Język hawajski (hawajski: ‘Ōlelo Hawai'i) jest językiem
Hawajczyków
, rdzennych mieszkańców
Hawajów
.
Należy do
grupy polinezyjskiej
rodziny
języków austronezyjskich
. Jest blisko spokrewniony z językami:
rarotonga
,
tuamotu
,
maoryskim
i
tahitańskim
, bardziej odległe pokrewieństwo łączy go z
samoańskim
,
fidżi
i innymi językami używanymi w
Polinezji
. Wykazuje słabsze pokrewieństwo z
językami malajo-polinezyjskimi
Azji Południowo-Wschodniej
oraz z obszaru
Oceanu Indyjskiego
.
Język hawajski jest językiem wymierającym. Od
1900
roku liczba użytkowników hawajskiego, dla których jest on językiem rodzimym spadła z 37000 do 1000, z czego połowa użytkowników jest już w wieku co najmniej 70 lat.
Na większości hawajskich wysp został zastąpiony językiem angielskim i nie jest szeroko używany jako język codziennego użytku. Wyjątkiem jest, ze względu na jej izolację (zamierzoną) od wpływów cywilizacyjnych, wyspa
Ni'ihau
.
Język hawajski charakteryzuje się bardzo małą liczbą
fonemów
– podobnie jak jego polinezyjscy krewni. Posiada tylko 8 spółgłosek i 5 samogłosek. Szczególnie interesujący jest brak fonemu /t/ – zaledwie kilka języków wykazuje taki brak. Zbiór fonemów hawajskiego tworzą spółgłoski: /p/, /k/, /?/ (
zwarcie krtaniowe
, po hawajsku ‘okina, zapisywany jako pojedynczy otwierający apostrof ‘), /m/, /n/, /w/, /v/, /l/, /b/ oraz samogłoski: /a/, /e/, /i/, /o/, /u/. Fonemy /v/ i /w/ zapisywane są za pomocą tej samej litery 'w' (
alfabet hawajski
). Wymawiana jest ona jako /w/ jedynie na początku słowa.
Po każdej spółgłosce zawsze występuje samogłoska tworząc razem dwuliterową sylabę. Samogłoski w akcentowanych sylabach wymawiane są dłużej, a w piśmie oznaczane
makronem
. Samogłoski mogą występować parami lub nawet w trójkach (np. luau – tradycyjna uroczystość hawajska).
Kategorie gramatyczne są wyrażane przede wszystkim przedrostkami i słowami posiłkowymi. Czasownik odróżnia tylko czas przeszły i nieprzeszły. Hawajski jest też jednym z języków, które w 1 osobie l. mn. i liczby podwójnej rozróżniają zaimki osobowe według tego, czy "my" obejmuję rozmówcę, czy też nie, tj. kaakou – 'my wraz z tobą', maakou – 'my, ale bez ciebie'.
Z Hawajami i językiem hawajskim kojarzy się, nie bez podstaw, słowo
aloha
, najpopularniejsze powitanie wśród mieszkańców wysp (używane jest także jako pożegnanie). Dalsze jego znaczenia to romantyczna miłość, afekt lub po prostu najlepsze życzenia.
Drugim co do użyteczności w codziennych kontaktach słowem jest mahalo czyli dziękuję.
Słowo Hawaje w języku hawajskim (w zapisie Hawai‘i) wymawiane jest /havaiʔi/, jednakże Amerykanie, przenosząc zwyczaj z angielskiego, wymawiają /hawaiʔi/ (w języku angielskim Hawaii czyta się /ha:'waii/).
Uwaga: wiki w języku hawajskim znaczy szybko, w pośpiechu, a więc wiki wiki będzie oznaczać bardzo szybko, tak jak np. w nazwie firmy 'Wiki Wiki Messenger Service' (bardzo szybkie usługi kurierskie)
Zobacz też
Linki zewnętrzne
