www.szkolnictwo.pl

Aspazja

Aspazja - (gr. Ἀσπασία, ur. ok. 470– zm. ok. 400 p.n.e.) – mieszkanka Miletu, która zasłynęła swym związkiem z ateńskim mężem stanu Peryklesem.

Niewiele wiadomo o szczegółach jej życia. Większą część dorosłych lat spędziła w Atenach, prawdopodobnie wywierając wpływ na Peryklesa i ateńską politykę. Jest o niej mowa w dziełach Platona, Arystofanesa, Ksenofonta i innych autorów tego czasu.

Starożytni pisarze wspominają również, że Aspazja prowadziła dom publiczny i sama była nierządnicą, jednakże współcześni naukowcy kwestionują te relacje, które miałyby pochodzić od komediopisarzy zainteresowanych zniesławianiem Peryklesa. Niektórzy badacze kwestionują nawet historyczną tradycję, zgodnie z którą miała być ona heterą albo kurtyzaną. Zasugerowali, że w rzeczywistości mogła być żoną Peryklesa. Aspazja miała z Peryklesem syna, Peryklesa Młodszego, który później, będąc strategiem w armii greckiej, został stracony po bitwie pod Arginuzami. Przyjmuje się, że po śmierci Peryklesa Starszego została kurtyzaną Lizyklesa, innego ateńskiego dowódcy i męża stanu.

Życiorys

Pochodzenie i młodość
Aspazja urodziła się w Milecie, jońskim mieście w Azji Mniejszej (dzisiejsza prowincja Aydın w Turcji). Niewiele wiadomo o jej pochodzeniu. Jej ojciec miał na imię Aksjochos, a rodzina musiała być dobrze sytuowana, gdyż tylko zamożni ludzie byli w stanie ponieść koszty świetnego wykształcenia, które odebrała. Niektóre źródła starożytne podają, że będąc jeńcem Karyjczyków stała się niewolnicą, jednakże na ogół wypowiedzi te uznaje się za fałszywe.

Nie wiadomo z jakiego powodu po raz pierwszy przybyła do Aten. Odkrycie pochodzącej z IV w. inskrypcji nagrobnej, która wspomina o Aksjochosie i Aspazji, skłoniło historyka Petera K. Bicknella do podjęcia próby ustalenia pochodzenia rodziny Aspazji i jej ateńskich krewnych. Jego teoria łączy ją z Alcybiadesem II, który będąc ostracyzmowanym z Aten w 460 r. p.n.e., mógł przebywać na wygnaniu w Milecie. Bicknell przypuszcza, że w następstwie wygnania, starszy Alcybiades przybył do Miletu, gdzie poślubił córkę niejakiego Aksjochosa. Alcybiades najwyraźniej powrócił do Aten zabierając ze sobą nową żonę i jej młodszą siostrę – Aspazję. Bicknell utrzymuje, że pierwsze dziecko pochodzące z tego małżeństwa miało na imię Aksjochos (wuj słynnego Alcybiadesa), a drugie Aspazjos. Ponadto twierdzi, że Perykles poznał Aspazję, gdyż był blisko związany z domem Alcybiadesa.

Życie w Atenach

Według podawanych w wątpliwość wypowiedzi starożytnych pisarzy i niektórych współczesnych uczonych, w Atenach Aspazja została heterą i prawdopodobnie prowadziła dom publiczny. Hetery były profesjonalnymi wysokiej klasy towarzyszkami, jak również kurtyzanami. Oprócz dbania o własną urodę, różniło je od większości ateńskich kobiet to, że były wykształcone (często na wysokim poziomie, tak jak w przypadku Aspazji), niezależne i płaciły podatki. Przypominały kobiety wyzwolone, a Aspazja, która w ateńskim społeczeństwie stała się wyrazistą postacią, prawdopodobnie była tego najlepszym przykładem. Według Plutarcha, Aspazja była porównywana z Targelią, kolejną sławną starożytną jońską heterą.

Będąc cudzoziemką i być może heterą, Aspazja była wolna od prawnych ograniczeń, które tradycyjnie zamykały zamężne kobiety w ich domach, tym samym mogła uczestniczyć w życiu publicznym miasta. We wczesnych latach czterdziestych V w. została kochanką ateńskiego męża stanu Peryklesa. Po tym jak (ok. 445 r. p.n.e.) rozwiódł się ze swą pierwszą żoną, Aspazja żyła z Peryklesem, jednakże jej status małżeński pozostaje dyskusyjny. Ich syn, Perykles Młodszy, musiał narodzić się przed 440 r. p.n.e. Aspazja musiała być stosunkowo młoda, skoro ok. 428 r. p.n.e. była w stanie urodzić dziecko Lizyklesowi.

W kręgach społecznych Aspazja była bardziej znana jako zdolny rozmówca i doradca aniżeli obiekt pożądania. Plutarch opisywał jej dom jako intelektualne centrum Aten, przyciągające najwybitniejszych pisarzy i myślicieli, w tym filozofa Sokratesa. Biograf pisze, że pomimo niemoralnego życia Aspazji, ateńscy mężczyźni przyprowadzali swoje żony, aby usłyszały jej konwersację.

Osobiste i publiczne ataki

Wysoka pozycja Peryklesa, Aspazji i ich przyjaciół nie gwarantowała im bezwzględnej nietykalności, albowiem władza w demokracji ateńskiej nie była równoznaczna z panowaniem absolutnym. Związek Aspazji z Peryklesem i wynikające z tego jej wpływy polityczne, wywoływały sprzeciw. Donald Kagan, historyk z Uniwersytetu Yale, uważa, że Aspazja była szczególnie niepopularna w latach, które nastąpiły bezpośrednio po wojnie z Samos. W 440 r. p.n.e. Samos prowadziło z Miletem wojnę o Priene, starożytne jońskie miasto u podnóża Mykale. Pokonani mieszkańcy Miletu przybyli do Aten, aby przedstawić swoje argumenty przeciwko Samos. Kiedy Ateńczycy nakazali obu stronom zaprzestanie walki i poddanie sprawy arbitrażowi w Atenach, Samijczycy odmówili. W odpowiedzi Perykles zarządził wysłanie ekspedycji na Samos. Kampania okazała się jednak trudna i zanim doszło do pokonania Samijczyków, Ateńczycy musieli pogodzić się z dużymi stratami w ludziach. Według Plutarcha, uważano, że to pochodząca z Miletu Aspazja ponosi odpowiedzialność za wojnę, gdyż Perykles rozstrzygnął spór na niekorzyść Samos i zaatakował wyspę, aby ją zadowolić.

Przed wybuchem wojny peloponeskiej (431 – 404 r. p.n.e.), Perykles, niektórzy z jego najbliższych towarzyszy i Aspazja stali się obiektem serii osobistych i prawnych ataków. W szczególności, Aspazja została oskarżona o demoralizowanie ateńskich kobiet dla zaspokojenia perwersji Peryklesa. Plutarch wspomina, że wytoczono jej proces o bezbożność, w którym komediopisarz Hermippos był oskarżycielem. Wszystkie te zarzuty prawdopodobnie nie były niczym więcej niż nieudowodnionymi oszczerstwami, ale było to gorzkie doświadczenie dla ateńskiego przywódcy. Dzięki wyjątkowo emocjonalnemu wystąpieniu Peryklesa Aspazja została uniewinniona ale jego towarzysz, Fidiasz, zmarł w więzieniu. Kolejnego z przyjaciół Peryklesa, Anaksagorasa, zaatakowała eklezja (Zgromadzenie Ludowe) z powodu jego przekonań religijnych. Zdaniem Kagana, nie można jednak wykluczyć, że sprawa Aspazji i jej uniewinnienie były późniejszym wymysłem, „który rzeczywiste pomówienia, podejrzenia i sprośne dowcipy zmienił w zmyślony proces sądowy”. Anthony J. Podlecki, profesor nauk klasycznych Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej, twierdzi, że Plutarch (albo źródło, na którym się oparł) prawdopodobnie źle zrozumiał scenę którejś z komedii. Kagan dodaje, że nawet jeśli uwierzymy tym opowieściom, Aspazja wyszła z tego wszystkiego bez szwanku z pomocą Peryklesa lub bez niej.

W Acharnejczykach Arystofanes obwinia Aspazję za wojnę peloponeską. Twierdzi, że dekret megaryjski Peryklesa, który wyłączył Megarę z handlu z Atenami i jej sprzymierzeńcami, stanowił odwet za uprowadzenie przez Megaryjczyków prostytutek z domu Aspazji. Portret Aspazji autorstwa Arystofanesa, jako tej, która z przyczyn osobistych doprowadza do wybuchu wojny ze Spartą, może przywodzić na myśl wcześniejszy epizod związany z Miletem i Samos. Zdaniem Podleckiego to Durys z Samos zdaje się wysuwać tezę, że Aspazja wywołała wojnę z Samos i wojnę peloponeską. Plutarch przytacza także prześmiewcze uwagi innych komediopisarzy, takich jak Eupolis i Kratynos.

Aspazję nazywano „nową Omfalą”, "Dejanirą", "Herą" i "Heleną". Dalsze ataki na związek Peryklesa z Aspazją są opisane przez Atenajosa z Naukratis. Nawet syn Peryklesa, Ksantypos, który miał ambicje polityczne, nie wahał się pomawiać ojca rozpowiadając jego sprawy rodzinne.

Późniejsze lata i śmierć

W 429 r. p.n.e., w czasie zarazy ateńskiej, Perykles był świadkiem śmierci swojej siostry i obu prawowitych synów z pierwszego małżeństwa, Ksantyposa i ukochanego Paralosa. To złamało jego ducha, pogrążył się w żałobie i nawet towarzystwo Aspazji nie mogło go pocieszyć. Na krótko przed jego śmiercią Ateńczycy zgodzili się na zmianę w prawie o obywatelstwie z 451 r. p.n.e., która umożliwiła uczynić jego półattyckiego, pochodzącego ze związku z Aspazją syna, Peryklesa Młodszego, obywatelem i prawowitym spadkobiercą. Decyzja ta jest zaskakująca biorąc pod uwagę, że to właśnie Perykles postulował, aby obywatelstwo przysługiwało wyłącznie tym, którzy z obu stron wykazywali się ateńskim pochodzeniem. Perykles zmarł wskutek zarazy jesienią 429 r. p.n.e.

Plutarch przytacza poświęcony Aspazji dialog Ajschinesa ze Sfettos (obecnie zaginiony), z którego wynikało, że po śmierci Peryklesa Aspazja żyła z Lizyklesem, ateńskim dowódcą i przywódcą demokratycznym, z którym miała kolejnego syna i że to właśnie ona uczyniła go pierwszą osobą w Atenach. Lizykles poległ w walce w 428 r. p.n.e. Wraz ze śmiercią Lizyklesa kończą się ówczesne zapiski dotyczące Aspazji. Nie wiadomo na przykład czy nadal żyła gdy jej syn Perykles został wybrany dowódcą albo gdy stracono go po bitwie pod Arginuzami. Większość historyków podaje, że zmarła ok. 401 – 400 r. p.n.e., opierają się przy tym na założeniu, że Aspazja zmarła przed egzekucją Sokratesa w 399 r. p.n.e., który to wniosek wyprowadzają z budowy Aspazji Ajschinesa.

Inne hasła zawierające informacje o "Aspazja":

Imieniny października , 15 listopada Arystarch — 28 kwietnia , 4 sierpnia Askaniusz — 10 lipca , 6 października Aspazja — 2 stycznia Asteria — 10 sierpnia Asteriusz — 3 marca , 20 maja Atalia ...

Aleksander Świętochowski O życie (Damian Capenko, Chawa Rubin, Karl Krug) 1880 – Klemens Boruta 1885 – Aspazja 1914 – Drygałowie 1929 – NałęczeStudia filozoficzne: 1877 – O powstawaniu praw moralnych, Dumania ...

Aleksander Krawczuk Wrocław 1964Neron, Czytelnik, Warszawa 1965 Herod, król Judei , Wiedza Powszechna, Warszawa 1965Perykles i Aspazja, Ossolineum, Wrocław 1967Siedmiu przeciw Tebom, PIW, Warszawa 1968Sprawa Alkibiadesa, Czytelnik, Warszawa ...

Mitrydates, król Pontu (KV 87) instrumentalnie, bez czynnika dramatycznego. Autograf opery: zaginiony. OsobyMitridate (Mitrydates), król Pontu, tenor Aspasia (Aspazja), jego narzeczona, sopran Sifare, młodszy syn Mitrydatesa, sopranFarnace, starszy syn Mitrydatesa, alt Ismene, ...

Kategoria:Starożytni Ateńczycy ...

Kategoria:Retoryka ...

2 stycznia świecie4 Urodzili się5 Zmarli6 Przypisy Święta imieniny : Abel , Achacjusz , Achacy , Adelard , Argea , Argeus , Aspazja , Aspazjusz , Aspazy , Bazyla , Bazyli , Bazyliusz , Dobiemir , Grzegorz , Izydor , Jakubina , Makary , Marcelin , ...

Aspazja align=justify> Aspazja - (gr. Ἀσπασία, ur. ok. 470– zm. ok. 400 p.n.e.) – ...

Inne lekcje zawierające informacje o "Aspazja":

021a. Życie codzienne w starożytnej Grecji i Rzymie (plansza 11) ...