Akt oskarżenia - pismo procesowe wnoszone do sądu w postępowaniu karnym przez uprawniony podmiot , w którym domaga się on od sądu wydania orzeczenia o winie i karze lub środkach karnych wobec osoby wskazanej w tym piśmie.

Podmiotem uprawnionym do wniesienia aktu oskarżenia jest co do zasady osoba mająca uprawnienia do występowania przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego , czasami pokrzywdzony lub osoba jemu najbliższa jako oskarżyciel prywatny .

Jeżeli zostaną spełnione określone przesłanki , akt oskarżenia przed sądem obok lub zamiast oskarżyciela publicznego może popierać oskarżyciel posiłkowy .

Oskarżycielem publicznym jest co do zasady prokurator . Oskarżycielem publicznym może też być m.in. Policja - w tym wypadku prokurator zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu.

Oprócz aktu oskarżenia wnoszonego przez oskarżyciela publicznego można wyróżnić prywatny akt oskarżenia, wnoszony najczęściej przez pokrzywdzonego przy przestępstwach ściganych z oskarżenia prywatnego

Natomiast wniesienie aktu oskarżenia w sprawie ściganej z oskarżenia publicznego przez inny podmiot niż oskarżyciel publiczny (podmiot uprawniony występuje wówczas w charakterze oskarżyciela subsydiarnego) jest możliwe dopiero po wykonaniu następujących czynności:

1. Prokurator odmawia wszczęcia postępowania przygotowawczego lub umarza wszczęte postępowanie,
2. Postanowienie to zostało zaskarżone zażaleniem do sądu (art.306 §1 w zw. z art.465 §2),
3. Sąd uchyla postanowienie prokuratora, wskazując powody uchylenia, ewentualnie także okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić,
4. Prokurator prowadzący postępowanie ponownie nie znajduje podstaw do wszczęcia postępowania lub ponownie umarza wszczęte postępowanie,

Dopiero po tych krokach uprawniony może wnieść akt oskarżenia w sprawie ściganej z oskarżenia publicznego, który musi być sporządzony i podpisany przez adwokata ( przymus adwokacki ). W przypadku jednak, gdy pierwszym postanowieniem (postanowieniami) odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego, a po uchyleniu ich przez sąd, wszczęto postępowanie i następnie je umorzono cała powyższa procedura musi być przeprowadzona od początku. Wymagane jest bowiem, aby wszystkie postanowienia były postanowieniami tego samego rodzaju (np. czterokrotnie odmawiano wszczęcia postępowania przygotowawczego lub czterokrotnie umarzano wszczęte postępowanie karne)

Wymogi formalne aktu oskarżenia

Wymogi formalne aktu oskarżenia (schemat)

Akt oskarżenia powinien zawierać:

• imię i nazwisko oskarżonego , inne dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego,
• dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody,
• wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64 Kodeksu karnego albo w art. 37 § 1 pkt 4 Kodeksu karnego skarbowego,
• wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada,
• wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania,
• uzasadnienie oskarżenia.

Akt oskarżenia powinien także zawierać:

• listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda,
• wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.

Do aktu oskarżenia dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów, a także adresy osób, o których mowa w § 1 pkt 1. Z aktem oskarżenia przesyłane są sądowi akta postępowania przygotowawczego wraz z załącznikami, a także po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego.