Oddział partyzancki Armii Ludowej i lasach Lubelszczyzny
Armia Ludowa (AL) – zbrojna konspiracyjna organizacja wojskowa
Polskiej Partii Robotniczej
w okupowanej przez
III Rzeszę
Polsce
, utworzona na mocy dekretu
Krajowej Rady Narodowej
z
1 stycznia
1944
. Jej pierwszym Naczelnym Dowódcą był
Michał Żymierski
"Rola".
AL powstała z przemianowania
Gwardii Ludowej
(GL), poprzedniej formacji zbrojnej PPR. W skład formacji weszły ponadto inne pomniejsze ugrupowania: oddziały bojowe
Związku Walki Młodych
, część pododdziałów
Batalionów Chłopskich
,
Milicji Ludowej Robotniczej Partii Polskich Socjalistów
, Okręg Częstochowski
Socjalistycznej Organizacji Bojowej
i niektórych pododdziałów wchodzącej w skład Armii Krajowej
Gwardii Ludowej WRN
. Jednakże akcja scaleniowa formacji zbrojnych
komunistów
i organizacji lewicowych nie w pełni powiodła się.
Samodzielność wobec Armii Ludowej aż do lipca 1944 zachowywały również oddziały
Polskiego Sztabu Partyzanckiego
(PSzP) z
1 Armii Polskiej w ZSRR
.
Zadania
Zadaniem Armii Ludowej była walka z niemieckim okupantem, dywersja antyniemiecka na korzyść
Armii Czerwonej
, oznaczało to niejednokrotnie rabunkowe rekwizycje[1] na polskiej ludności a także fizyczną eliminację żołnierzy Armii Krajowej[1] i innych organizacji podziemnych, nieuznających dominacji sowieckiej.
17 kwietnia
1944
specjalna grupa bojowa przy Sztabie Głównym AL, dowodzona przez ppłk
Jerzego Fonkowicza
przeprowadziła wraz z
gestapo
akcję zdobycia archiwum
Delegatury Rządu na Kraj
przy ul. Poznańskiej 12 w
Warszawie
. W jej wyniku rozbiciu uległa newralgiczna sieć konspiracji
Armii Krajowej
, a AL uzyskała dane o przedwojennych agentach policji w szeregach ruchu komunistycznego[2].
Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej zadaniem AL miał być także udział w organizowaniu i obronie tworzonego przez
Polską Partię Robotniczą
systemu władzy oraz przejęciu władzy na wyzwolonych terenach. Władzę zwierzchnią nad Armią Ludową formalnie sprawowała Krajowa Rada Narodowa, a faktycznie Polska Partia Robotnicza. Żołnierze AL stanowili główną grupę zasilającą szeregi jednego z głównych organów bezpieczeństwa,
Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego
i
Milicji Obywatelskiej
.
Struktura organizacyjna
Armia Ludowa działała na obszarze
Generalnego Gubernatorstwa
i części tzw. ziem wcielonych do III Rzeszy.
Na czele Armii Ludowej stało Dowództwo Główne powołane
1 stycznia
1944
, w składzie:
W skład Sztabu Głównego wchodziły:
- Kwatera Główna
- I Operacyjny
- II Informacji
- III Organizacyjny
- IV Zaopatrzenia i broni
- V Propagandy
- VI Bezpieczeństwa
- Biuro Sztabu Głównego (BSG)
- Służba Techniczno-Wydawnicza (STW)
Wydział VI Kontrwywiadowczy, stanowił ekspozyturę wywiadu sowieckiego, do którego zadań należało m.in.zbieranie wiadomości o
AK
i innych polskich organizacjach podziemnych[3].
Terenową strukturę organizacyjną tworzyły: obwody (odpowiadające w przybliżeniu województwu), okręgi, podokręgi, powiaty, rejony (dzielnice) i garnizony.
- Obwód I warszawski – nie posiadał samoistnego dowództwa a dowództwa i sztaby wszystkich 3 jego okręgów podlegały Sztabowi Głównemu AL.
- Obwód II lubelski – dowódcy: ppłk
Mieczysław Moczar
"Mietek" (do
9 czerwca
1944
, ppłk
Grzegorz Korczyński
"Grzegorz" (
3
-
20 lipca
1944
)
- Okręg 4
Lublin
dowódca: porucznik "Franek" Franciszek.Woliński
- Okręg 5
Janów Lubelski
dowódca :porucznik "Lis" Tadeusz Szymański
- Okręg 6
Siedlce
(w czerwcu
1944
został włączony do obwodu I warszawskiego) dowódca :porucznik "Leśny" Stanisław Laskowski
- Obwód III radomsko-kielecki – dowódcy: ppłk A. Adryan "Felek" (do czerwca
1944
),ppłk
Mieczysław Moczar
"Mietek" (
25 czerwca
1944
– styczeń
1945
)
- Obwód IV krakowski – dowódca:
Franciszek Księżarczyk
"Michał" (marzec – sierpień
1944
, p.o. Bronisław Pawlik "Bronek" (sierpień – październik
1944
), S. Gębala "Kaleka" (październik
1944
– styczeń
1945
)
- Okręg 10
Kraków
-Podhale dowódca: porucznik "Wilk" Franciszek.Martyna
- Okręg 11
Miechów
dowódca: porucznik "Kaleka" Stanisław Gębala
- Okręg 12
Rzeszów
dowódca: porucznik "Janek" Jan Urban
- Okręg 13
Jasło
dowódca: porucznik "Tomek" Wojciech Kwilosz
- Obwód V śląski – dowódca: porucznik Józef Faruga "Granat" (
6 sierpnia
1944
– styczeń
1945
)
- Okręg
Zagłębie
dowódca: porucznik "Mały" Edward Chmielewski
- Okręg
Bielsko
dowódca: porucznik Józef Faruga "Granat"
- Okręg
Katowice
dowódca: porucznik "Jakubowicz" Wiktor Szostak
- Okręg
Chrzanów
(od sierpnia
1944
) dowódca: porucznik "Zdzich" Stanisław Wałach
- Okręg VI łódzki dowódca: porucznik "Jerzy" Stefan Czerwiński
- Okręg 16
Łódź
(w 1944 istniał tylko nominalnie)
- Okręg 17
Poznań
dowódca: porucznik "Kosiba" Jakub Ratajczak
- Okręg 18
Płock
dowódca: kapitan "Mazur" Władysław Marchoł
Wiosną 1944 roku utracono łączność z położonym na terenach wcielonych do Rzeszy obwodem V śląskim który do końca okupacji kontynuował działalność samodzielnie.
Na podstawie dekretu Krajowej Rady Narodowej z
21 lipca
1944
w wyniku połączenia Armii Ludowej z
Armią Polską w ZSRR
utworzono
Wojsko Polskie
.
Oddziały AL na terenach okupowanych w większości używały dotychczasowej nazwy, część formalnie obowiązującej Oddziały Partyzanckie WP.
22 lipca
1944
zostało powołane
Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego
, do którego z Naczelnego Dowództwa Armii Ludowej weszli:
Naczelny Dowódca podporządkował 23 lipca wszystkie oddziały PSzP – obwodom AL w specjalnym rozkazie przekazanym drogą radiową. W ciągu lipca 1944 roku wszyscy członkowie Dowództwa Głównego AL znaleźli się na terenach wyzwolonych zaś dowodzenie AL formalnie przeszło w ręce naczelnego dowódcy WP.
Jednostki partyzanckie
Armia Ludowa składała się z oddziałów polowych (oddziałów, batalionów i brygad partyzanckich),grup wypadowych (bojowo-dywersyjnych), jednostek garnizonowych (zorganizowanych na ogół w sekcje, drużyny, plutony, kompanie) a na terenach silnie uprzemysłowionych także z grup sabotażowych działających w zakładach przemysłowych. Jednostki garnizonowe stanowiły oparcie i zaprzysiężoną rezerwę kadrową dla działalności oddziałów partyzanckich oraz grup wypadowych. Na początku 1944 r. liczyła 6-8 tys.[4] ludzi, w lipcu
1944
– około 30 tys.[4] (nie licząc tych na obszarach wyzwolonych). Natomiast siły partyzanckie w lipcu
1944
liczyły 6 tys..[4] ludzi (w tym 40% w brygadach podległych PSzP), głównie w brygadach AL liczących po 150 – 750[4] żołnierzy:
-
1 Brygada AL im. Ziemi Lubelskiej
,
- 2 Brygada AL (nie dokończono formowania) (dca kpt.Z. Stępka – "Mara" )
- 3 Brygada AL (nie dokończono formowania)( dca kpt.Piątek)
-
1 Brygada AL im. Ziemi Kieleckiej
,
- 2 Brygada AL "Świt" (por. T. Maj – "Łokietek" a od
17 października
T. Łęcki – "Orkan")
- 3 Brygada AL im. gen. Józefa Bema,
- 10 Brygada AL "Zwycięstwo",
- 11 Brygada AL "Wolność",
- 1 Brygada AL Ziemi Krakowskiej im. Bartosza Głowackiego,
- Brygada AL "Synowie Ziemi Mazowieckiej",
- Brygada AL im. Hołoda.
Oddziały podległe PSzP
Według danych ankietowych 74% żołnierzy AL było pochodzenia chłopskiego a 25% robotniczego. Brygady podlegały dowództwom obwodów zaś bataliony i kompanie – dowództwom brygad a w przypadku ich braku na danym terenie – dowództwu okręgów.
Oprócz brygad działały także mniejsze jednostki – bataliony i oddziały m.in.
Batalion im. Czwartaków
.
Spośród 99 działających w 1944 roku jednostek partyzanckich AL 56 wywodziło się z GL lub ZWM, 12 z oddziałów PSzP, 12 z
BCh
, 8 z
AK
, 4 z
Milicji Ludowej RPPS
, 7 z innych organizacji (GL PPS,
PAL
i inne).
W partyzantce AL oprócz Polaków brali licznie udział także zbiegli z niewoli niemieckiej jeńcy radzieccy oraz ukrywający się przed zagładą Żydzi nie stanowili jednak decydującej grupy tworząc drużyny, plutony i kompanie w składzie oddziałów i brygad AL.
Współdziałano w walce z partyzantką radziecką, często z BCh, czasem także z AK. Oddziały AL wspólnie z BCh i AK brały udział w utworzeniu i obronie "Republiki Pińczowskiej" – opanowanego przez partyzantów obszaru około 800 kilometrów kwadratowych zamieszkanego przez prawie 100 tysięcy ludzi położonego w pobliżu przyczółka sandomierskiego.
W lipcu 1944 roku AL podpisała porozumienie o współdziałaniu i współpracy z
Korpusem Bezpieczeństwa
zaś we wrześniu 1944 roku z
Polską Armią Ludową
. Nawiązano kontakt organizacyjny z niektórymi okręgami
Batalionów Chłopskich
i
Socjalistycznej Organizacji Bojowej
.
Godłem AL był piastowski orzeł, a hymnem pieśń
"Gdy naród do boju wystąpił z orężem"
.
Kadra i uzbrojenie
Kadrę dowódczą stanowili głównie przeszkoleni i awansowani
partyzanci
(w Warszawie, na Lubelszczyźnie i Kielecczyźnie zorganizowano kursy oficerskie), członkowie grup Polskiego Sztabu Partyzanckiego, oficerowie i podoficerowie rezerwy WP oraz podoficerowie i oficerowie przechodzący z innych organizacji, m.in.
Armii Krajowej
, a także byli
oficerowie
i
podoficerowie
Brygad Międzynarodowych
. Uzbrojenie i sprzęt Armia Ludowa zdobywała przede wszystkim na nieprzyjacielu oraz otrzymywała od Polskiego Sztabu Partyzanckiego (zwłaszcza od lipca
1944
) drogą lotniczą. Łącznie oddziałom PSzP i AL zrzucono: 4653 pistolety maszynowe, 1417
karabinów
, 246 rkm-ów, 82 rusznice ppanc, 49
moździerzy
, 8 tysięcy
granatów
, 3 miliony naboi oraz 16 ton materiałów wybuchowych.
Działalność bojowa
Armia Ludowa główny wysiłek bojowy skierowała na niszczenie linii komunikacyjnych, łączności, zwłaszcza na zapleczu frontu radziecko-niemieckiego w celu wsparcia Armii Czerwonej, atakowała aparat terroru okupanta, organizowała sabotaż w gospodarce, walczyła z ekspedycjami pacyfikacyjnymi i antypartyzanckimi. Odbijano też więźniów – największa taka akcja AL to rozbicie 12 grudnia 1944 roku przez oddział J. Gałki "Kędziora" obozu karnego w miejscowości Byczki koło Skierniewic i uwolnienie 160 więźniów. Zdobywano broń -większa taka akcja to zdobycie przez grupy wypadowe 23 marca 1944 roku w magazynach uzbrojenia w Markach koło Warszawy 200 karabinów,10 pistoletów maszynowych i 2 rkm-ów oraz dziesiątków tysięcy naboi. Główną uwagę skupiano na rozwijaniu działalności
partyzantki
.
Stoczyła bitwy partyzanckie z których większe to:
-
14 maja
1944
Bitwa pod Rąblowem
- zgrupowanie AL (600 ludzi) razem z plutonem
OP-44
AK
i oddziałami partyzantki radzieckiej (300 ludzi) w ogólnej sile ponad 900 ludzi dowodzone przez ppłk
Mieczysława Moczara
"Mietka" stoczyły całodzienną bitwę z 5 batalionami
dywizji SS "Wiking"
realizującymi przeciwpartyzancką operację "Maigewitter" a później przebiły się z okrążenia
- od
9
do
25 czerwca
1944
w
Lasach Janowskich
i Lipskich oraz
Puszczy Solskiej
na
Lubelszczyźnie
. W czasie pierwszej fazy operacji
Sturmwind I
siły niemieckie dowodzone przez dowódcę okręgu wojskowego GG generała S. Haenicke liczące 25 tysięcy żołnierzy (3 dywizje piechoty,
Korpus Kawalerii Kałmuckiej
, pułki: ochronny, policji, szkolny oraz mniejsze oddziały, policję i żandarmerię) wspierane przez czołgi, samochody pancerne, artylerię, lotnictwo po kilku dniach walk okrążyły w dniu
14 czerwca
nad rzeką Branwią oddziały partyzantki radzieckiej, AL,
BCh
i stuosobowy oddział
AK
por "Konara". Partyzanci wyłonili wspólne dowództwo na czele z ppłk Nikołajem Prokopiukiem któremu podlegało ponad 3000 partyzantów. Po całodziennej ciężkiej bitwie toczonej głównie w rejonie Porytowego Wzgórza nocą w sposób zorganizowany zabierając rannych, tabory i ciężki sprzęt wydostali się z okrążenia i po czterdziestokilometrowym marszu w większości przeszli do Puszczy Solskiej. Zginęło, zmarło z ran albo dostało się do niewoli 200 partyzantów. Niemcy ponieśli większe straty – Wehrmacht stracił 495 zabitych i rannych, nie są znane straty policji, żandarmerii i Kałmuków.
22 czerwca
1944
roku znajdujące się w puszczy oddziały AL i PszP (około 800 partyzantów) dowodzone przez kpt. "Wicka" (Ignacego Borkowskiego), partyzanci radzieccy (ponad 2000 ludzi) dowodzeni przez ppłk. Prokopiuka oraz stacjonujące tu zgrupowanie AK i BCh (około 1000 ludzi) dowodzone przez mjr E. Markiewicza "Kalinę" zostało ponownie okrążone przez wzmocnione siły Niemców realizujących drugą fazę operacji "Sturmwind II". Tym razem nie udało się wyłonić wspólnego dowodzenia i uzgodnić współdziałania z AK. Partyzanci AL po całodziennej bitwie przebili się w nocy z 22 na 23 czerwca pod Góreckiem Kościelnym tracąc w puszczy około 200 ludzi, za cenę utraty 150 żołnierzy powiodła się także trzecia z kolei próba przebicia zgrupowania radzieckiego podjęta w nocy z 23 na 24 czerwca pod wsią Kozaki – natomiast zgrupowanie AK, BCH nie podjęło próby zorganizowanego przebicia większością sił i zostało zniszczone pod Osuchami do 25 czerwca – większość partyzantów wraz z mjr "Kaliną" poległa, wszystkich jeńców Niemcy rozstrzelali. Była to największa bitwa partyzancka stoczona na ziemiach polskich w okresie II wojny światowej.
- na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku Brygada AL Ziemi Krakowskiej brała udział wraz z AK i BCh w walkach o Republikę Pińczowską staczając bitwy pod Młodzawami i w Skalbmierzu
-
12 września
1944
pod
Ewiną
w powiecie radomszczańskim bitwa 3 brygady AL im Bema (około 600 partyzantów) oraz 15 skoczków radzieckich dowodzone przez kpt B. Borutę "Hanicza" z oddziałami hitlerowskimi liczącymi 6 tysięcy żołnierzy wspieranymi przez czołgi, artylerię i lotnictwo zakończona przebiciem się partyzantów.
- w dniach
29
-
30 września
pod
Gruszką
w powiecie koneckim – połączone oddziały brygad AL oraz partyzantów radzieckich w ogólnej sile 1500 partyzantów dowodzone przez mjra Henryka Połowniaka "Zygmunta" po bitwie z hitlerowcami (5 tysięcy żołnierzy wspieranych przez czołgi i artylerię przełamały okrążenie)
- oddziały AL stoczyły największą bitwę partyzancką na wcielonych do Rzeszy ziemiach polskich – bitwę pod
Pokrytkami
w powiecie Ciechanów
20 sierpnia
gdy 2 bataliony AL starły się z batalionem Waffen SS wspieranym przez samochody pancerne, własowców, żandarmerię oraz artylerię i lotnictwo.
Udział AL w powstaniu warszawskim
Mimo sprzeciwu części kierownictwa PPR, które wydało AL rozkaz nawiązania walk w Warszawie dopiero w przypadku natarcia na stolicę Armii Czerwonej[5] – część oddziałów AL walczyło w
powstaniu warszawskim
. Według różnych danych, początkowo, brało w nim udział od 270[5][6], żołnierzy AL i 120[5] ludzi z lewicowo-socjalistycznej
Polskiej Armii Ludowej
, do kilkuset[4] żołnierzy, przy czym najnowsze badania historyczne podają liczbę 400[7][8] żołnierzy AL biorących udział w walkach. Jednocześnie jeden z dowódców
PAL
, płk.
Julian Skokowski
, prowadził działania dezinformacyjne ogłaszając jeszcze
31 lipca
1944 nieprawdziwą informację iż dowództwo AK uciekło z Warszawy[5] i podpisując się pod plakatami z tą informacją jako generał dywizji. AL oficjalnie przyłączyła się do walk 2 sierpnia na wydany tego dnia rozkaz dowódcy okręgu AL Warszawa-miasto majora "Ryszarda" (
Bolesław Kowalski
) wydany w uzgodnieniu z oficerami Sztabu Głównego AL podporządkowując się taktycznie AK i dokonując mobilizacji swoich zaskoczonych wybuchem sił w Warszawie lewobrzeżnej. We wrześniu 1944 sowieci wysłali do sztabu AL w Warszawie kapitana Iwana Kołosa[7], mającego informować Stalina o sytuacji w Warszawie – został on zaopatrzony przez
NKWD
w fałszywe dokumenty na nazwisko Kołosowski i zrzucony
21 września
na spadochronie nad miastem. Następnie skontaktował się z AL, stwierdzając z zaskoczeniem iż AL praktycznie nie ma żołnierzy[7]. Pierwszy zwarty oddział AL zmobilizowany na odgłos strzałów i dowodzony przez ppor
Zbigniewa Paszkowskiego
"Stacha" przystąpił do walk na Woli już wieczorem 1 sierpnia zaś na Starówce włączyły się tego dnia do walk znajdująca się tam część 3 kompanii batalionu Czwartaków z jej dowódcą porucznikiem "Żarłokiem" R. Suskim, grupa specjalna okręgu warszawskiego AL por "Skóry" N. Bielińskiego oraz drużyny, sekcje i pojedynczy żołnierze AL. Najsilniejszą jednostką AL walczącą w powstaniu było liczące około 400 żołnierzy zgrupowanie AL na Woli i Starówce z batalionem "Czwartaków" na czele dowodzone przez dowódcę okręgu Warszawa-miasto AL mjra "Ryszarda" Bolesława Kowalskiego a podporządkowane taktycznie Grupie "Północ" AK. W składzie zgrupowania AL na Starówce walczył pluton
ŻOB
. Oddziały zwarte AL walczyły na Woli, Starówce, Śródmieściu, Żoliborzu, Czerniakowie.
Po śmierci mjra "Ryszarda", który zginął wraz z innymi członkami Sztabu warszawskiej AL na ul. Freta na Starówce wskutek uderzenia niemieckiej bomby w dniu
26 sierpnia
, 1944 dowództwo AL w Warszawie przejął zastępca szefa Sztabu Głównego AL mjr Józef Małecki "Sęk". 26 i
27 sierpnia
część oddziałów AL bez rozkazu[9] dowództwa powstania warszawskiego wycofała się kanałami na
Żoliborz
, a
28 sierpnia
większość oddziałów AL opuściło tą drogą Warszawę[10][11] i od tego momentu nie brała udziału w walkach – dowodzący powstaniem warszawskim gen.
Antoni Chruściel
potraktował to jako ucieczkę i nakazał zatrzymywanie żołnierzy AL u wylotu kanałów na Żoliborzu i traktowanie ich jako dezerterów[9]
Grupa żołnierzy AL w liczbie 160 ludzi zostaje zatrzymanych, udaje się sformować z nich pluton szturmowy złożony z 36 żołnierzy walczących później na barykadzie w rejonie ulic Mostowa-Boleść.
15 września
AL wraz z
KB
i
PAL
współtworzyła Połączone Siły Zbrojne AL, PAL, KB a mjr Małecki został szefem sztabu ich dowódcy płk Skokowskiego z PAL. Poza oddziałami zwartymi AL walczyli także w składzie oddziałów AK pojedynczy żołnierze,sekcje i drużyny AL, ZWM i Milicji Ludowej RPPS nie ujawniając na ogół swojej przynależności organizacyjnej a część żołnierzy znalazła się także w PAL.
2 oficerów warszawskiej AL por
Edwin Rozłubirski
"Gustaw" i por. J. Szelubski "Leszek" zostało odznaczonych przez generała "Bora" Komorowskiego
Virtuti Militari
a kilku krzyżami walecznych.
Późną jesienią 1944 roku część oddziałów i brygad partyzanckich przebiła się na tereny wyzwolone a pozostałe skadrowały swoje stany w związku z nadchodzącym okresem zimowym niepomyślnym dla partyzantki.
Okręgi i skadrowane oddziały partyzanckie AL zakończyły działalność do końca stycznia 1945 roku wraz z ofensywą styczniową i końcem okupacji hitlerowskiej.
AL przeprowadziła 1550 akcji zbrojnych przeciwko okupantowi w tym 774 wymierzonych w transport i łączność (co najmniej 326 akcji na transporty kolejowe, 47 na tory, mosty i urządzenia stacyjne, 117 akcji na drogach i mostach, 21 uderzeń na urządzenia łączności), 220 akcji przeciwko aparatowi terroru, 190 wymierzone w obiekty gospodarki i administracji. Stoczono 380 walk z siłami Wehrmachtu, SS i policji z których kilka nosiło charakter dużych bitew partyzanckich.
Na terenach wyzwolonych żołnierze AL wstępowali do Wojska Polskiego i stanowili główną grupę zasilającą szeregi milicji a także
UB
.
Kontrowersje
W 2007 rozgorzał spór wokół projektu nowelizacji obecnego prawa kombatanckiego,
Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
przygotował projekt nowelizacji dotychczasowych zapisów dotyczących kombatantów: "Projekt ustawy o kombatantach, uczestnikach walki cywilnej z lat 1914-1945, działaczach opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiarach represji systemów totalitarnych" który w pierwszej połowie 2007 miał trafić do
Sejmu RP
. Zakładał on odebranie uprawnień kombatanckich osobom, służącym w Armii Czerwonej lub polskiej organizacji podziemnej (wykaz organizacji wymienionych w projekcie powinien sporządzić Instytut Pamięci Narodowej i Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych), której działania były wymierzone w suwerenność, niepodległość i integralność
Rzeczypospolitej Polskiej
–
Instytut Pamięci Narodowej
do takich organizacji zaliczył m.in.
PPR
i jej formacje zbrojne,
Gwardię Ludową
i Armię Ludową[12]. Według autorów projektu taka działalność, jako niezwiązana z walką o niepodległość Polski, nie powinna być honorowana specjalnymi przywilejami kombatanckimi.
Projekt miał symboliczny charakter, gdyż większość byłych żołnierzy AL i GL pod koniec
II wojnie światowej
i po jej zakończeniu wstąpiła do Wojska Polskiego, Milicji Obywatelskiej oraz innych formacji – proponowane zmiany nie ograniczały uprawnień kombatanckich wynikających z członkostwa w tych organizacjach.
W marcu 2007 Rada Krajowa Żołnierzy Armii Ludowej w wydanym oświadczeniu oprotestowała projekt, żądając wycofania z projektu nowelizacji ustawy kontrowersyjnych zapisów i uznała je za skandaliczne. Płk. Tadeusz Szymański, przewodniczący Rady Krajowej Środowiska Żołnierzy Armii Ludowej, nie wykluczył pozwania autorów projektu do sądu.
Ze względu na samorozwiązanie Sejmu V kadencji projekt nie został rozpatrzony. 3 września 2007 Rada Legislacyjna Sejmu RP wymieniła także kilka zastrzeżeń dotyczących zmian proponowanych w projekcie, zaznaczając iż po niezbędnych poprawkach projekt nadaje się do dalszych prac legislacyjnych[13].
W 2007 Oddziałowa
Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
w Poznaniu prowadziła kilkuletnie śledztwo w sprawie zamordowania w dniu
4 maja
1944
w
Owczarni
(tzw. mord w Owczarni), przez oddział Armii Ludowej[14][15], 18 żołnierzy 15 Pułku Piechoty Armii Krajowej "Wilków" i usiłowania zabójstwa 13 innych. Propaganda okresu
PRL
przez długi okres twierdziła, że było odwrotnie. Instytut Pamięci Narodowej w lipcu 2007 umorzył postępowanie w sprawie tego mordu – z powodu dużego dystansu czasowego, śmierci potencjalnych świadków i braku dostatecznych dowodów uzasadniających popełnienie
zbrodni przeciwko ludzkości
. Takie postanowienie otrzymał ostatni żyjący żołnierz oddziału
AK
który padł ofiarą zbrodni, Edward Szanc-Leźnicki, pseudonim "As"[16]. Od
2001
roku toczy się także proces przeciwko członkowi Rady Krajowej Żołnierzy AL
Stanisławowi Supruniukowi
, zwanemu "katem Rzeszowszczyzny".
Pisma wydawane przez AL
- "Gwardzista" – dwutygodnik, organ prasowy Sztabu Głównego AL
- "Armia Ludowa" – dwutygodnik, centralny organ prasowy AL) (pierwszy numer wydany 1 lutego 1944 roku)
- "Wiadomości Radiowe"
- "Instruktor dla Propagandzistów w Armii Ludowej"
- "Uczymy się walczyć" – miesięcznik szkoleniowo-instruktażowy
- "Tygodniowy Przegląd Prasowy" – tygodnik Oddziału II, Informacji Sztabu Głównego AL
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Piotr Gontarczyk: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941-1944). Warszawa: Wydawnictwo Fronda, 2006, ss. 330-360. .
- ↑
Janusz Marszalec Zdobycie Archiwum Delegatury Rządu przez AL i gestapo Biuletyn IPN nr 3-4 2006
- ↑
Ryszard Terlecki
, Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944-1990,
Kraków
2007
, s. 18.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: 2004, ss. 346-347 (tom 1). .
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Wojciech Roszkowski: Najnowsza historia Polski 1914-1945. Warszawa: Świat Książki, 2003, ss. 588, 589. .
- ↑ Meldunek sztabu gen.
Antoniego Chruściela
"Montera", początek sierpnia 1944: "AL zgłasza zapotrzebowanie na żywność i zaopatrzenie dla mniej więcej 300 ludzi. Ponieważ jest wiadomo, że każda jednostka melduje dla przydziału żywności zawsze większe stany, by mieć nadwyżki, więc oceniamy ich liczebność na około 200-250 ludzi":
Stefan Korboński
"W imieniu Rzeczypospolitej" Wydawnictwo Bellona, Warszawa, 1991, s. 326
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Norman Davies: Powstanie`44. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2004, s. 511. .
- ↑ Marek Chodakiewicz, Piotr Gontarczyk, Leszek Żebrowski: Tajne oblicze GL-AL i PPR. Dokumenty. Warszawa: Burchard Edition, 1999, ss. 74-84 (tom 1). .
- ↑ 9,0 9,1 Piotr Gontarczyk: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941-1944). Warszawa: Wydawnictwo Fronda, 2006, s. 397. . Cytat: [Meldunek AK dotyczący wydarzeń z 28.08.1944] (...) w ciągu nocy dowództwo i oddziały AL (...) bez rozkazu wyszły na Żoliborz, zmuszając swych żołnierzy, którzy chcieli zostać, i terroryzując posterunek ochrony włazu (...) Żoliborz otrzymał rozkaz rozbrojenia i izolowania winnych i traktowania ich jak dezerterów.
- ↑ Władysław Pobóg-Malinowski: Najnowsza historia polityczna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Platan, 2000, ss. 716 (tom 3). .
- ↑ Piotr Gontarczyk: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941-1944). Warszawa: Wydawnictwo Fronda, 2006, s. 397. . Cytat: [Meldunek gen. Antoniego Chruściela "Montera" z dnia 28 sierpnia 1944] (...) po zbombardowaniu D-ctwa AL na Freta, gdzie zginął mjr [Bolesław Kowalski] "Piasecki" wraz ze Sztabem, całą AL ogarnęła panika i masowo rzuciła się do kanału. Patrole zbrojne AK obsadziły włazy i cofnęły około 160 AL-owców, przygotowanych do ucieczki, z których ppor [Lech Kobyliński] "Konrad" z AL zorganizował pluton szturmowy, składający się z 12 uzbrojonych plus dwie zmiany nieuzbrojone – razem 36 osób walczących na barykadzie Mostowa-Boleść (...).
- ↑
Informacja Historyczna Instytutu Pamięci Narodowej o Gwardii Ludowej i Armii Ludowej
- ↑
Opinia o projekcie ustawy o kombatantach, uczestnikach walki cywilnej lat 1914 – 1945, działaczach opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiarach represji systemów totalitarnych
. Warszawa: Rada Legislacyjna Sejmu RP, 03.09.2007.
- ↑
Poszukiwani świadkowie wydarzeń – Instytut Pamięci Narodowej – 5.10.2005
- ↑
Oświadczenie prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, Leona Kieresa – 5.09.2003
- ↑
Nie ma winnych zamordowania 18 osób
, PolskaLokalna.PL
Bibliografia
- Mieczysław Wieczorek: Armia Ludowa Powstanie i organizacja 1944-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1979. .
- Mieczysław Wieczorek: Armia Ludowa Działalność bojowa 1944-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1984. .
- Polski ruch oporu 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1988. .
- Komunikaty Dowództwa Głównego Gwardii Ludowej i Armii Ludowej (dokumenty). Warszawa: Wydawnictwo MON, 1961.
- Mała Encyklopedia Wojskowa. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1967, ss. 61-63.
-
Tomasz Strzembosz
: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939-1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. .
- Marek J. Chodakiewicz, Piotr Gontarczyk, Leszek Żebrowski: Tajne oblicze GL-AL i PPR. Dokumenty. T. 1, 2, 3. Warszawa: Burchard Edition, 1999. .
-
Piotr Gontarczyk
: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941-1944). Warszawa: Wydawnictwo Fronda, 2006. .
Linki zewnętrzne