|
archiwum państwowe
archiwum państwowe - to miejsce gdzie gromadzone są dokumenty wytworzone przez władze lokalne i urzędy państwowe, a także instytucje wymiaru sprawiedliwości, administracje i instytucje samorządowe (w tym akta miast), instytucje i organizacje oświatowe, wyznaniowe oraz społeczne, przedsiębiorstwa przemysłowe i instytucje gospodarcze, archiwa rodzin i majątków ziemskich, spuścizny osób prywatnych, zbiory regionalne. Archiwami państwowymi zarządza Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych podległy Ministrowi Kultury i kierujący Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych (NDAP). Sprawuje on nadzór i opiekę nad narodowym zasobem archiwalnym.
W Polsce istnieją trzy archiwa centralne z siedzibą w Warszawie. Są to: Archiwum Główne Akt Dawnych (przechowuje wytworzone do 1918 r. akta władz centralnych i częściowo prowincjonalnych oraz archiwa rodzin o znaczeniu ogólnopolskim), Archiwum Akt Nowych (przechowuje wytworzone po 1918 r. akta władz centralnych, instytucji i stowarzyszeń o charakterze ogólnopolskim, a także spuścizny po wybitnych działaczach politycznych i społecznych) oraz Narodowe Archiwum Cyfrowe (przechowuje źródła foto- i fonograficzne oraz filmy. Ponadto poza archiwami centralnymi istnieją również następujące archiwa państwowe: Archiwum Państwowe Dokumentacji Osobowej i Płacowej, Archiwum Państwowe w Białymstoku, Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Archiwum Państwowe w Częstochowie, Archiwum Państwowe w Gdańsku, Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim, Archiwum Państwowe w Elblągu , Archiwum Państwowe w Kaliszu, Archiwum Państwowe w Katowicach, Archiwum Państwowe w Kielcach, Archiwum Państwowe w Koszalinie, Archiwum Państwowe w Krakowie, Archiwum Państwowe w Lesznie, Archiwum Państwowe w Lublinie, Archiwum Państwowe w Łodzi, Archiwum Państwowe w Olsztynie, Archiwum Państwowe w Opolu, Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Archiwum Państwowe w Płocku, Archiwum Państwowe w Poznaniu, Archiwum Państwowe w Przemyślu, Archiwum Państwowe w Radomiu, Archiwum Państwowe w Rzeszowie, Archiwum Państwowe w Siedlcach, Archiwum Państwowe w Suwałkach , Archiwum Państwowe w Szczecinie, Archiwum Państwowe w Toruniu, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Archiwum Państwowe we Wrocławiu. Oddział w Jeleniej Górze, Archiwum Państwowe we Wrocławiu. Oddział w Kamieńcu Ząbkowickim, Archiwum Państwowe we Wrocławiu. Oddział w Legnicy, Archiwum Państwowe we Wrocławiu. Oddział w Lubaniu, Archiwum Państwowe w Zamościu, Archiwum Państwowe w Zielonej Górze z siedzibą w Starym Kisielinie.
W większości tych archiwów przechowywane materiały pochodzą z XIX i XX w. W niektórych znajdują się materiały starsze - sięgające wieków średnich. Najcenniejsze i najstarsze zasoby posiadają archiwa państwowe w Gdańsku, Krakowie, Lublinie, Olsztynie, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu.
Poza archiwami państwowymi istnieją również archiwa wyodrębnione, archiwa z powierzonym zasobem, archiwa zakładowe państwowych jednostek organizacyjnych, archiwa partii politycznych, związków zawodowych, stowarzyszeń i organizacji społecznych, kościołów i związków wyznaniowych. Dzieje archiwów: Archiwa pojawiły się w Polsce pod koniec XII stulecia. Były one tworzone przez instytucje kościelne, miasta, książąt dzielnicowych i możnowładców. W połowie XIV wieku utworzono Archiwum Koronne, a pod koniec tego stulecia powstało Archiwum Metryki Koronnej, które stało się centralnym archiwum Rzeczypospolitej.
W okresie staropolskim ukształtowały się archiwa sądowe, miejskie, kościelne i rodowe. W drugiej połowie XVIII wieku powstało archiwum ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Archiwa posiadały również organy władz centralnych – Komisja Skarbowa, Komisja Edukacji Narodowej. W czasie zaborów dzieje archiwów zależne były od polityki państw zaborczych – Rosji, Austrii i Prus. W okresie Księstwa Warszawskiego (1808 r.) utworzone zostało w Warszawie Archiwum ogólne Krajowe, które przekształciło się następnie w Archiwum Główne Akt Dawnych. W zaborze rosyjskim istniało 10 prowincjonalnych archiwów akt dawnych, które gromadziły akta sądowe. W 1867 r. utworzono Archiwum Akt Dawnych oraz Archiwum Skarbowe. Z kolei w zaborze pruskim powstały dwa archiwa państwowe – w Poznaniu w 1869 roku i w Gdańsku w 1878. Natomiast w zaborze austriackim powstało Krajowe Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie w 1784 roku i w Krakowie w 1877. Istniały również archiwa miejskie i rodowe. W okresie międzywojennym, w niepodległej Polsce, na podstawie dekretu z 7 lutego 1919 roku utworzono archiwa państwowe Rzeczypospolitej Polskiej. Powstały wówczas w Warszawie: Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Akt Dawnych, Archiwum Skarbowe, Archiwum Oświecenia, Archiwum Wojskowe. Utworzono również archiwa miast wojewódzkich, kościelne.
Ogromne straty przyniosła II wojna światowa, podczas której prawie całkowicie zostały zniszczone zasoby archiwalne. Po wojnie, tam gdzie to było możliwe, próbowano odtworzyć sieć archiwów, do której włączono archiwa znajdujące się na terenach byłej Rzeszy Niemieckiej przyłączonych do Polski. 29 marca 1951 roku wydany został dekret o archiwach państwowych. Wprowadził on nową organizację służby archiwalnej. Do archiwów państwowych, w wyniku przemian ustrojowych, przejęto archiwa samorządowe, rodowe, gospodarcze. Do kierowania archiwami powołano Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Sieć archiwów państwowych została znacznie rozbudowana. Natomiast urzędy, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe zostały poddane nadzorowi archiwalnemu sprawowanemu przez państwową służbę archiwalną oraz zobowiązane do systematycznego przekazywania materiałów archiwalnych do archiwów państwowych. Ustawa z 1983 roku, która zastąpiła dekret z 1951 r., wprowadziła m.in. pojęcie narodowego zasobu archiwalnego, do którego wchodzą wszystkie materiały archiwalne przechowywane i wytworzone na terytorium Polski bez względu na charakter ich własności oraz te, które zgodnie z prawem i zwyczajami międzynarodowymi Polsce powinny przynależeć, mimo, że znajdują się poza jej granicami. Centralnym organem administracji państwowej w sprawach archiwalnych stał się Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.
Schemat organizacji Archiwów Państwowych w Polsce
Wykaz placówek Archiwów Państwowych w Polsce
Inne hasła zawierające informacje o "archiwum państwowe":
Odense
...
Autorytet
...
Brno
...
Ratusz w Kownie
...
Astrolabium
...
Uniwersytet Witolda Wielkiego
...
Klasztor w Pożajściu
...
Nowa Polityka Ekonomiczna
...
Teatr Nasz
...
Ludwik XVIII
...
Inne lekcje zawierające informacje o "archiwum państwowe":
013. Odrodzenie Europy (plansza 3)
...
017. Dorobek kultury Rzymu (plansza 5)
...
Budowa komórki eukariotycznej - część I (plansza 17)
...
|
