Popiersie Agostinho Neto na ulicy w
Windhuk
, Namibia
António Agostinho Neto (ur.
17 września
1922
w miejscowości Icolo e Bengo,
Angola
, zm.
10 września
1979
w
Moskwie
),
angolski
polityk i poeta, w latach 1975-1979 pierwszy prezydent niepodległej Angoli.
W latach 40. XX w. należał do ruchu kulturowego Odkrywamy Angolę (
port.
Vamos descubrir Angola), mającego na celu powrót do korzeni oraz odkrywanie tradycyjnej, ludowej kultury Angoli. Mimo zaangażowania w ruch niepodległościowy, studiował medycynę w
Lizbonie
.
Po zakończeniu studiów wrócił do Angoli, gdzie podjął pracę jako lekarz. Ze względu na uczestnictwo w ruchu niepodległościowym dość szybko został uznany przez portugalskie władze kolonialne za wroga. Za udział w antykolonialnych akcjach oraz przynależność do partii komunistycznej został uwięziony, co wywołało protesty jego pacjentów. Protesty zostały spacyfikowane a Neto wywieziono do
Portugalii
. W 1962 r. udało mu się stamtąd uciec, najpierw do
Maroka
a potem do
Kinszasy
(
Demokratyczna Republika Konga
), skąd kierował działaniami partyzanckimi w Angoli.
Neto był współzałożycielem Ludowego Ruchu Wyzwolenia Angoli, jednego z trzech ugrupowań politycznych, które po wycofaniu się
Portugalczyków
spierały się o władzę nad Angolą po ogłoszeniu niepodległości 11 listopada 1975 r. Neto został pierwszym prezydentem niepodległej Angoli. Dość szybko rząd angolski wszedł w bliskie kontakty ze
Związkiem Radzieckim
i innymi krajami komunistycznymi (m.in.
Kubą
). Po zakończeniu kadencji został zastąpiony na stanowisku przewodniczącego
MPLA
oraz głowy państwa przez
José Eduarda dos Santosa
.
W jego pogrzebie wzięły udział delegacje z kilkudziesięciu krajów, w tym wiele głów państw i szefów rządów. Polska reprezentowana była przez ambasadora PRL w Angoli gen. dyw. pil.
Romana Paszkowskiego
i członka Rady Państwa PRL
Henryka Szafrańskiego
.
Agostinho Neto należy do najbardziej znanych poetów angolskich. Tworzył w języku portugalskim, głównie wiersze o dużym ładunku zaangażowania, głęboko osadzone w miejscowej tradycji afrykańskiej, a jednocześnie nawołujące do przemian, walki o wolność, o godność.
W przekładzie na język polski ukazał się tom wierszy Neto pt. Palmy nadziei w przekładzie
I. Kani
, Kraków 1978 a także drobne utwory, opublikowane m.in. w Antologii poezji afrykańskiej w oprac. W. Leopold i Z. Smolarka, Warszawa 1974 oraz na łamach periodyków literackich.