Archaik ( ang. Archean)

• w sensie geochronologicznym : najstarszy eon w dziejach Ziemi, trwający około dwóch miliardów lat (od około 4,6 do 2,5 mld lat temu). Archaik dzieli się na cztery ery : eoarchaik , paleoarchaik , mezoarchaik i neoarchaik .

• w sensie chronostratygraficznym : najniższy eonotem , niższy od proterozoiku . Archaik dzieli sie na cztery eratemy : eoarchaik, paleoarchaik, mezoarchaik i neoarchaik.

Archaik stanowi najstarszy etap dziejów litosfery . Bardzo często jest łączony z proterozoikiem i określany wspólną nazwą prekambru . Temperatura powierzchni Ziemi we wczesnym archaiku wynosiła mniej niż 100 °C . Stygnąca lawa utworzyła cienką, pękającą skorupę ziemską , powstały pierwsze skały magmowe i metamorficzne , a później skały osadowe , a Ziemię otoczyła atmosfera , która składała się głównie z wodoru , metanu , amoniaku i pary wodnej . Występowały nieustanne procesy górotwórcze i wybuchy wulkanów . Skały archaiczne występują w najstarszych fragmentach skorupy kontynentalnej – tarczach. Rozpoznano w nich ślady deformacji – orogenez : saamijskiej, białomorskiej, kenorańskiej, a na pograniczu z proterozoikiem – algomijskiej. Następowały wtedy wielkie intruzje skał magmowych.

Gęsta atmosfera, w skład której mogły wchodzić również takie związki jak: cyjanowodór , siarkowodór , dwutlenek węgla i tlenek węgla , nie przepuszczała promieni słonecznych. Panowało przy tym olbrzymie ciśnienie rzędu 300-400 Mpa . Dla porównania obecnie ciśnienie atmosferyczne wynosi ok. 0,10 Mpa. Skały, nie pokryte roślinnością, ulegały szybkiej erozji. Liczne wyładowania atmosferyczne i erupcje wulkaniczne były jedynymi źródłami światła na Ziemi.

W końcu archaiku powstało życie na Ziemi. Pojawiły się archeany (archeobakterie) i bakterie (w tym sinice ).

Zobacz też

• tabela stratygraficzna
• prekambr
• Apex Chert
• Isua