Tetrapylon (monumentalna brama) w Afrodyzji

Afrodyzja, gr. Ἀφροδισιάς, Aphrodisiás (bizant. Stauropolis, tur. Geyre), starożytne miasto w Azji Mniejszej , w Karii (w południowo-zachodniej Anatolii ). Lokalny ośrodek kultu bogini-matki utożsamianej przez starożytnych Greków z Afrodytą . Pozostałości jońskiej świątyni bogini pochodzą z epoki hellenistycznej ; kolumnowy dziedziniec z propylejami dobudowano w latach 117 - 123 za panowania cesarza Hadriana . W VI wieku świątynię Afrodyty przekształcono w kościół.

Rozkwit gospodarczy miasto zawdzięczało bogatym złożom marmuru, szczególnie cenionego z powodu kolorystyki (od śnieżnobiałej po szaroniebieską). Marmur – głównie w postaci wyrobów – eksportowano do wielu miejscowości na całym niemal obszarze cesarstwa rzymskiego. Apogeum prosperity miasto osiągnęło w II-III w.n.e. Kiedy jednak po upadku państwa zachodniorzymskiego Karia znalazła się w granicach cesarstwa bizantyńskiego i przerwana została wymiana handlowa z Zachodem, Afrodyzja pogrążyła się w kryzysie. Mniejszą uwagę przywiązywano do rozwoju sztuk plastycznych, tym bardziej, że chrześcijańscy władcy wrogo odnosili się do dawnych kultów religijnych – w tym także do Afrodyty .

Nowa nazwa miasta – Stauropolis (pol. Krzyżogród?) – miała pomóc w zatarciu imienia bogini, ale nie utrzymała się długo. Silne trzęsienia ziemi i epidemie VII wieku doprowadziły do całkowitego upadku miasta, a zwaliska ruin i niewielką osadę dokumenty bizantyńskie określały jako Kariopolis.

Do czasów dzisiejszych zachowały się liczne posągi, bowiem Afrodyzja była w okresie I-V w. n.e. siedzibą znanej, klasycystycznej szkoły rzeźbiarskiej. Ponadto zachowały się fragmenty murów obronnych miasta, stadion, termy , teatr, odeon i agora Tyberiusza z portykiem kolumnowym.

Bibliografia