Demony
słowiańskie -
byty nadprzyrodzone
, które w
mitologii słowiańskiej
zajmują pozycję pośrednią między bogami, a ludźmi (między sferą ziemsko-ludzką, materialną, a sferą boską, czysto duchową, czyli zajmują miejsce w sferze astralnej), o cechach na wpół ludzkich i na wpół boskich. Podobnie jak w
mitologii greckiej
pierwotnie pojęcie to miało charakter ambiwalentny, stanowiło zarówno pozytywne jak i negatywne określenie nadludzkiej istoty - demony są groźne, ale i dobrotliwe (jako takie pełnią na przykład funkcję duchów opiekuńczych; mogą się przyczynić do zyskania przez człowieka bogactwa i władzy, ale też do utraty zdrowia, a nawet życia). Często też pełnią także funkcję strażników, chroniących określone terytorium (np. ostępy leśne, akweny wód lub rzek). Takie demony najczęściej przedstawiano w postaci pół ludzkiej i pół zwierzęcej. Ponadto wiele wyobrażeń demonicznych odwołuje się do postaci, które na ogół są człowiekowi życzliwe, a szkodzą mu jedynie w słusznym gniewie (np.
Skarbnik
).
Wraz z rosnącym wpływem
chrześcijaństwa
demony zaczęto utożsamiać przede wszystkim ze złem, bowiem wszelkie uwikłanie w materię uważano za złe (a więc i istoty powiązane z materią choćby częściowo). W późniejszym okresie, wraz z ekspansją katolicyzmu, często jako demony zaczęto przedstawiać również etnicznych Bogów słowiańskich (degradując ich do poziomu demonów, rzadziej ich nadpisując świętymi katolickimi).
Przed demonami mają chronić m.in.
amulety
, specjalne zaklęcia, ofiary błagalne.
W etnologii i folklorze słowiańskim najczęściej stosowane klasyfikacji demonów sporządzane są, w zależności od:
- sfery ludzkiego życia, w które dany demon najczęściej ingeruje - np.
Domowik
/
Poroniec
;
- stopnia szkodliwości lub przychylności ludziom - np.
Utopiec
/
Płanetnik
;
- teren występowania, zamieszkiwania - np.
Wodnik
/
Leszy
/
Domowik
;
- żywiołu z którym demon jest najsilniej związany - np.
Wodnik
/
Płanetnik
;
- genezy demona (posiada stałą swoją rzeczywistą postać, będący niejako przedstawicielem odrębnego gatunku / wymagający do zaistnienia w ludzkim świecie innej materii lub istoty, powstający niejako wyniku przeobrażenia) - np.
Wodnik
,
Borowy
/
Płanetnik
,
Utopiec
,
Wąpierz
,
Strzyga
;
- istoty demona (materialny, niematerialny – mogący lub nie mogący istotnie fizycznie ingerować w naszą rzeczywistość) – np.
Zmora
.
Generalnie powyższe klasyfikacje są dość płynne i wzajemnie się przenikające, przez co żadna z nich nie jest jednoznacznie obowiązująca.
B
C
Ć
D
G
K
L
M
O
P
R
S
Ś
U
W
Z
Zobacz też
