Bartnictwo – dawna forma
pszczelarstwa
leśnego, polegająca na chowie
pszczół
(głównie pszczół leśnych, tzw. "borówek") w specjalnie w tym celu wydrążonych dziuplach drzew, czyli
barciach
. Szczytowy rozwój tej profesji przypada w Polsce na wiek
XVI
i
XVII
, zanikła w wieku
XIX
. Zbieraniem miodu zajmowali się bartnicy, zwani również bartodziejami. Był to zawód dziedziczny. W Polsce piastowskiej jedynie bartodzieje mieli przywilej dostarczania miodu na dwór książęcy. Posiadali własne
cechy
, regulujące zwyczaje, rozsądzające spory. Barcie lokowano przeważnie na
dębach
i
sosnach
, rzadziej
grabach
,
bukach
czy
lipach
. Barcie wykonywano w miejscach, gdzie pień osiągał metr średnicy lub więcej. Najwięcej barci dziano w sosnach, które musiały rosnąć ok. 120 lat, aby osiągnąć odpowiedni do tego rozmiar.
Bartnicy wspinali się do barci przy pomocy powrozów, tzw. leziw, później drabin. Przed wyjęciem plastrów
miodu
pszczoły podkurzano przy użyciu fajek bartniczych, naczyń dymnych czy pochodni.
Najważniejsze rośliny miododajne tamtych czasów to
wrzosy
i
lipy
. W późniejszym okresie ważną rolę odgrywały rośliny uprawne i pastewne jak
rzepak
,
łubin
czy
koniczyna
.
Historia
Wcześniej istniejące, a nie spisane,
prawa dla bartników
zostały uznane przez króla
Kazimierza Wielkiego
i umieszczone w
statutach wiślickich
w 1347 roku - najstarszej kodyfikacji polskiego prawa. W latach 1750-1800 notowano 20 tys. zajętych przez pszczoły barci na Pomorzu Zachodnim. W Królestwie Kongresowym w 1827 r. było ich 70 tys. Na początku XX wieku Blank-Weissberg odnalazł już tylko nieliczne używane barcie w
Puszczy Białowieskiej
. Od czasów średniowiecznych bartnicy polscy zrzeszali się w osobnych
bractwach bartnych
.
W
XXI wieku
rozpoczęto w Polsce próby reaktywacji bartnictwa przy pomocy bartników sprowadzonych z
Baszkirii
w Nadleśnictwie Spała, w
Puszczy Pilickiej
koło
Tomaszowa Mazowieckiego
[1].
Przypisy
Literatura
- Urszula Kuczyńska:
Bartnicy Jego Królewskiej Mości - bartnictwo kurpiowskie
.
- S. Blank-Weissberg: Barcie i kłody w Polsce. Warszawa: 1937.
- J.J. Karpiński: Ślady dawnego bartnictwa puszczańskiego na terenie Białowieskiego Parku Narodowego. 1948.
- U. Kuczyńska: Bartnictwo Kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Wilczyska: Pszczelarska Oficyna Wydawnicza, 2004. .
- R. Wróblewski: Barcie, kłody, kószki i ule polskie. Nowy Sącz: Sądecki Bartnik, 1998. .
Zobacz też
Linki zewnętrzne
