Aleatoryzm (z
łac.
alea, kostka do gry) – kierunek w
muzyce współczesnej
polegający na wprowadzeniu elementu przypadku zarówno w pracy
kompozytorskiej
, jak i wykonawczej. Jego rozwój nastąpił w
latach 50. XX wieku
.
Autor może używać czynnika losowego już na etapie
komponowania
(podobnie jak w
dadaizmie
), albo pozostawić pewną dowolność wykonawcy. W
zapisie nutowym
polega to na celowo niedokładnym zapisie, np. nieregularna linia falista na
pięciolinii
zamiast określonych dźwięków. Inną metodą jest budowanie kompozycji z krótkich elementów składowych, których kolejność wybierana jest losowo w czasie wykonywania utworu (np. Klavierstück XI
Stockhausena
).
Czasem obok skomponowanego dzieła, dopuszcza się udział innych dźwięków, nie podlegających zapisowi, jak na przykład w jednej z kompozycji
Johna Cage
, w którym użyto 12 odbiorników radiowych przypadkowo przestrajanych w trakcie wykonywania utworu. Do innych metod stosowanych w muzyce aleatorycznej należy komponowanie na zespół instrumentalny o dowolnym składzie, organizowany ad hoc, w czysto przypadkowy sposób (zobacz:
teoria formy otwartej
).
Aleatoryzmu nie można mylić z
improwizacją
występującą np. w muzyce
jazzowej
, gdyż przypadkowość czy też dowolność realizowana jest tu w inny sposób.
Z
akustycznego
punktu widzenia każde wykonanie utworu jest zjawiskiem aleatorycznym, gdyż precyzyjna notacja muzyczna nie równa się absolutnej precyzji wykonawczej.
Zastosowanie
Technika aleatoryczna pojawia się w twórczości kompozytorów muzyki poważnej, takich jak:
a także przeniknęła do muzyki
rockowej
i
jazzowej
np. w utworach:
Źródła/Bibliografia
- Mała encyklopedia muzyki, Stefan Śledziński (red. naczelny), PWN, Warszawa 1981,
Zobacz też
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
