasa: grzybieniowe (Nymphaeidae J.W. Walker ex Takht.), nadrząd: Nymphaeanae Thorne ex Reveal^[3].

• Podrząd Nymphaeineae Engl.
  • Rodzina Nymphaeaceae Salisb. – grzybieniowate
• Rodzina Barclayaceae (Endl.) H.L. Li

Pozycja i podział wg systemu Cronquista (1981)

Klasa: dwuliścienne Magnoliopsida, podklasa: Magnoliidae. W obrębie rzędu wyróżniono:

• Rodzina Nymphaeaceae – grzybieniowate
• Rodzina Barclayaceae
• Rodzina Nelumbaceae – lotosowate
• Rodzina Cabombaceae – pływcowate
• Rodzina Ceratophyllaceae – rogatkowate

Przypisy