Albert Speer

A. Speer: Trybuna główna na Zeppelinfeld w Norymberdze

Albert Speer, właśc. Berthold Konrad Hermann Albert Speer (ur. 19 marca 1905 w Mannheim , zm. 1 września 1981 w Londynie ) – niemiecki polityk i architekt , jeden z przywódców hitlerowskich Niemiec .

Jako architekt Speer należał do silnie antymodernistycznych tradycjonalistów . Jego styl można określić jako uproszczony klasycyzm . Architektura powinna być zdaniem Speera monumentalna i obrazowa, wypełnianie funkcji reprezentacyjnych i propagandowych wymaga wrażenia trwałości i stabilności.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Speer pochodził z wielkomieszczańskiej rodziny z Mannheim . Zarówno ojciec jak i dziadek byli architektami. Albert Speer studiował architekturę na Wyższej Szkole Technicznej w Karlsruhe , a od wiosny 1924 do lata 1925 w Monachium . Następnie przeniósł się na Uniwersytet Techniczny w Berlinie , nie został tam jednak przyjęty na seminarium u Hansa Poelziga . W 1926 został uczniem Heinricha Tessenowa, zaś po zdaniu dyplomu w 1927 jego asystentem.

Latem 1922 poznał Margarete Weber, zwaną Margret (1905–1987), pochodzącą z rodziny rzemieślniczej z Heidelberga . 28 sierpnia 1928 wbrew woli matki, która uważała małżeństwo za mezalians , Albert poślubił w Berlinie Margret. W latach 1934-1942 przyszło na świat sześcioro dzieci Speerów: Albert junior , Hilde, Margarete, Arnold, Fritz oraz Ernst.

Architekt Hitlera

Albert Speer: Germania – model wielkiej hali, zdjęcie propagandowe z 1939 roku.

W grudniu 1930 Speer wziął udział w wiecu narodowych socjalistów na Hasenheide w Berlinie, na którym przemawiał Hitler , zaś 1 marca 1931 wstąpił do NSDAP i został jej aktywnym działaczem. W 1932 podjął pierwsze zlecenia projektowe dla partii, zaś po śmierci Paula Ludwiga Troosta w 1934 został głównym architektem Hitlera. W 1937 został przez Hitlera mianowany generalnym inspektorem budowlanym stolicy Rzeszy (Generalbauinspektor für die Reichshauptstadt) i na jego zlecenie przygotował plany przebudowy miasta na stolicę świata tzw. Plan Germania.

Speer odwiedził Paryż w 1940 roku z Hitlerem, by omówić plany budowy miasta przewyższającego rozmachem stolicę Francji. Centralnym budynkiem nowego centrum miała być wielka hala zgromadzeń naśladująca rzymski Panteon o kopule w wysokości 300 metrów. Jej model znajduje się dziś w Niemieckim Muzeum Historycznym w Berlinie. By móc wyburzyć dużą część berlińskiego centrum, Speer osobiście nadzorował na przełomie październik 1941 – kwiecień 1942 deportację z Berlina 23 tysięcy Żydów, których mieszkania potrzebne były dla przesiedlenie mieszkańców z wyburzanych budynków. Ciężar wojny spowodował, że Hitler skierował Speera do innej pracy a plany przebudowy Berlina musiano odłożyć.

Ponadto do zadań Alberta Speera należało przed II wojną światową organizowanie wieców narodowych socjalistów .

Minister uzbrojenia i amunicji

Hitler i Speer jako minister uzbrojenia i amunicji (1942)

W czasie wojny od 1942 minister odpowiedzialny za uzbrojenie i amunicję (Reichsminister für Bewaffnung und Munition) i szef Organizacji Todta . Jego staraniom przypisuje się fenomenalny rozwój niemieckiej produkcji wojennej w drugiej połowie wojny. Wydatnie zwiększył produkcję broni, amunicji, czołgów, benzyny lotniczej, a także samolotów. Uważa się często, że był planistą i organizatorem o wyjątkowych zdolnościach, przykładem najbardziej twórczego umysłu technicznego. Potrafił planować na wielką skalę i wprowadzać na bieżąco niezbędne korekty, by uporać się z monumentalnym zadaniem produkcji wojennej.

Proces norymberski i uwięzienie

W 1946 w czasie procesu Norymberskiego został skazany na 20 lat więzienia za organizację przymusowej pracy i deportacji ludności cywilnej podbitych krajów. Podczas procesu Speer wyraził skruchę i uznał, że czuje się odpowiedzialny.

W więzieniu napisał swoje wspomnienia, które zostały opublikowane w 1969 . Książka ta jest unikalnym opisem najbliższego otoczenia Hitlera. W książce tej Speer próbował wybielić swoją rolę w czasie wojny, utrzymując na przykład, że nic nie wiedział o hitlerowskich obozach śmierci . Przyznał tylko, że słyszał niejasne pogłoski o zbrodniach popełnianych w Auschwitz-Birkenau , ale z lojalności do Hitlera nie podjął starań, by dowiedzieć się czegoś więcej. Obecnie historycy uważają rzekomą niewiedzę Speera za rozmijanie się z prawdą.

Schyłek życia

Speer wyszedł z więzienia w 1966 , po czym zajął się pracą publicysty i wykładowcy. Występował kilka razy w filmach dokumentalnych poświęconych tematyce II wojny światowej i III Rzeszy (m.in. w brytyjskim serialu "The World At War"), udzielił też szeregu długich wywiadów dla TV uważanych dziś za kłamliwe, bo nieujawniające jego roli w hitlerowskim systemie władzy. Twierdził w nich między innymi, że nie wiedział o Zagładzie, podczas gdy istnieją dokumenty, które wskazują na bezpośredni w niej udział. Równocześnie z tymi publicznymi wystąpieniami, Speer w sytuacjach prywatnych, niejednokrotnie przyznawał się do wiedzy o zbrodniach (jak w 1976 roku w liście do wdowy po belgijskim bojowniku ruchu oporu Helene Jeanty Raven, do której Speer napisał ok. 100 listów, czy też w rozmowach ze swoim wydawcą itp).

Zmarł nagle na wylew krwi do mózgu , którego doznał w hotelu w trakcie podróży do Anglii . Przeżył 76 lat.

Mit przyzwoitego narodowego socjalisty

Arno Breker rzeźbi w czasach narodowego socjalizmu popiersie Alberta Speera (1940)

Uważa się że Speer zbudował wokół swojej osoby mit "przyzwoitego narodowego socjalisty", który niewiele ma wspólnego z prawdą historyczną. Biografia Speera wydana jeszcze za jego życia i napisana przez Joachima Festa, tylko w niewielkim stopniu podważyła ten mit.

Tym niemniej w Niemczech zachowały się dokumenty świadczące o tym, że Speer kierował deportacją Żydów z Berlina w ramach realizacji przebudowy urbanistycznej miasta. 6 października 1943 roku w Poznaniu, brał udział w zebraniu, na którym przemawiał Himmler omawiając Zagładę i gdzie rozważano problemy związane z zagładą Żydów^[1]. Dokumenty te świadczą też o tym, że jako minister uzbrojenia III Rzeszy podpisywał decyzje alokujące środki dla rozbudowy Oświęcimia. Podobnie okazało się, że dziennik wojenny (zatytułowany "Chronik") napisany przez bliskiego współpracownika i przyjaciela Speera – architekta Rudolfa Woltersa, zawiera usunięte przed publikacją fragmenty, które nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że Speer wiedział o Zagładzie i był aktywnym narodowym socjalistą.

Większość tych dokumentów przytacza wydana w 1982 roku książka Matthiasa Schmidta "Albert Speer, das Ende eines Mythos" ("Albert Speer, koniec mitu" ), która całkowicie obala mit stworzony przez Speera. W ostatnich latach pojawiają się coraz to nowe odkrycia potwierdzające tę tezę.

Życie prywatne

Syn Speera , również Albert , jest znanym architektem.

Córka Alberta Speera starszego, Hilde Schramm, jest pedagogiem i byłą deputowaną Listy Alternatywnej w berlińskim parlamencie lokalnym, w latach 90. była jego wiceprzewodniczącą.

Główne dzieła architektoniczne

• pawilon niemiecki na wystawie światowej w Paryżu , 1937
• Zeppelinfeld i tereny zjazdów partyjnych w Norymberdze , 1934 - 1939
• Nowa Kancelaria Rzeszy w Berlinie, 1938 - 1939
• projekty przebudowy Berlina (tzw. Plan Germania), 1934 - 1945
• projekt Wału Atlantyckiego , 1942 - 1944

Bibliografia

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Albert Speer (ojciec) – strona w serwisie ArchINFORM ( ang.  •  niem. )
• www.albert-speers-berlin.de