Amyntas IV ( gr. Αμύντας) - król Macedonii z rodu Argeadów . Amyntas został obwołany królem w roku 359 (lub zimą 360 ) po tym jak jego ojciec Perdikkas III zginął w czasie bitwy z Ilirami.

Sukcesja po śmierci Perdikkasa III

Z uwagi na zbyt młody wiek niepozwalający mu na samodzielne sprawowanie władzy regentem młodego króla wyznaczono jego stryja Filipa . Justyn podaje jednak iż Filip panował 25 lat czyli tyle, ile minęło od śmierci Perdikkasa III^[1]. W świetle jego relacji Amyntas nigdy nie sprawował władzy królewskiej. Jednak w zrekonstruowanej inskrypcji pochodzącej z wyroczni w Lebadei (w Beocji ) figuruje "Amyntas syn Perdikkasa, król Macedończyków" co przemawia za panowaniem Amyntasa. Część historyków rozważa także istnienie okresu podwójnego panowania Filipa II i Amyntasa IV^[2]. Stan ten miałby trwać w ciągu maksymalnie dwóch lat od śmierci Perdikkasa III. Starożytni Macedończycy uważali że w rodzie królewskim łaska bogów przechodzi z ojca na syna, podwójna monarchia była była więc kompromisem między zadbaniem o przychylność bogów w trudnym dla państwa momencie, a naglącą potrzebą przejęcia władzy przez silną i zdolną jednostkę. W czasie tego podwójnego panowania Amyntasowi przypadły więc jedynie religijne aspekty władzy królewskiej (jedyne dla niego poświadczone w źródłach).

Sytuacja Macedonii po klęsce Perdikkasa III była bardzo ciężka. W przegranej bitwie zginęło 4 tys. Macedończyków co w znaczący sposób uszczupliło królewską armię, a co gorsza bardzo podkopało jej morale. Licząc na przychylność bogów Macedończycy wysłali małego Amyntasa do wyroczni w Lebadei chcąc, dzięki obecności króla, uzyskać łączność z bogiem. Na razie jednak Ilirowie zatrzymali się w Górnej Macedonii umacniając swoje zdobycze i przygotowując się do najazdu w przyszłym roku, natomiast północ kraju plądrowali Pajonowie - z tym zagrożeniem Filip poradził sobie przekupując pajońskiego króla złotem i szczodrymi obietnicami.

Kolejnym zagrożeniem dla władzy Amyntasa były konflikty dynastyczne. Chcąc wykorzystać fakt iż na tronie zasiadało dziecko kilku przedstawicieli rodu próbowało zdobyć królewski diadem za pomocą obcych sił. Dwóch z nich Pauzaniasz i Argajos było synami króla Macedonii Archelaosa (panującego w latach 413 - 399 p.n.e. ). Argajos już raz zasiadał na macedońskim tronie dzięki poparciu Ilirów, jednak został usunięty przez dziadka Amyntasa IV, Amyntasa III . Tym razem Argajos uzyskał (mimo zabiegów dyplomatycznych Filipa) pomoc z strony Ateńczyków , którzy do jego ekspedycji składającej się z najemników i macedońskich wygnańców dołączyli własnych najemników (w sile 3 tys. hoplitów ). Argajos wylądował na macedońskich wybrzeżu w pobliży miasta Methone skąd wyruszył do Ajgaj (starej stolicy Macedonii) w towarzystwie jedynie własnych najemników i przybyłych wraz z nim Macedończyków. W mieście jednak nie uzyskał żadnego poparcia i musiał się wycofać. Drogę powrotną do Methone zagrodził mu jednak Filip wraz z królewską armią. Oddziały Argajosa zostały pokonane i otoczone na wzgórzu (byli to głównie najemnicy). Filip zaproponował im, że jeśli wydadzą Argajosa i macedońskich zdrajców pozwoli im odejść wolno. Najemnicy przystali na jego warunki i wydali Argajosa, którego po niedługim czasie skazano na śmierć za zdradę. Po stracie swojego kandydata do tronu Ateńczycy byli zmuszeni do wycofania się i zawarcia pokoju.

Brat Argajosa Pauzaniasz zwrócił się o pomoc do króla trackich Odrysów Kotysa I jednak jego nagła śmierć pozwoliła Filipowi na przekupienie jego następcy, by ten zamordował Pauzaniasza.

Kolejnym zagrożeniem byli trzej stryjowie Amyntasa (przyrodni bracia Filipa i Perdikksa) Archelaos, Arridajos i Menelaos korzystający z poparcia Związki Chalkidyckiego. Jednak zajęty w tym czasie związek nie mógł udzielić im należytego wsparcia, dzięki czemu nie stanowili oni w tym momencie znaczącego zagrożenie. Dzięki zażegnaniu najpilniejszych problemów Filip mógł skupić się na przygotowaniach do odparcia spodziewanego najazdu Ilirów. Na miejsce poległych żołnierzy zaciągnął nowych, których zaczął szkolić w posługiwaniu się nową, wymyśloną przez siebie bronią - sarissą . Gdy w 358 nadeszły wieści o śmierci pajońskiego króla Filip wyprawił się na czele armii i podbił jego królestwo. Następnie zaatakował Ilirów, których pokonał w bitwie pod Linksos.

Zwycięstwo zaowocowało przyłączeniem do Królestwa Macedonii (niziny) terenów Górnej Macedonii (wyżyny) co dwukrotnie zwiększyło obszar państwa. Następnego roku Filip interweniował w Tesalii , z którą się sprzymierzył w roku 357 lub rok wcześniej poślubiając Olimpias, bratanicę króla Epiru Arybbasa co miało stanowić przypieczętowanie sojuszu między obu państwami. W tym samym roku Filip rozpoczął oblężenie Amfipolis . Bojąc się ewentualnej koalicji Ateńczyków ze Związkiem Chalkidyckim Macedończycy obwołali Filipa królem detronizując jednocześnie Amyntasa (bądź też uczynili z Filipa jedynego króla) chcąc zapewnić państwu silne kierownictwo.

Po detronizacji Amyntas pozostawał w cieniu swojego stryja nie odgrywając poważniejszej roli w życiu politycznym, choć w źródłach możemy go odnaleźć na czele poselstwa do Teb. Sytuacja zmieniła się, gdy Filip dał Amyntasowi za żonę swoją córkę Kynane. Według niektórych wersji Filip widział w bratanku jednego z możliwych następców gdyż planowana wyprawa do Azji wymagała by najpewniej zabrania ze sobą syna Aleksandra, który mógłby zginąć w bitwie. Gdy w zamordowano Filipa, a Aleksander zajął się dochodzeniem, w pierwszej kolejności oskarżył o spisek synów Areoposa, będących bliskimi przyjaciółmi Amyntasa. Z trzech braci stracono dwóch, trzeci - Aleksander - uniknął oskarżenia jedynie dzięki małżeństwu z córką wpływowego wodza Antypatra. Po zakończeniu kampanii w Grecji Aleksander powrócił do Macedonii na zimę 335 . Zgromadził dowody świadczące o zamieszaniu Amyntasa w spisek i kazał stracić za zdradę.

Przypisy

Bibliografia

• Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond: Filip Macedoński. Poznań: Axis, 2002, ss. 44-45, 65, 224-225. . 
• Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond: Geniusz Aleksandra Wielkiego. Poznań: "Axis", 2000, ss. 29-44. . 

Zobacz też

• Argeadzi

Poprzednik Perdikkas III

Król Macedonii 359 - 357 p.n.e.

Następca Filip II