Luigi Amedeo di Savoia, książę Abruzzi

Książę Luigi Amedeo Giuseppe Maria Ferdinando Francesco di Savoia, duca degli Abruzzi, o utrwalonym w polskim piśmiennictwie imieniu Ludwik Amadeusz Sabaudzki, książę Abruzji (lub książę Abruzzów, ur. 29 stycznia 1873 w Madrycie ; zm. 18 marca 1933 w Jowhar niedaleko Mogadiszu w Somalii ) – członek włoskiej dynastii królewskiej ( dynastii sabaudzkiej ), wojskowy ( admirał ), słynny alpinista , podróżnik, badacz Alaski , Arktyki , Afryki i Azji o olbrzymim dorobku.

Urodził się w ostatnim roku panowania swego ojca Amadeusza I (króla Hiszpanii w okresie 1870-1873). Jego matką była królowa Maria Wiktoria . Wychował się w Turynie oraz w górzystym regionie Abruzji w środkowych Włoszech u stóp Gran Sasso (najwyższego pasma Apeninów ), co miało ogromny wpływ na jego karierę alpinisty.

Wspinaczki alpejskie

W młodości wszedł na szereg szczytów alpejskich, w tym Monte Rosa , Mont Blanc , m. in. 1894 odbył wspinaczke trudną granią Zmutt (3 przejście) na Matterhorn w towarzystwie jej pierwszego zdobywcy z 1879 r., Alberta F. Mummery'ego.

Najważniejsze wyprawy

W roku 1897 dokonał swego pierwszego wielkiego wejścia, zdobywając Górę Świętego Eliasza na Alasce (5 489 m n.p.m.), czwarty co do wysokości z najwyższych szczytów w Ameryce Północnej , wyrastający niemal wprost znad morza, który odparł próby kilku wcześniejszych ekspedycji.

W okresie 1899 - 1900 książę Ludwik Amadeusz dowodził 20-osobową ekspedycją, która ówcześnie rekordowo zbliżyła się bieguna północnego . Najpierw badacze dopłynęli na statku "Stella Polare" do Ziemi Franciszka Józefa (należącej do Rosji ) i po zimowaniu na wyspie Rudolfa ruszyli ku pn. (jednak Ludwik stracił w wyniku odmrożeń dwa palce u rąk i nie mógł uczestniczyć w jeździe saniami). 11 marca zaufany towarzysz Ludwika Amadeusza z wielu wypraw, kpt. Umberto Cagni na czele kilkuoosobowej ekipy wyruszył na zaprzężonych w psy saniach w stronę bieguna i 25 kwietnia 1900 roku dotarł do 86° 34' szer. geogr. północnej (nieco dalej ku północy niż dotychczasowy rekord Nansena z roku 1895 , ok. 86° 14´ N). Grupa ta powróciła w dramatycznych okolicznościach po 104 dniach. Ekspedycja zbadała także pn. wybrzeża wyspy Rudolfa oraz dwie inne wyspy. Jedna z większych wysp archipelagu została później oficjalnie nazwana Wyspą Ludwika (Luigi Island, Ostrov Luidżi).

W roku 1906 Ludwik Amadeusz udał się do Afryki równikowej, gdzie zdobył - jako pierwszy - najwyższe szczyty pasma górskiego Ruwenzori ^[1].

W 1909 r. podjął pierwszą próbę zdobycia K2 ^[2] w Karakorum . Wyprawa nie zdobyła wprawdzie szczytu K2, ale osiągnąwszy wysokość 8 000 metrów ustanowiła rekord wysokości osiągnięty do tego czasu. Owocem tej wyprawy była m. in. pierwsza mapa fotogrametryczna okolic K2 w skali 1:100 000 i inna bogata dokumentacja topograficzna. Rozpoznano również najdogodniejszą drogę ataku, którą potem wykorzystały inne wyprawy, w tym zwycięska ekspedycja włoska z 1954 roku. Drogę tę nazwano z czasem Żebrem Abruzzi (Żebrem Abruzzów, Żebrem Księcia Abruzji etc.) na cześć księcia Ludwika^[3].

Jako wojskowy i polityk

W czasie I wojny światowej Ludwik Amadeusz w stopniu admirała dowodził flotą włoską na Adriatyku .

Po wojnie osiedlił się we wsch. Afryce, gdzie współtworzył kolonię z eksperymentalnym rolnictwem ok. 90 km na północ od Mogadiszu, nad rzeką Uebi Szebeli w dzisiejszej Somalii. Kolonię tę nazywano Villaggio Duca degli Abruzzi i okresowo stanowiła ona najbardziej wydajny rolniczo rejon w kraju (poprzednie nazwy Giohar, od 1960 Jowhar). Mimo zmian politycznych w metropolii i pogarszających się stosunków w rejonie, wyjazdu części włoskich osadników oraz podupadania na zdrowiu, pozostał tam aż do śmierci.

Pozostawiony dorobek

Pozostawił po sobie wspomnienia z wyprawy do bieguna (wyd. ang. On the "Polar Star" in the Arctic Sea, 1903) oraz bogatą dokumentację topograficzną i fotograficzną Karakorum (w tym szeroko rozpowszechniane, doskonałe technicznie zdjęcia Vittorio Selli ), która okazała się niezwykle pomocna dla wielu kolejnych ekspedycji z różnych krajów, w tym dla zakończonej sukcesem wyprawy na K2 w roku 1954 – zaś Włosi na długo stali się najlepszymi ekspertami od kartografii rejonu K2 i leżącego u jego stóp lodowca Baltoro .

Bibliografia

• Carl Waldman & Alan Wexler: Encyclopedia of Exploration. New York 2004,

Przypisy

Linki Zewnętrzne

• Luigi Amedeo of Savoy, Duke of Abruzzi, życiorys na stronie włoskich eksploratorów ( ang. )
• Peter Bridges: A Prince of Climbers ( ang. ), Virginia Quarterly Review, Winter 2000