Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Bazalt

Bazalt

Bazaltskała lita pochodzenia wulkanicznegowylewna ( skała magmowa ) o strukturze bardzo drobnoziarnistej lub afanitowej , czasem porfirowej , i barwie czarnej, szarej lub zielonej. W drobnoziarnistej masie skalnej często widoczne są małe kryształy lub większe skupienia oliwinyu (bomby oliwinowe). Na diagramie klasyfikacyjnym QAPF bazalt zajmuje wraz z andezytem pola 9*, 10*, 9, 10, 9' i 10'. Głębinowym odpowiednikiem bazaltu jest gabro ( kwarcowe monzogabro , kwarcowe gabro , monzogabro , gabro, foidonośne monzogabro i foidonośne gabro ).

Starsze, zmienione bazalty nazywane są paleobazaltami albo też melafirami ( permskie , karbońskie ) lub diabazami ( staropaleozoiczne ).

Spis treści

Skład mineralny

Głównymi składnikami bazaltu są: plagioklazy ( labrador - bytownit ) i pirokseny ( augit , hipersten , enstatyt , bronzyt ), ponadto występują: amfibole ( hornblenda , kaersutyt), melilit , biotyt , mogą występować: kwarc , trydymit lub krystobalit , albo też skaleniowce ( leucyt , nefelin , analcym , hauyn), oliwiny , szkliwo a także akcesoryczne : magnetyt , ulvospinel , ilmenit , rzadziej hematyt , piryt i grafit , czasami apatyt . Zawartość kwarcu może dochodzić do 20%, skaleniowców (foidów) do 10% (obie grupy minerałów wykluczają się).

W bazaltach często występują ksenolity innych skał - porwaki skał z otoczenia, zagarnięte przez przedzierającą się ku powierzchni ziemi magmę lub pozostałości skał pierwotnych, z których nastąpiło wytopienie magmy.

Cechą charakterystyczną jest oddzielność słupowa bazaltu , powstała w wyniku kurczenia się zastygłej lawy w czasie jej oziębiania.

Podczas wietrzenia skały bazaltowe zwykle jaśnieją i wypadają z nich prakryształy oraz ksenolity . Niektóre bazalty ulegają zgorzeli i rozpadają się na drobne kawałki.

Kolumny bazaltowe – Grobla Olbrzyma
Kolumny bazaltowe na Wyspie Króla Jerzego

Skład chemiczny

Bazalty są zwykle bogate w związki MgO oraz CaO, a jednocześnie ubogie w związki takie jak: SiO2, Na2O i K2O w porównaniu z innymi skałami wylewnymi. Skład chemiczny bazaltu typowego bazaltu przedstawia się następująco:

  • SiO2 — 45-55%
  • Al2O3 — 14%
  • CaO — 10%
  • FeO — 5-14%
  • MgO — 5-12%
  • związki zasadowe — 2-6%
  • TiO2 — 0,5-2%

Klasyfikacja i nazewnictwo

Bazalty mieszczą się w polu 9 i 10 diagramu QAPF skał wulkanicznych . Większą zawartość kwarcu mają bazalty kwarcowe (pola 9* i 10*), natomiast foidonośne bazalty (pola 9' i 10') nie tylko nie zawierają kwarcu (wolnej krzemionki), ale obecne są w nich skaleniowce . Nazwy bazalty kwarcowe i foidonośne bazalty nie są używane w klasyfikacji QAPF.

W klasyfikacji TAS bazalty zajmują pole B.

W potocznym użyciu nazwą "bazalt" określa się większość skał zasadowych i obojętnych (m.in. bazanity , trachybazalty , trachyandezyty , trachity , tefryty , foidyty i in.), zwłaszcza w wypadku badań polowych, bez dokładnych badań chemicznych lub w przypadku wtórnych zmian. Również w przemyśle wydobywczym i budownictwie funkcjonuje nazwa bazalt w tym szerszym znaczeniu.

Własności fizyczne

gęstość 2700 do 3200 kg/m3

Występowanie

W świecie Olbrzymie pokrywy bazaltowe występują na Półwyspie Dekan w Indiach ( trapy Dekanu ), na Syberii w Rosji (trapy syberyjskie), w Mongolii , Wtiopii , Patagonii w Argentynie , Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie , stanach Waszyngton i Oregon w USA . Lawy bazaltowa tworzą też Etnę we Włoszech , Islandię , Wyspy Hawajskie .

W Polce W Polsce bazalty występują przede wszystkim w południowej części kraju, na Śląsku ( Sudety , Przedgórze Sudeckie , Śląsk Opolski ) – od granicy z Niemcami do Góry Świętej Anny jest ich tu około 200 wystąpień oraz sporadycznie w Beskidach – w dolinie Grajcarka, stwierdzone także wierceniami w północno-wschodniej Polsce.

Na Księżycu Program Apollo wykazał, że morza księżycowe zbudowane są z bazaltów.

Na Wenus Sondy Wenera 13 i 14 pobrały próbki powierzchni Wenus . Po badaniach okazało się, że praktycznie cała skorupa planety jest zbudowana z bazaltów, dlatego powierzchnia Wenus bywa określana jako ocean rowów bazaltowych.

Formy występowania

Jako produkt wulkanizmu , w krajobrazie często zaznaczają się formami charakterystycznymi dla terenów powulkanicznych. W największej skali są to wielkie pokrywy lawowe – pokłady powstałe z wylewów lawowych na powierzchni wielu tysięcy km². Bazalty tworzą wielkie pokrywy lawowe , tzw. trapy, powstałe w wyniku erupcji arealnych lub szczelinowych. Tworzą grzbiety oceaniczne . W średniej skali mogą być widoczne jako pokrywy lawowe (potoki lawowe), wulkany ( góry wulkaniczne , wyspy wulkaniczne), stożkowe wzniesienia – fragmenty czopów wulkanicznych, neki , a w najmniejszej jako żyły , kominy wulkaniczne , sille , dajki .

Częste są odsłonięcia skał bazaltowych uformowanych w słupy (np. Grobla Olbrzyma ), niekiedy róże bazaltowe .

Na Śląsku występują:

Zastosowanie

Bazalt jest stosowany jako materiał budowlany lub drogowy – kruszywo łamane. Używany jest również jako surowiec do leizny kamiennej (topiony bazalt) i do produkcji wełny mineralnej . Wyroby wykonane z przetopionego bazaltu mają twardość ok. 8,5 w skali Mohsa i dlatego są stosowane jako materiały trudnościeralne.

Bibliografia

  • W. Ryka i A. Maliszewska. Słownik petrograficzny. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa, 1982.


Inne hasła zawierające informacje o "Bazalt":

Izerka (wieś) ...

Zieleńce ...

Amfibolit ...

Granit karkonoski ...

Masyw karkonoski ...

Pogórze Izerskie ...

Śnieżne Kotły ...

Formacja skalna ...

Przedgórze Sudeckie ...

Ziemia ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Bazalt":

031. Strefowość i astrefowość w rozmieszczeniu gleb (plansza 7) Kolumny Bazaltowe Strefowość i astrefowość w rozmieszczeniu gleb Na znacznych ...

201. Środowisko przyrodnicze Polski (plansza 16) Kolumny Bazaltowe Środowisko przyrodnicze Polski W okolicy Tarnobrzega, Grzybowa i ...

Skały (plansza 6) e height=380; width=700;> Skały magmowe - wylewne Bazalt ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie